Samarqand viloyati xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash va uning

---

Qo’ziboyev A

1

Samarqand viloyati xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash va uning

malaksini oshirish hududiy markazi

Boshlang‘ich ta’lim yo‘nalishi malaka oshirish kursi tinglovchi

Qo’ziboyev Adham Temirovichning

Texnalogiya fanining texnalogikxususiyatlarini zamonaviy pedagogik

texnalogiyalar asosida o’rganish mavzusidagi malaka ishiga

TAQRIZ

Tinglovchining malaka ishiga ilmiy rahbar (taqrizchi) tomonidan qo‘yilgan

ballar:

T/R

Baholash mezoni

Maksimal

ball

Qo‘yilgan

ballar

1

Tayyorlanish sifati va belgilangan

tartibda rasmiylashtirlganligi, mustaqil

bajarilganligi va ijodiy yondashganligi

2

Mavzuning dolzarbligi, nazariy va amaliy

ahamiyatining ochib berilishi, maqsad

va natijalarning mosligi

3

Me’yoriy hujjatlar, ilg’or ta’lim

texnologiyalari metodik yondashuvlar va

axborot texnologiyalaridan

foydalanganligi

4

Xulosa va tavsiylarning asoslanganligi

5

Mavzuga oid foydalanilgan adabiyotning

to’g’ri tanlanganligi

Jami ball

Taqrizchi fikri (ijobiy yoki salbiy)_ Malaka ish mavzusini yoritishda

texnalogiya fanining xususiyatlari haqida ma’lumotlar keltrilib o’quvchi

yoshlarga texnalogiya fani haqida ma’lumot berilgan.Taqdimotlar ilova

qilingan.

Taqrizchining xulosasi: tinglovchi Qo’ziboyev Adham Temirovichning

malaka ishi _____ ball bilan baholanganini hisobga olib, malaka ishi yakuniy

attestatsiya komissiyasida himoyaga

tavsiya etiladi

(tavsiya qilinmaydi).

Rahbar

(taqrizchi):

Shukurov

SH____________________

____________

(FISH)

(imzo)

“ 30_”___06___2020 y.

---

Qo’ziboyev A

2

XALQ TA’LIMI VAZIRLIGI

SAMARQAND VILOYATI XALQ TA’LIMI XODIMLARINI QAYTA TAYYORLASH

VA ULARNING MALAKASINI OSHIRISH HUDUDIY MARKAZI

Qo’ziboyev Adham Temirovichning

Texnalogiya fanining texnalogikxususiyatlarini zamonaviy pedagogik

texnalogiyalar asosida o’rganish mavzusidagi

MALAKA ISHI

Yo’nalish (guruh)

Texnalogiya o’qituvchilari 1-guruhi

Tinglovchining ish joyi

Nurobot tumani

21 -maktab

Kafedra mudiri

________Utanov.U.Q

.

Imzo

Malaka ishi rahbari (taqrizchi)

