30
ғоваклик:
Материалдаги ғоваклар хажмининг шу материал тўла хажмига булган
нисбати унинг говаклиги дейилади.
%;
100
)
1
(
0
F
Бу ерда: F-ғоваклик, %
р
0
- ўртача зичлик, гр/см
3
р
- зичлик, гр/см
3
Ғоваклик
ва
зичлик
материалнинг
асосий
хоссаларини
ифодаловчи
кўрсаткичлардир. Бу кўрсаткичлар орқали материалнинг мустаҳкамлиги, ўртача зичлиги,
намланувчанлиги, иссиклик ўтказувчанлиги, совуққа чидамлилиги ва бошқа
хоссалар
тўғрисида фикр юритиш мумкин Материалдаги ғовак 1-2 мм дан катта бўлса, у
материалдаги бўшлиқ дейилади.
Ғоваклик уч хил бўлади: тўла, очиқ, ѐпиқ. Очиқ ғоваклик-бир бири билан туташган
бўлиб сув бемалол киради.
Сув шимувчанлик.
ғовак материалнинг сув шимиш ва сувни ўзидаги бўшлиқларида
ушлаб туриш хусусияти сув шимувчанлик дейилади.
Сув шимувчанлик икки хил бўлади:
Вазн бўйича:
%;
100
1
1
m
m
m
W
m
Хажм бўйича:
%;
100
1
V
m
m
W
m
Сув шимувчанлик материални аста секин сувга чўктириш, қайнатиш ва босим
остида шимдириш усуллари билан аниқланади.
Сув ўтказувчанлик.
Материалнинг босим остида ўзидан сув ўтказиши
унинг сув
ўтказувчанлиги дейилади. Материалнинг бу хоссаси том ѐпиш, сув иншоотлари ва
резервуарлар қуришда катта ахамиятга эга.
Сув ўтказувчанлик кўрсаткичи намунанинг 1 см
2
юзадан 1 соат давомида ўзгармас
босим остида ўтган сув миқдори билан (см
3
) ўлчанади.
Материалларнинг сув ўтказувчанлиги
уларнинг структурасига, ғоваклигига,
зичлигига ва ўртача зичлигига боғлиқ.
Совуққа чидамлилик.
Материални сувга тўйинган ҳолатида музлатиб (-17 °С) яна
кайта эритилганда мустаҳкамлиги 25%, массаси 5% дан ортик камаймаса, бу
материал
совуққа чидамли деб ҳисобланади.
Об-ҳаво таъсирига чидамлилик.
Материалнинг бир неча бор (25 ва ундан кўп
марта) намланиб қуритилганда унинг шакли ва мустаҳкамлиги ўзгармаса, бундай
материал об-ҳаво таъсирига чидамли дейилади.
Кимѐвий чидамлилик.
Материалларнинг кислоталар, ишқорлар ва газлар таъсирига
қаршилик кўрсатиш даражаси кимѐвий чидамлилик дейилади.
Иссиқлик ўтказувчанлик коэффициенти хароратлар фарқи (t
1
-t
2
) 1°С га тенг бўлган
ҳолда, қалинлиги 1 м га тенг бўлган намунанинг бир юзасидан иккинчи юзасига ўтган
иссиқлик микдорига тенг.
Qa
S t
t
(
)
1
2
; ккал.м·соат·град
Иссиқлик ютувчанлик.
Q=C·m(t
1
-t
2
)
; кЖ
Бу ерда: С- иссиклик, ютувчанлик коэффициенти
Q- иссиқлик миқдори
М- намунанинг массаси
t
1
-t
2
температуранинг фарқи
Зарбга қаршилик.
Материалнинг зарбга қаршилик кўрсатувчанлиги,
стандарт
намунани бузиш учун сарф этилган иш миқдори ѐки хажм бирлигига сарфланган
солиштирма иш билан ифодаланади.
31
Қаттиқлик.
Материалларга ўзидан қаттиқ, жисм ботирилгандаги қаршилик
кўрсатувчанлик хусусияти унинг қаттиқлиги дейилади.
Do'stlaringiz bilan baham: