Samdu maktabgacha va boshlang’ich ta’lim fakulteti btu 302-guruh talabasi Sattorova Zulxumorning Umumiy psixalogiya fanidan tayyorlagan taqdimoti

ILK BOLALIK DAVRINING PSIXALOGIK XUSUSIYATLARI
 
Inson rivojlanishida uning 1 yoshdan 3 yoshgacha o’sish davri alohida ahamiyat kasb etadi. Chunki bu davrda inson zotiga xos eng muhim sifatlar, xarakter xislati, atrof-muhitga, o’zgalarga munosabat, xulq-atvor, tafakkur va ong kabi psixik aks ettirishning turli ko’rinishlari shakllanadi. Bularning barchasi qarama-qarshiliklar kurashi ostida tarkib topadi, ya’ni uning imkoniyati bilan intilishi o’rtasidagi ziddiyat rivojlanish negizi hisoblanadi.
Bolaning yurishga urinishi, turli narsalar bi­lan ovunishi va mashg’ul bo’lish imkoniyatlari kengayishi, uning kattalarga bevosita tobeligi, ularga bog’liqligi nisbatan kamayishiga olib keladi. Binobarin, uning mustaqil harakat qilishi uchun zarur shart-sharoitlar yaratiladi.
D.B.Elkoninning fikricha, bolalarda keng ko’lamli va ko’p miqdordagi predmetlarni tanish, idrok qilish, ularning xususiyatlarini o’zlashtirish ehtiyojining ortishi katta yoshdagi odamlar bilan muloqotga kirishish mayli, tuyg’usi va istagini kuchaytiradi. Shunday bo’lsa-da, bu muammo bola shaxsiy o’yin fao­liyatini tashkil qilishda hali kattalarning madadi­ga va yordamiga muhtojligini ko’rsatadi.
Bir yoshli va undan sal oshgan bolaning har xil harakatli o’yinlarda muvaffaqiyatsizlikka uchrashi ko’zlagan ishni bajarishidagi noxush kechinmalar uning ruhiy dunyosida dastlabki jazava (affektiv) tuyg’u va hisni vujudga keltiradi. Shuningdek, o’z faoliyatida uchraydigan ko’ngilsiz voqyealarga shaxsiy munosabatini bildirish − aks ettirishning yangi shakli ta’sirlanish (reaksiyaga kirishish)ni tarkib toptiradi.
Bolada dastlabki faol nutqning shakllanishi muammosi bilan shug’ullangan F.I.Fradkina ilmiy-amaliy ahamiyatga molik ko’p ma’lumotlar to’plagan. Uning tajribasida tabiiy muloqot paytida bola biror so’zni bir kunda o’zlashtirgan, biroq sun’iy sharoitda esa 10−11 kun davomida o’sha so’z bildirgan predmetning timsolini ko’rsatish imkoniyatiga ega bo’lgan. F.I.Fradkinaning ma’lumotiga ko’ra bola­ning nutq boyligi 10 oylikda 1 tadan 5 tagacha, 11 oylikda 3 tadan 8 tagacha, 12 oylikda 7 tadan 16 tagacha, ya’ni juda cheklangan bo’ladi. Bundan tashqa­ri, olima harakat jarayonida so’zlarni talaffuz qilish imkoniyati kengligini bayon qilgan.