Samatov sanjar madatovichning asosiy organik sintez mahsulotlari kimyosi va texnologiyasi fanidan mustaqil ishi

Polimer materiallari uchun plastifikatorlar.

Plastifikator (yoki yumshatgich) deb, ba’zi bir polimerlarni plastik, elastik xossalarini yaxshilash uchun 30-40%-gacha qo’shiladigan moddalarga aytiladi. Bu plastifikatorlar, asosan presslash, valstlash va boshqa usullar yordamida polimerlarni qayta ishlash jarayonlarida qo’llaniladi, chunki ishlov berishda polimerlar etarli darajada oquvchan bo’lishi, tayyor mahsulotning elastik xususiyatlari yuqori bo’lishi kerak.

Plastifikatorlarning eng muhim vakillariga misol qilib yuqori haroratda qaynovchi murakkab efirlardan dibutil–dioktil ftalatlarni, yuqori spirtlarni dikarbon yoki yuqori karbon kislotalar bilan hosil qilingan efirlarni olish mumkin.


Sintetik faol va yuvish vositalari.

Tarkibida gidrofil va gidrofob guruhlari bo’lgan organik moddalar sirt–faollik xususiyatlarini namoyon qiladi. Oddiy sovun– stearin yoki palmitin kislotaning natriyli tuzida RCOONa bunday sirt faollik xususiyatini karboksilat guruhi bajaradi. Suvli eritmalarda sirt-faol moddalardagi gidrofob guruhi sistemasidagi yog`-moy komponenti, gidrofil guruhi esa suvga tomon qaratilgan bo’ladi. Sirt-faol va yuvish vositalari ikki turga bo’linadi: noionogen va ionogen. Ionogenlar suvli eritmalarda dissostiastiyalanadi.

Ionogen moddalar ham o’z navbatida anion va kation faol moddalarga ajraladi. Anion faol moddalarga misol kilib sovunni, alkilarensulfonatlar – RC₆H₄SO₂ONa, alkilsulfonatlar - RSO₂Na va alkilsulfonatlarni ROSO₂Na olish mumkin.
Kation faol yuvish vositalariga misol qilib, aminlar yoki to’rtlamchi tuzlarni olish mumkin. Organik va neftkimyosi sintezining ko’pchilik mahsulotlari avtomobil taransporti, aviastiya, raketa texnikasi va boshqa sohalarda keng qo’llaniladi. Bu mahsulotlarga sintetik motor va raketa yoqlg`ilari, antifrizlar, motor va tormoz suyuqliklari kiradi.
Xozirgi vaqtda raketa texnikasida sintetik yoqilg`idan (metanol, etanol, etilaminlar, metallorganik birikmalar) keng foydalaniladi. Surkov moylari, asosan neftdan olinadi. Turli prisadkalar yoqilg`i va moylarni ekspluatastiya xossalarini yaxshilash uchun qo’llaniladi.