Самиғов Нигматджон Абдурахимович Хасанова Мухаббат Қодировна Зокиров Жамолиддин Сайфутдинович

Асбоб 
ва 
ускуналар:
 
Қурилиш 
қоришмасининг 
ҳаракатланувчанлигини 
аниқлайдиган СтройЦНИЛ конуси, қоришмани зичлаш учун пўлат стержен, секундомер, 
белкурак, қоришма намунаси. 
Ишлаш тартиби:
Қоришманинг ҳаракатланувчанлигини аниқлаш учун идишга 
қоришма тулдирилади, унинг сатҳи идишнинг юқориги четига 1 см етмай туриши 
лозим. Кейин қоришмани 10 - 12 см диаметрли стержень ѐрдамида 25 марта шиббалаш 
ва идишни столга 5 - 6 марта секин-секин уриб, қоришмани зичлаш керак. Сунгра 
эталон; конуснинг учи идишдаги (қоришмага теккизиб қуйиладида, винт 3 ни бураб, 
стержень шу ҳолатида махкамланади; шу пайтда асбобнинг мили шкаланинг қайси 
бўлимида турганлигини қайд қилиш керак. Кейинчалик винт 3 бўраб бўшатилади, 
шунда стержень пастга сурилиб тушиб, ўз оғирлиги таъсирида қоришмага ботади; 
конуснинг қоришмага ботиши тухтагач, яна шкаладаги рақам ѐзиб олинади. Шкаладан 
биринчи ва иккинчи марта ѐзиб олинган кўрсаткичлар орасидаги тафовут конуснинг 
қоришмага қанчалик ботганлигини сантиметрларда ифодалайди. Қоришманинг 
ѐйилувчанлигини кўрсатувчи (сантиметрларда)
қиймат икки марта ўтказилган синов 
натижаларининг ўртача 
арифметик қиймати сифатида ҳисоблаб чиқарилади.
Қоришманинг ѐзги ѐки қишги шароитларда ишлатиш учун талаб қилинадиган 
ѐйилувчанлик даражаси қуйидагича бўлиши лозим (см): 
 
Ғиштлардан ҳамда бетондан ва енгил тоғ
 
жинсларига мансуб табиий
тошлардан одатдагича девор қуришда 
 
9 - 13 
Сертешик ғиштлардан ѐки узунчоқ ковакли сопол тошлардан 
одатдагича девор қуришда 
 
7 - 8 
Харсангтошлардан девор қуришда 
4 - 6 
Харсангтош деворнинг ковак-бўшликларини тўлдиришда 
13 - 15 
Силкитиб зичланадиган тош девор қуришда
1 - 3 
Қуруқ ва ғалвирак тош материаллардан девор қyришда - жуда ҳаракатланувчан 
қоришма, ҳул ва зич материаллардан девор қуришда эса кам ҳаракатланувчан қоришма 
ишлатиш лозим. 
Қурилиш қоришмасининг 
ҳаракатланувчанлиги аниқлангандан сўнг
коррективлаш учун қўшимча материаллар сарфи қуйидаги