Самиғов Нигматджон Абдурахимович Хасанова Мухаббат Қодировна Зокиров Жамолиддин Сайфутдинович

 
3- ИШ. ҚУМНИНГ БЎШЛИҒИНИ АНИҚЛАШ (ҳисоблаш усули билан
) 
Қумнинг ғоваклиги, яъни зарралари орасидаги бўшлиқлар қумнинг аввалдан ҳисоблаб 
чиқарилган зичлик кўрсаткичи бўйича аниқланади. Қумнинг зичлиги (ҳажм бўйича % да) 
формула ѐрдамида 0,1% гача аниқликда ҳисоблаб чиқарилади: 
Қумнинг зичлиги - . . . г/см
3
Тўкилган қумнинг ўртача зичлиги - ..........кг/м
3
. 
Қумнинг бўшлиғи - . . . . %. Ҳисоблаш формуласи: 
%
100
1
.
х
т
q
V
 
4- ИШ. ҚУМНИНГ НАМЛИГИНИ АНИҚЛАШ
Таъриф. 
Табиий ҳолатдаги нармал ҳароратдаги қумнинг ўзида намлик 
сақланадиган қумнинг намлик даражаси дейилади. 
Асбоб ва ускуналар. 
Қуритиш жавони, тарози, куракча, вақт ўлчагич.
Ишлаш тартиби. 
Қумнинг намлик даражаси қуйидагича аниқланади, қумнинг ўртача 
намунасидан тарозида икки марта ва ҳар гал камида 500 г дан (1 г гача аниқликда) тортиб 
олиниб, айрим ҳолда ясси идишларга тўкилади-да, қуритиш жавонида, то вазни 
ўзгармайдиган бўлгунча 110±5°С ҳароратда қуритилади. Қуритиш жараѐнида қумни ҳар 
30 минутда металл куракча ѐрдамида аралаштириб туриш тавсия этилади. Қум қуригач, 
совитилади ва тарозида тортилади. Унинг намлик даражаси W (массаси бўйича % 
ҳисобида) формула ѐрдамида ҳисоблаб чиқарилади: 
 
№ 
МАССА, Г
Намлик % 
идиш 
идиш ва қум 
қуритилгандан кейин идиш ва қум 
1
2
Ҳисоблаш формуласи:
;
%
100
2
2
1
m
m
m
W
Ўртача - 
…...% 
Бу ерда:
1
m
- 
хўл қум массаси, г; 

2
m - қуруқ қум массаси, г.