Самиси ўқув услубий

 Кузатиш услубида ташкил этиладиган маркетинг тадқиқотлари 
соҳалари 
Бозорда вужудга келаётган ўзгаришларни ўз вақтида сеза билиш, 
муайян давр мобайнида харидорлар атворини, мижозлар хатти-ҳаракатини, 
рақобатчилар тактикасини ўрганиш корхона ва ташкилотларнинг маркетинг 
фаолиятини самарали ташкил этишда муҳим аҳамият касб этади. Бу хусусда 
ахборотни тўлиқ олиш, қайта ишлаш ва ундан қарор қабул қилиш босқичида 

---

унумли фойдаланиш имкониятлари бир мунча чегараланган бўлади. Чунки, 
бозорда рўй бераётган ўзгаришларнинг жаддаллиги, ўзаро боғлиқлиги ва 
таъсирчанлиги юқоридир. 
Шу сабабдан, ўрганилаётган жараён ёки объект хусусида зудлик 
билан ахборот олиш, унинг имкони борича тўлалигини, ишончлилигини
таъминлаш талаб этилади, бундай тарзда ахборот олиш услуби бўлиб- 
кузатиш услуби ҳисобланади. 
Кузатиш услуби иқтисодий, ижтимоий соҳалар статистикасида кўп
қўлланиладиган ахборот йиғиш услуби саналади. Кузатиш ўз навбатида бир 
қатор туркумлаш белгиларига кўра фарқланади. Бу хусусда иқтисодий 
статистикага оид дарсликлар ва ўқув қўлланмаларида етарли маълумотлар 
берилган. 
Кузатиш асосида ўрганилаётган объект ёки жараёнга хос бўлган
ахборотни ёппасига ёки танлама шаклда олиш мумкин. Ёппасига кузатиш 
муайян мажмуанинг барча бирликларини тадқиқ қилиш асосида амалга 
оширилади. Бундай кузатиш одатда кўп вақт, маблағ талаб қилади ва унинг 
натижалари тармоқлараро эҳтиёжларни қондириш учун хизмат қилади. 
Масалан, аҳолини рўйхатга олиш, тегишли ҳудуддаги саноат ва савдо 
корхоналарини рўйхатга олиш ва ҳ.қ. 
Танланма кузатиш эса маркетинг тадқиқотларида кўпроқ
қўлланадиган услуб ҳисобланади. У ёппасига кузатишдан бир неча
хусусиятларга кўра фарқланади ва етарлича афзалликларга эга. Улар
қуйидагилардан иборат. 
Биринчидан, танлама кузатишда еғиладиган маълумотлар тез
фурсатда амалга оширилади. Бу эса бозор хусусида тезкор ахборот йиғиш 
ва қарор қабул қилиш жараёни учун ўта муҳимдир. 
Иккичидан, танлама кузатиш йўли билан олинадиган ахборот
мажмуанинг кўп қирраларини ва хусусиятларини атрофлича ўрганиш
имконини беради. Натижада мажмуа хусусидаги ахборотни тўлиқроқ
тарзда қайта ишлаш, ундан унумли фойдаланиш мумкин бўлади. 
Учинчидан, танлама кузатишда рўйхатга олувчилар миқдори
нисбатан кам бўлганлиги сабабли, тадқиқот объектини (ёки мулоқатдаги
аудиторияни) тайёрлаш, у билан мустаҳкам алоқа ва қайта алоқа ўрнатиш 
имкони бир мунча юқори бўлади, бу хусусият эса кузатишда
«янглишишлар» эҳтимолини камайтиришга сабаб бўлади. 
Тўртинчидан, мажмуа миқёсида кузатиш ўтказиш кўплаб ходимларни 
жалб қилиш ва ҳаражатларни ортиб боришигаолиб келса, танлама
кузатишда тадқиқот нисбатан арзон ташкил этилади.