__________ Shukurov SH

Imzo

Tinglovchi

__________Qo’ziboyev A

Imzo

---

Qo’ziboyev A

3

Samarqand – 2020 yil, iyun

MUNDARIJA

I Kirish

II Asosiy qism

2.1

Texnalogiya ta’limi va tarbiyasining vazifalari

2.2 Texnalogiya ta’limining mazmuni

2.3 Ttexnalogiya darslarida didaktik o’yin texnologiyalarining o`rni

III XULOSA

Adabiyotlar ro’yhati

Ilovalar

---

Qo’ziboyev A

4

Kirish

Mavzuning dolzarbligi: Maktab ta’limining hozirgi bosqichida

o’quvchilarni mehnatga tayyorlash, o’sib kelayotgan avlodning ta’lim va

tarbiyasidagi eng zarur masalalardan biri. Texnalogiay darslari ta’limining

tarbiyaviy ahamiyati juda katta bo’lib, o’quvchilarda mehnatsevarlik,

ma’suliyat, intizomlilik, burch hissi, jamoatchilik hissini tarbiyalashda,

o’quvchilarning aqlie o’sishida eng muhim iroda va ahloqiy sifatlarnirig

rivojlanishiga yordam beradi. Texnalogiya darslarida mehnatga psixologik

tayyorlik, mehnat faoliyatining to’g’ri motivlari asosida tarbiyalaydi,

shaxsning har bir ongli mehnatkash uchun zarur bo’lgan sifatlari

shakllanashida yordam beradi. O’quvchilar o’rtasida yo’lga qo’yilgan o’zaro

yordam esa, ularda do’stlik, birodarlik, umumlashish, jamoatchilik kabi

fazilatlarni tarbiyalaydi.. Jamiyatimiz taraqqiyotining hozirgi bosqichi,

mehnatning xarakteri va mazmuniga, insonni hayotga tayyorlashga yuksak

talablar qo’yadi. Shunga ko’ra har bir kishini hayotga tarbiyalashda aniq

o’zgarishlar qilishi lozim. Har bir o’quvchida zamonovaiy ishchi shaxsining

sifatlarini shakllantirish uchun maktabning boshlang’ich sinflarida va hatto

ilgariroq maktabgacha muassasalarda, keyinroq maktabdan yuqori

sinflardagi ta’lim va tarbiyani rivojlantirish, keyinchalik kasbhunar

kollejlarida o’z bilimlarini davom ettirishlari lozim. Butun kuch va

qobiliyatlarini siyosiy bilim doiralarini kengaytirish, zamonaviy bilim bilan

qurollantirish va jismoniy mehnatni har tomonlama uyg’unlashtira olishga

o’rgatishdan iboratdir. Texnalogiay darslarida va kasbga tayyorlash

vazifalari boshlang’ich maktablarda butun ta’lim va tarbiya tizimigaga

hamda barcha o’quv predmetlari yordamida hal etiladi. Bu o’rinda mehnat

darslari yetakchi rol o’ynaydi. Maktabda muntazam texnalogiya ta’limining

---

Qo’ziboyev A

5

boshlang’ich bosqichi

mehnat darslarida va kichik maktab yoshidagi

bolalarni qo’lidan keladigan ijtimoiy foydali ishdir. Boshlang’ich maktabdagi

texnalogiya ta’limining asosiy vazifalari mehnat ahloqiy va ruhiy tayorlash,

o’quvchilarning boshlang’ich politehnik bilimlar bilan qurollantirish,

mehnatga amaliy tayorlashdir. O’quvchilarni Mehnatga ahloqiy tayyorlash

deganda, ularning bu mehnat natijalariga hurmat bilan yondashishlari

nazarda tutiladi. Mehnatga ahloqiy tayyorlash – bolalarga jamoada

ishlashni, do’stona o’zaro yordamni, ijodiy tashabbusni tashkilotchilik

qobiliyatlarini namoyish qilish, hattiharakat normalarini o’rgatishdan

iboratdir. Mehnatga psixologik tayyorlash. Mehnatga psixologik tayyorlash

murakkab, uzoq davom etuvchi va ko’p qirrali jarayon bo’lib, u butun ta’lim

va tarbiyaga singib ketgandir. U garchi o’ziga xos xususiyatlarga ega

bo’lsada mehnatg ahloqiy tayyorlashga juda yaqindir. Maktab ta’limining

hozirgi bosqichida o’quvchilarni mehnatga tayyorlash, o’sib kelayotgan

avlodning ta’lim va tarbiyasidagi eng zarur masalalardan biri. Texnalogiya

ta’limining

tarbiyaviy

ahamiyati

juda

katta

bo’lib,

o’quvchilarda

mehnatsevarlik, ma’suliyat, intizomlilik, burch hissi, jamoatchilik hissini

tarbiyalashda, o’quvchilarning aqlie o’sishida eng muhim iroda va ahloqiy

sifatlarnirig rivojlanishiga yordam beradi. Texnalogiya darslarida mehnatga

psixologik tayyorlik, mehnat faoliyatining to’g’ri motivlari asosida

tarbiyalaydi, shaxsning har bir ongli mehnatkash uchun zarur bo’lgan

sifatlari shakllanashida yordam beradi. O’quvchilar o’rtasida yo’lga qo’yilgan

o’zaro yordam esa, ularda do’stlik, birodarlik, umumlashish, jamoatchilik

kabi fazilatlarni tarbiyalaydi.

2.1. Texnalogiya ta’limi va tarbiyasining

vazifalari

---

Qo’ziboyev A

6

Bugungi kunda jamiyatimiz uchun har tomonlama rivojlangan fan texnika

taraqqiyotini hayotga tadbiq eta oladigan yetuk malakali kadrlar tayyorlash

masalasi turibdi. Ayniqsa

o’quvchilarni mehnatga tayyorlash ularning

qiziqishlari, moyilliklar va imkoniyatlariga asoslangan qo’l mehnati

hisoblanadi. Shu munosabat bilan texnalogiya ta’limi jarayoni o’quvchilarda

ushbu yosh uchun bilim, mehnat, axloqiy, estetik iqtisodiy-ekologik va aqliy

imkoniyatlarni aniq mehnat jarayonlarida rivojlantirishga qaratilgan,

natijada ularni mehnatga tayyorlashni keyingi sinflarda davom ettirilishi

uchun zarur aloqadorlik hosil qiladi. Qo’l mehnati jarayonida bolalar asosan

ishlab chiqarish texnologiyalar chiqindilari (qog’oz,karton,sim,yog’och,gaz

mol vaboshqalar) bilan tabiiy va sun’iy xom ashyolar (maxsus loy,yog’och

va plastmassalar, plastilin, yelim va boshqalar) bilan, keng istemol mollari

va xalq hunarmandchilik mahsulotlari, 25 tayyorlash uchun maxalliy

xom-ashyolar bilan eletr, radiotexnika to’plamlari va hokozolar bilan

ishlashga o’rganadilar. Bularning xammasi o’quvchilarga qo’l asboblari

bilan ishlashi, har xil xom ashyolardan foydalanishning ma’lum tajribasini

to’plashga imkon beradi, bu esa mehnatning qadrini va ma’nosini

tushinishga, mehnat kishilarga hurmatda bo’lishga, mehnatning va

kasbning u yoki bu turiga qiziqishlarni shakillantirishga yordam beradi

Jamiyatimiz taraqqiyotining hozirgi bosqichi, mehnatning xarakteri va

mazmuniga, insonni hayotga tayyorlashga yuksak talablar qo’yadi. Shunga

ko’ra har bir kishini hayotga tarbiyalashda aniq o’zgarishlar qilishi lozim.

Har bir o’quvchida zamonovaiy ishchi shaxsining sifatlarini shakllantirish

uchun maktabning boshlang’ich sinflarida va hatto ilgariroq maktabgacha

muassasalarda, keyinroq maktabdan yuqori sinflardagi ta’lim va tarbiyani

rivojlantirish, keyinchalik kasb-hunar kollejlarida o’z bilimlarini davom

---

Qo’ziboyev A

7

ettirishlari lozim. Butun kuch va qobiliyatlarini siyosiy bilim doiralarini

kengaytirish, zamonaviy bilim bilan qurollantirish va jismoniy mehnatni har

tomonlama uyg’unlashtira olishga o’rgatishdan iboratdir. Texnalogiya

ta’limi va kasbga tayyorlash vazifalari boshlang’ich maktablarda butun

ta’lim va tarbiya tizimigaga hamda barcha o’quv predmetlari yordamida hal

etiladi. Bu o’rinda mehnat darslari yetakchi rol o’ynaydi. Maktabda

muntazam texnalogiya ta’limining boshlang’ich bosqichi

mehnat

darslarida va kichik maktab yoshidagi bolalarni qo’lidan keladigan ijtimoiy

foydali ishdir. Boshlang’ich maktabdagi texnalogiya ta’limining asosiy

vazifalari mehnat ahloqiy va ruhiy tayorlash, o’quvchilarning boshlang’ich

politehnik bilimlar bilan qurollantirish, mehnatga amaliy tayorlashdir.

O’quvchilarni Mehnatga ahloqiy tayyorlash deganda, ularning bu mehnat

natijalariga hurmat bilan yondashishlari nazarda tutiladi. 26 Mehnatga

ahloqiy tayyorlash – bolalarga jamoada ishlashni, do’stona o’zaro

yordamni, ijodiy tashabbusni tashkilotchilik qobiliyatlarini namoyish qilish,

hattiharakat normalarini o’rgatishdan iboratdir. Mehnatga psixologik

tayyorlash. Mehnatga psixologik tayyorlash murakkab, uzoq davom etuvchi

va ko’p qirrali jarayon bo’lib, u butun ta’lim va tarbiyaga singib ketgandir. U

garchi o’ziga xos xususiyatlarga ega bo’lsada mehnatg ahloqiy

tayyorlashga juda yaqindir. Mehnatga psixologik tayyorlash – bolalarni

mehnatga ruhiy tayyorlash va unda mehnatga nisbatan uning yoshiga mos

keluvchi ongli va ijobiy musbatlarni tarkib toptirish, unda amaliy malaka va

ko’nikmalarni

egallashga

qiziqishini

shakllantirishdan

ibortadir.

O’qituvchining vazifasi o’quvchilarni yoshligidan boshlab mehnatning

yaxshi tomonlarini singidirishdir. Bolalarni mehnatga qobiliyati har bir kishi

uchun zarur bo’lgan vositalarni ishlab chiqarishda qatnashish zarurligini

---

Qo’ziboyev A

8

anglashlari juda muhimdir. Mehnat psixologik tayyorlash turli psixologik

jarayonlarni rivojlantirishni va takomillashtirishni nazarda tutadi. Bular

sezib-anglash, psixomotor, emosional idrok, diqqat, xotira, tafakkur

mehnatning psixologik komponentlaridir. Mehnatga o’rgatishda bolaning

imkoniyatlarini nazarda tutib, hissiy bilish jarayonini takomillashtirish zarur.

Bundan tashqari bolaning xotirasini o’stirish ham alohida ahamiyatga ega.

Mehnat fani bo’yicha o’quv materiallarni eslab qolish boshqa predmetlarga

nisbatan o’ziga xos xususiyatlarga ega. Brcha yangi asboblar, materiallarni,

opreasiyalarning nomini boshlang’ich sinf o’quvchilari so’z nomini,

predmetini ko’rib idrok etish bilan fikran biriktirib, tinglab fahmlaydilar,

tushunib oladilar. O’qituvchi mehnat darslarida faqat tushuntiribgina

qolmay, balki asosan materiallar va buyumlar namunasini, asboblarni

metarialga ishlov berish usullarni, ish bosqichlarini izchilligini ko’rsatadi.

Shunung uchun texnalogiya darslarida eshitish, ko’rish xotirasi va

harakatlanuvchi xotira muhim rol o’ynaydi. O’quvchilarda mehnat darsidan

mehnat darsigacha yangidan-yangi bilim va ko’nikmalar mujassamlashib

boradi, ularni esa anglash va xotiralab qolish kerak. 27 Texnalogiya ta’limini

to’g’ri tashkil etish bolalarni qiyinchiliklarni yengishga, qo’yilgan maqsadga

erishish yo’lida matonat va qat’iyat bilan kirishishga, boshlangan ishni chala

tashlab ketmay, balki oxiriga yetkazishga o’rgatish lozim. Bu o’rinda ijobiy

natijalar: mehnatdan quvonish, lazzatlanish va qoniqish hissiyotlarining

namoyon bo’lishi juda muhimdir. Mehnatda shaxsning qiziqish, qobiliyat,

temperament kabi shaxsiy psixologik xususiyatlari shakllanadi. Mehnatga

psixologik va ahloqiy tayyorlash jarayoni murakkab va uzoq davom etuvchi

jarayondir. O’quvchilarni mehnatga amaliy tayyorlash.

keng ma’nodagi

ilmiy asoslar haqida emas, poltiyexnik ta’limning elementlari to’g’risida gap

---

Qo’ziboyev A

9

boradi. Bu o’quvchilarda fan-texnika yutuqlariga nisbatan qiziqish

uyg’onishiga yordam beradi. Biroq, umumta’lim predmetlarini o’qitish

mehnat darslarini ma’lum darajada politexnik asoslarda, darsdan-darsga

politexnik blimlarni qo’shib olib borishga yordam beradi. Politexnik

tayyorgarlikka ega bo’lib qo’yilgan mehnat vazifalarini bajarishda

asboblardan to’g’ri foydalanishda yordam beradi. Shunungdek bu

tayyorgarlik kerakli ishlab chiqarish bosqichlarini qanday va qaysi

izchillikda amalga oshirish qanday asboblarni qo’llash va undagi sabablarin

anglashga ko’maklashadi. Mehnat bo’yicha dasturning istalgan bo’limini

o’tishda o’qituvchi bolalarga ma’lum hajmdagi politexnik bilimlarni beradi.

Boshlang’ich politexnik bilim bilan qurollantirish o’quvchilarga predmetni

yasash, ishlov berilayotgan materialning xususiyatlari, texnologik o’ziga

xosliklari,

materialga

qo’lda

ishlov

berilganda

qo’llaniladigan

asbob-moslamalarning xususiyatlari ulardan foydalanish qoidalari haqida

ma’lumot berishdan iboratdir. Politexnik bilimlar asosan boshlang’ich sinf

o’quvchilarida

fan-texnika

yutuqlariga

nisbatan

qiziqish

uyg’otadi.

O’quvchilarga berilayotgan poltiyexnik bilim, amaliy ko’nikma va

malakalarga o’rgatishni ma’lum nazariy darajada amalga oshirishga imkon

beruvchi zamindir. Mehnat malaka va ko’nikmalari bilan qurollantirish.

Mehnatga amaliy tayyorlash texnalogiya ta’limining muhim omillaridan

biridir. U o’zaro bog’langan bir 28 nechta elementlardan: oddiy asbab va

moslamalardan foydalana bilish u yoki bu materialga ma’lum izchillikda

ishlov bera olish, yo’l qo’yilgan xatoni o’z vaqtida aniqlash va to’g’irlay olish

kabilardan tarkib topadi. Mehnatga amaliy tayyorlash faqat kerakli bilimlar

bazasida amalga oshishi mumkin. U boshlang’ich maktabda boshlag’ich

poltiyexnik bilimlarga asoslanadi. Texnalogiya ta’limining mazmuniga

---

Qo’ziboyev A

10

muvofiq o’quvchilarda mazkur yosh uchun qulay bo’lgan materiallarga

ishlov berishda qo’llaniladigan oddiy asbob va moslamalarni ishning amaliy

malaka va ko’nikmalarini egallaydilar. Oddiy asbob va moslamalar maxsus

asbob va moslamalarning bosh asosi hisoblanadi. Amaliy malaka va

ko’nikmalar bilan qurollantirish asosiy ishlab chiqarish operasiyalarini

o’rgatish ham demakdir. Boshlang’ich sinf o’quvchilari duch keladigan

buyumlar

texnologiyasi

xilma-xildir,

biroq

bu

masalani

batafsil

o’rganmasdanoq ish opreasiyalarining tipikligin sezib olish qiyin emas, ular:

materiallarni ulchab olish va belgilash, ularni qirqib ishlov berish, qismlarni

yelimlash, tikish, o’rash va bog’lash kabi yo’llar bilan birlashtirish va

mo’stahkamlash, detallarni yig’ish va buyumni mantaj qilishdir. Yakunlovchi

bosqich buyumni bezashdir. Boshlang’ich sinf o’quvchilarini mehnatga

amaliy tayyorlashga grafik malakalarini shakllantirish ham ta’luqlidir.

O’quvchilardagi mehnatga bo’lgan qiziqishni o’z vaqtida aniqlash va ularga

mehnat malakalarini sevgan mashg’ulotlarida takomillashtirishlariga

yordam berish juda muhimdir. Bunda o’quvchilarni e’tiboriga eng oddiy

buyum o’yinchoqlarni, o’yinlarni, o’quv qurollarini tayyorlash, naqshlar chizib

va qirqib olish, applekatsiya ishlari havola etiladi. Bundan tashqari bolalarda

mehnatga qiziqishni o’yg’otish, mehnat darslarida hosil qilingan bilimlarni

kengaytirish va chuqurlashtirish, ko’nikma va malakalarin mustahkamlash

uchun “Mohir qo’llar” to’garaklarida, kun uzaytirilgan guruhlarda sinfdan

tashqari ishlarni tashkil etish maqsadga muvofiqdir. Texnalogiya ta’limi

jarayonning o’sishiga ta’siri. Texnalogiya ta’limi vazifalari haqida

gapirilganda o’quvchilarda mehnatsevarlik, ma’suliyat, intizomlilik, burch

hissi, jamoatchilik hissini tarbiyalashni tilga olmaslik mumkin emas. Shu

bilan 29 birgalikda mehnat odamlar tirikchiligining moddiy va ma’naviy

---

Qo’ziboyev A

11

ta’minotining vositasi, jamiyat taraqqiyotining eng muhim omilidir. Bolarni

aqliy o’stirishda ham texnalogiya ta’limining roli ko’p qirralidir. Mehnat

o’quvchilarning bilim olishiga intilishlarini qo’zg’atuvchi vositagina emas,

balki uning manbai hamdir. Texnalogiya ta’limi jarayonida o’quvchilarni

aqliy o’stirishda jismoniy va aqliy mehnatni almashtirib turish muhim

ahamiyatga egadir. Biroq har qanday mehnat ham aqliy o’sishga yordam

bermasligini unutmasligimiz kerak. Mehnat eng muhim iroda va ahloqiy

sifatlarning rivojlanishiga yordam beradi. Texnalogiya darslarida mehnatga

psixologik tayyorlik, mehnat faoliyatining to’g’ri motivlari tarbiyalanadi,

shaxsning har bir ongli mehnatkash uchun zarur bo’lgan sifatlari

shakllanadi. Darslarning jihozlanganligi o’z mehati uchun shaxsiy

ma’suliyatni, mehnat madaniyatini tarbiyalashda katta ahamiyatga egadir.

Agarda bolalar yomon jihozlangan sinfda, qupol, og’ir va yoshlariga

nomunosib asboblar bilan shug’ullansalar ish natijalari ko’ngildagidek

bo’lmaydi. Agarda bola har bir qadamda tartiblikka, aniqlikka rioya qilish

lozimligiga ishlonch hosil qilimasa, bolarni mehnatga muhabbat ruhida

tarbiyalashda muvoffaqiyatga erishish haqida gapirish qiyin. Mehnat

malakalari madaniyati u yoki bu mehnat jarayonida belgilangan tartibga va

harakat izchilligiga rioya qilish kerakligini muntazam tunutirish borish bilan

birga bo’ladigan ko’p mashq qilishlar natijasida tarkib topadi. O’quvchilar

o’rtasida yo’lga qo’yilgan o’zaro yordam esa, ularda do’stlik, birodarlik,

umumlashish, jamoatchilik kabi fazilatlarni tarbiyalaydi.

2.2 Texnalogiya ta’limining mazmuni

Texnalogiya ta’limining mazmuni va uning tashkil etilishi. Texnalogiya

ta’limi dasturida o’quvchilar texnalogiya darslarida egallashi lozim bo’lgan

---

Qo’ziboyev A

12

ilmiy-texnik 33 bilimlarining, mehnat ko’nkmalarini va malkalarini hajmi

hamda mazmuni belgilab boriladi. Dasturda jamiyatimiz taraqqiyotining

hozirgi bosqichida yoshlarga texnalogiya ta’limi berish ularni tarbiyalash

sohasida qo’yilgan maqsad va vazifalar o’z ifodasini topadi. Texnalogiya

ta’limi dasturi o’quv rejasi asosida ishlab chiqiladi. Texnalogiya ta’limi

o’qituvchisi o’zining kundalik faoliyatida bu dasturga amal qiladi va uning

bajarilishi majburiy hisoblanadi. Shu bilan bir qatorda o’qituvchi o’quv

dasturiga mahalliy sharoitni hisobga olib ma’lum o’zgarishlar kiritishi

mumkin. Bu boradi bir qancha talablar hisobga olinishi lozim. Dasturning

mazmuni didaktik prinsiplarga to’la – to’kis javob berishi, ilmiy va

mafkuraviy jihatdan puxta bo’lishi, murakkabligi ortib borishi hisobga

olingan holda va texnalogiya ta’limining tanlangan didaktik tizimiga

muvofiq ravishda muayyan izchillikda bayon qilinishi turmush tajribasi bilan

bog’langan bo’lishi kerak. Unda mehnat o’rinlari politexnik xususiyatlariga

ega bo’lishi, ularning tavsiya qilinadigan ro’yxati esa ijtimoiy ishlab

chiqarish ahamiyatiga ega bo’lishi lozim. Mehnat malaka va ko’nikmalari

bilan qurollantirish. O’quvchilarni tarbiyalash va ularni bo’lajak amaliy

faoliyatga tayyorlashda mehnat malakalari va ko’nikmalari katta rol

o’ynaydi. Qo’yi sinf o’quvchilariga texnalogiya ta’limini berish vazifalaridan

biri ularda bir qator mehnat malakalari va ko’nikmalarini shakllantirishdir.

Mehnat malakalari va ko’nikmalari natijasi bo’lib qolmay balki, o’quvchilarni

mehnat faoliyatiga, ijtimoiy foydali ishlab chiqarish mehnatini bajarishga

jalb qilish sharti hamdir. Ko’nikma – bu kishining bilim va tajriba asosida

egallangan, ma’lum harakatni ongli bajarishga bo’lgan qobiliyatdir.

Masalan: kartonni kesa bilish ko’nikmasi, qaychini to’g’ri ushlay bilish,

harakatni aniq muvofiqlashtirish, yo’nalish, kuch va bosimning tengligini

---

Qo’ziboyev A

13

saqlash, qomatni muvofiq keluvchi tarzda tutish degan ma’noni anglatadi.

Bu o’rinda ustalik bilan harakat qilib, ma’lum ishning su’rati va aniqligiga

rioya qilish kerak. Aks holda ish qo’pol chiqishi mumkin. Berilayotganini

o’zlashtirish – bu o’zgalar tajribasini natijalarini o’z tajribasini natijalari bilan

qiyoslashdir. 34 Mehnat harakatlarining mukammalashuvi sintetik

bosqichda maxsus mashqlar ta’sirida yuzaga keladi. O’rganuvchining ongli

ayrim harakatga birlashtirish jarayoniga yo’llangan bo’ladi. Malaka - bu

faoliyatning mashq qilishlar jarayonida yetilgan, mujassamlashgan

tajribadir. Bu tez va aniq bajarish, mashq qilish tufayli tarkib topgan

ko’nikma yoki bu ma’lum miqdordagi mashq va usullar bajarilganda

ko’nikmadan sakrab o’tish degan ma’noni anglatadi. Shunung uchun

mazkur ko’nikma agarda malakani yuzaga keltirishni nazarda tutgan mashq

va usullar to’g’ri tuzilgan bo’lsa u to’g’ri malakaga aylanishi mumkin. Biroq

malakaning takomillashuv darajasi o’qitishning turli bosqichlarida

turlichadir. Uning strukturasi ham o’zgaruvchandir. Mashqlar jarayonida

o’quvchilar bajarilayotgan harakatlar murakkablashib borgan sari,

asta-sekin oddiy malakalarning murakkab malakalarga birlashuvi sodir

bo’ladi. Mehnat malaka va ko’nikmalarini shakllantirish qo’ydagicha asosiy

bosqichlardan tarkib topadi: a) boshlang’ich tushuncha. b) mehnat

harakatlarini sinov uchun bajarish. v) ish harakatlari. g) yakun chiqarish. 1.

Ko’rsatilayotgan harakat maqsadga muvofiq, barcha munosabatlarda ham

namunali bo’lishi. 2. Ko’rsatish namunaning ongli idrok etilishiga yordam

berish kerak. O’qituvchi o’quvchining e’tiborini harakatning eng asosiy

ahamiyatli tomoniga yo’llashi, boshqa harakatni emas, aynan shu

harakatning maqsadga muvofiqligini asoslash, ularning loyihalash ongli

egallanishiga erishish lozim. Shunung uchun ko’rsatish doimo qisqa

---

Qo’ziboyev A

14

tushuntirish bilan birga boradi. 3. Ko’rsatish harakat namunasining

o’quvchilar tomonidan faol idrok etilishini ta’minlash kerak. Faollik tafakkur

faoliyatida hamda ko’rsatilayotgan narsani idrok etishda ish hajmi

miqdorining ko’payishida ifodalanadi. 35 4. Ko’rsatilayotgan harakat barcha

detallari bilan har bir o’quvchiga yaxshi ko’rinishi kerak. Mehnat malakalari

va ko’nikmalarini shakllantirish jarayonidagi mashqlar. Mehnat malakalari

va ko’nikmalarini shakllantirishga mo’ljallangan mashqlar faqat vaqtga

ko’ra taqsimlanganda hamda ma’lum tizim asosida o’tkazilgandagina ijobiy

natija beradi. Mashqlar tizimi qo’ydagi asosiy talablarni o’z ichiga oladi: 1.

Mashqlarning materiali qiyinlikning oshib borishini nazarda tutgan holda

joylashtirish lozim. 2. Keyingi materialning hammasi to’liq tarzda oldingi

materialga asoslanishi lozim. 3. Mustaqillik darajasi ortib borilishi kerak.

Mehnat malakasining muvoffaqiyatli bo’lishi bir qator shartlarga bog’lik.

O’quvchi o’z faoliyatini mustaqil rejalashtirmas ekan, uning malakasi hyech

qaon to’liq bo’lmaydi. Nazoratning yo’qligi ko’pincha xato va nuqsonlarning

mashqlar jarayonida ortib yuorishiga olib keladi. Bu esa o’z navbatida

yetilmagan harakat va usllarning shakllanishiga sabab bo’ladi. 1 – sinf

dasturining mazmuni. Boshlang’ich sinf o’qituvchisi texnalogiya ta’limi

buyicha ishlarni amalga oshirayotganda o’quvchilar u yoki bu ishni bajarish

natijasida qanday ko’nikma, bilim va malkalarni egallashlarini aniq bilish

kerak. Ana shunday holda o’qituvchi sinf uchun shu vaqtda zarur bo’lgan

materiallarni tanlash imkoniyatiga ega bo’ladi. Bu o’rinda muhimi

o’quvchilar mazkur materiallarni tayyorlash jarayonida dastur nazarda

tutgan bilim va malkalarni egallab olishlaridan iborat. Birinchi sinfdagi ish

turlari qo’ydagilardan iborat. 1. Qog’oz va karton bilan ishlash. 2. Gazlama

bilan ishlash. 3. Turli materiallar bilan ishlash. 4. Texnik modellashtirish. 5.

---

Qo’ziboyev A

15

Qishloq ho’jaligi mehnati. 36 2 – sinf dasturining mazmuni. Boshlang’ich

sinf texnalogiya ta’limi darslaridagi ta’lim-tarbiyaviy vazifalar umumta’lim

maktablaridagi texnalogiya ta’limining umumiy vazifalaridan kelib chiqib,

quyidagi mashg’ulot turalir jarayonida amalga oshiriladi. 1. Qog’oz va

karton bilan ishlan. 2. Gazlama bilan ishlash. 3. Turli materiallar bilan

ishlash. 4. Texnik moddelashtirish. 5. Qishloq ho’jaligi mehnati. Har bir

o’quv yilida va barcha sinflarda ish turlari shu tartibda olib boriladi.

Birinchidan o’quvchilar ma’lum nazariy bilimlarga ega bo’ladilar, ularning

fanlararo texnologik xususiyatlarini, ularning hayotda qo’llanilishi bilan

tanishadilar. Ikinchidan materiallarga ishlov berishda eng oddiy usullardan

boshlab

murakkab

usullargacha

amaliy

o’rganadilar

Ma’lumki

Respublikamiz mustaqilikgaa erishib, o’z yo’lini belgilab oldi va bozor

iqtisodi yo’nalishini tanladi. Bozor iqtisodi ongli qishiliq taraqqiyotining

hamma bosqichlarida bo’lgan va bundan kyeyin ham davom etaveradi. U

insonlarga hamisha yo’ldoshdir. O’quvchilar ongiga jamiyatimizning

demokratik

asosida

iqtisodiy

islohatlarni

yanada

rivojlantirish,

ma’naviy-ahloqiy, mehnat tarbiyasi tushunchalarini shakllantirish, mehnat

darslarida iqtisodiy tushuncha berish ishlari muhim ahamiyat kasb etadi.

Texnalogiya fanlar asosini chuqur va amaliy o’zlashtirishda, bolalarni

mehnatga

bo’lgan

munosabatini

ijodiy

ish

faoliyatida

mustaqil

shakllantirishda, fikr yuritishga o’rgatuvchi ilmiy vositalardan biridir. Ko’p

asrlik tajriba shuni ko’rsatadiki, insonlarning mehnati tufayli cheksiz

boyliklar va imkoniyatlarning yechiladi. Texnalogiya

fani iqtisodiy

rivojlanishning asosiy omili hisoblanib, o’quvchilarning chuqur iqtisodiy

bilimini mustahkamlaydi. Hali-hanuz iqtisodiy mehnat tarbiyasida ilg’or

umumbashariy va milliy g’urur, ularning tarbiyaviy harakteri o’z ifodasini

---

Qo’ziboyev A

16

topgani yo’q. Shuning uchun mehnat darslarida o’quvchilarning iqtisodiy

faolligini

oshirish

va

tadbirkorlik

mehnat

faoliyati

ko’nikmalarini

shakillantirish va kuchaytirish lozim. Iqtisodiy tarbiyaning qator vazifalari

mehnat darslarida amalga oshiriladi. Bu vazifalardan biri tadbirkorlik bo’lib,

mahsulot ishlab chiqarish uni sota bilish, tushgan mablag’ni joy-joyiga

sarflay olishdir. Bu tadbirkorlik talablarini mehnat darslari jarayonida darslar

nechoglik qiziqarli va foydali tashqil etilsa, o’quvchilar shunchalik iqtisodiy

bilimga va malakaga ega bo’ladilar. Avvalo bu darslarning muzmunini to’g’ri

belgilab olish zarur. 49 - texnalogiya ta’limi va tarbiyasining ijtimoiy va

iqtisodiy yo’nalganligi; - mehnat darslarini bozor iqtisodi talablari asosida

pedagogik tehnologiyalardan va malakalardan unumli foydalanish; -

O’quvchilarni qiziqishlarini hisobga olib amaliy tugaraklarga jalb qilish; -

O’quvchilarni mehnat darslarida iqtisodiy bilim berishda yoshi, shahsiy

xususiyatlarini

hisobga

olish;

-

O’quvchilarni

mehnat

natijalarini

ragbarlantirish va kamchiliqlarni dustona hal qilish; Mehnat darsdlari

bolalar uchun iqtisodiy bilimlar bilan tevarak- atrofdagi hayotni uziga hos

tarzda bog’lovchi omil bulishi lozim. Shunung uchun hozirgi kunda mehnat

darslarida «o’z-o’zini boshqarish» va «o’z-o’zini mablag’ bilan ta’minlash»

kabi tadbirkorlik ishlarini tashkil qilish lozim. Masalan o’quvchilarning

mehnat darslarida «Mato bilan ishlash» mashg’ulotlarida kerakli asboblar

va kerakli gazlamalar yordamida aniq reja belgilab, o’lcham oladilar va shu

o’lcham asosida ish fartugi, nina qadagich, choynak yopqich, choynak

tagligi, yumshoq o’yinchoqlar kabi buyumlarni tiqishni o’rganadilar. Tikish

jarayonida qaysi mato turidan ishlatishni, matoni isrof qilmaslikni, ishning

sifatliligini, estetik jihatdan bejirim va chiroyli bo’lishiga e’tibor berishlari

kerak. O’quvchilarning bajargan ishlaridan maktab sharoitidan kelib chiqib

---

Qo’ziboyev A

17

har xil ko’rgazmalar va o’quvchilarning o’zlari uchun maktab bozori tashkil

qilinsa maqsadga muvofiq bo’lar edi. Bunda o’quvchilar o’zlari bajargan

ishlar natijalarini, diqqatga, e’tiborga sazovor bo’lganligini, o’zini mablag’

bilan qisman ta’minlanganligini, o’zini boshqara olishini ko’rib, o’z

mehnatiga va o’zgalar mehnatiga hurmat bilan qaraydi. O’quvchi ongida

mehnatga muhabbat o’z samarasini topadi. Natijada davlatimizning

iqtisodini yuqori darajaga ko’tara oladigan, o’zining kasbini, hunarini hurmat

qiladigan, jamiyatimizning rivojlanishida o’zini hissasini qo’sha oladigan

barkamol avlodni tarbiyalashimizda yordam beradi. O’quvchilarni ish

unumini oshirish, chuqur bilim egallash, ijodiy qobiliyatlarini o’stirish

masalalari texnalogiya ta’limi darslarida hal etiladi. Har bir dars 50

o’quvchilarni diqqatini, xotirasini, qiyoslay bilishini, fikr yuritishni,asosiy

narsani ajratishni, xulosa va umumlashtirishni, o’z ishini rejalashtirishni, uni

kerakli su’ratda amalga oshirishni, o’z-o’zini nazorat qilish vazifalarini o’z

ichiga oladi. Dars mazmuniga qo’yiladigan muhim talablardan biri darslarni

hayot bilan chambarchas aloqador bo’lmog’i lozim. O’quvchilarni

faollashtirish ayniqsa o’qitishning zamonaviy bosqichi sharoitlarida

anchagina murakkabdir. Shunung uchun o’quvchilarning o’quv faoliyatlarini

faollashtirishga yordam beruvchi vosita va usullarini tanlash o’qituvchining

doimo diqqat markazida bo’lishi shart. O’quvchilarning ish unumini oshirish

va ijodiy faoliyatlarini bir qator usullar vositasida faollashtirish mumkin. Bu

usullarni ba’zilari bilan tanishtiramiz: 1. Butun sinfga taklif etilgan muayyan

ijodiy ishda o’quvchining iloji boricha mustaqil ishlash hissasini ta’minlash.

2. Bir maqsadda o’qitishning alohida va umumiy shakllarini biriktirish

usullari bilan birga maxsus tarqatma materiallaridan foydalanish. 3.

Faoliyat turlari o’rganilayotgan material bilan to’g’ri munosabatni

---

Qo’ziboyev A

18

ta’minlash. 4. Dastur materiali asosida darsda zehnlilik, diqqat, tasavvur va

shu kabilarni tekshirish hamda shakllantirish maqsadida o’ziga xos

konkurslar o’tkazish. Dars vazifasini faqat bilim berish va ko’nikma hosil

qilishdan iborat qilib qo’ymasligi balki tarbiya berish va kamol toptirish

vazifalari bilan organik bog’lab olib borish ham zarur. Shunung uchun ham

o’qituvchi o’zi o’qitayotgan bilimini bilishi lozim. Bu esa biror temaga

tayyorlana turib, o’qituvchi mazkur dars materiali asosida o’quvchilarning

ahloqiylikning qanday g’oyalarini anglashga olib kelajagini diqqat, fikrlash,

xotira, tasavvur, irodani rivojlantirish va boshqa shu kabilar sohasida shaxs

sifatini qanday kamol toptirishga erishishini aniq tasavvur qilmog’i lozim.

51 Agarda bolalar yaxshi yoritilmagan sinfda, yoshiga mos kelmaydigan

qupol, og’ir asboblar bilan ishlasalar, bu ularning ish natijalariga juda yomon

ta’sir

ko’rsatadi.

Mehnat

madaniyati

malkalari

ko’p

marotaba

takrorlanadigan mashqlar natijasida hosil bo’ladi, bunda mashqlar

davomida har bir mashq jarayonida o’rnatiladigan tartib va ish harakati

izchilligini sistematik su’ratda tushuntirish berish zaruriyati bilan birga

qo’shib olib boriladi.

2.3 Texnalogiya darslarida didaktik o’yin texnologiyalarining o`rni

O’quvchilarda boshlang’ich sinflar texnologiya darslarida o’quvchilarda

texnologiyaga qiziqishlarini oshirishda o’yinlardan foydalanish, krossvord

va boshqotirmalardan foydalanish sistemali jarayon bo’lishi, bunda

o’qituvchining turli imkoniyatlardan foydalana olishi. tayyorlovchi savol va

topshiriqlardan o’rinli foydalana olishini talab etadi. Bu shu bilan

asoslanadiki, tushunchalar natija va qoidalarning mantiqiy asoslanishida

analitik va sintetik usullarni o’zaro muvofiq holda qo’llash ularni asoslash

---

Qo’ziboyev A

19

va tekshirish, tanqidiy fikrlash usullarini qo’llash uchun muhim ahamiyatga

ega. 54 O‘yin tarbiya vositasi. O‘yinni pedagogik jarayon strikturasida analiz

qilish natijasida shu narsa aniqlandiki, o‘yin faqat psixologik hodisa bo‘lib

qolmay, balki pedagogik hodisa hamdir. Biroq o‘yindan tarbiya masalalarini

hal qilish uchun ongli ravishda foydalanilgandagina u pedagogik hodisa

shaklini oladi. Pedagogik vazifa sifatida o‘yin turli vazifalarni: tarbiya

vositasi, ta’lim berish, metod vazifasini, shuningdek, bolalarni o‘qitish

usullari vazifasini bajaradi. Didaktik o‘yinlarning asosiy xususiyatlari

shundaki, bularda to‘g‘ridanto‘g‘ri ta’limga aloqador masalalar o‘yin

qoidalari niqobi ostida o‘tadi. Bola o‘ynar ekan, o‘rganaman deb o‘ylamaydi,

lekin o‘yin jarayonida u nimagadir o‘rganadi. Ta’lim bu yerda ataylabdan

o‘tilmaydi. Didaktik o‘yinlarning qimmati shundaki, u kichkina bolalarning

imkoniyatlariga

javob

beradi

va

ularning

energiya

sariflashlarini

muozanatlashtiradi. U ma’lum darajada ta’lim mazmunini qabul qilish va

o‘qitishni niqoblash kabi muhim xususiyatga egadir. Bola buni hayolga

keltirmagan holda o‘rganadi. Shuni ham aytish keraki, didaktik o‘yinlarda

shaxsning tormozlanishi qobilyati, diqqatini o‘sishi, kuzatuvchanlik kabi

xususiyatilarining o‘sishiga qaramay, bolalarning bevosita o‘quv faoliyatini

shakillantiradi. O‘yinlarda kolektiv ish ongli intizomni tarbiyalash uchun

kerak bo‘lgan do‘stona birodarlik hissiyoti, to‘g‘rilik, haqiqatgo‘ylik va

boshqa hislatlar rivojlanadi. Jamoa o‘yinlarida astoydil maqsadga

intiladigan va boshqalarni yetaklaydigan tashkilotchi bolalar, yo‘lboshi

bolalar tarbiyalanadi. Bolalar qanchalik yosh bo‘lsa, o‘yin ularni faoliyatida

shunchalik katta ahamiyat kasb etadi. O‘quvchilarni tarbiyalashda o‘yinning

ahamiyati yetarlicha baho bermaydigan o‘quvchi o‘z ishida katta yutuqlarga

erisha olmaydi. Amalda stol ustida o‘ynaladigan o‘yinchoqlar, harakatli

---

Qo’ziboyev A

20

o‘yinlar, texnik o‘yinlar, soha ko‘rinishi atraktsionli o‘yinlardan foydalaniladi.

Bola hayotida rollarga bo‘linib o‘ynaladigan o‘yinlarda katta odamlar

o‘rtasida

paydo

bo‘ladigan

munosabatlarni

o‘zlari

tushunadigan

vaziyatlarda 55 qaytaradilar. Bola o‘ziga ma’lum bir ro‘lni olar ekan, tegishli

qoida, vazifalarni bajaradi va bu qoidalarni o‘zlashtirib oladi, ahloqiy malaka

va odatlarni egallaydi. Rollarga bo‘linib o‘ynaladigan o‘yin ko‘pchilik bilan

o‘tkaziladi.

O‘yin

davomida

bolalar

o‘rtasida

kattalar

orasidagi

munosabatlar tarkib topadi, va asta-sekin mustahkamlanadi. Bolaning

yoshi o‘sib borishiga qarab ro‘llarga bo‘lib o‘ynaladigan o‘yinlar bilan bir

qatorda didaktik va harakatli o‘yinlar ham muhim ahamiyat kasb etadi. Bola

maktabga qatnay boshlaganda o‘yinning ahamiyati bir oz kamayadi. Lekin

bu o‘qish o‘yinni bola hayotidan butunlay chiqarib tashlaydi, degani emas.

Bu holda o‘yinning xarakteri, uning mazmuni o‘zgaradi, biroq uning bolalar

tabiyasidagi muhumligicha qolaveradi. Kichik yoshdagi o‘quvchilarning

rollarga bo‘linib o‘ynaladigan o‘yinlarda ular tasvirlayotgan kishilarning

xususiyatlari muhimroq bo‘lib ko‘rinadi. O‘quchilarning kuchliylik, botirlik,

chaqqonliligiga sabab bo‘ladi. Bolalar to‘siqlarni yengib o‘tishga harakat

qiladilar, qahramonona ishlarni bajaradilar. Boshlang‘ich maktabda

o‘qishning oxiriga borib, ong-bilim doirasining kengayishi munosabati bilan

o‘quvchilar haqiqiy qiyinchiliklarni yengib boradi. O‘yin elementlarini kiritish

bolalarda belgilangan ishni mumkin qadar yaxshiroq bajarish ishtiyoqini

uyg‘otadi va ularda har qanday ishga ma’suliyat sezgan, holda yondoshish

odatini tarkib toptiradi. Boshlang‘ich ta’limda didaktik yoki o‘rgatuvchi

o‘yinlar keng taqalgan. Ular bilishi mazmuniga ega bo‘lib, o‘quvchilarning

aqliy rivojlanishiga qaratilgan. O‘quv faoliyatining har-xil turlarida xilma-xil

o‘yinlardan keng foydalaniladi. Boshlang‘ich sinflarda matematika

---

Qo’ziboyev A

21

o‘quvchilar uchun qiyin va kam tushunarli fan bo‘lib tuyuladi. Shuning uchun

bolalar ko‘p hollarda qoidalarning 56 ma’nosiga tushunmasdan quruq yod

olishiga harakat qiladilar, bu esa bilimda mavzularni o‘zlashtirishga

to‘sqinlik qiladi . O‘quvchilarning darsda olgan bilimlari ongli ravishda

mustaqil fikrlash asosida egallangan bo‘lsagina, u ishonchli va mustahkam

bo‘ladi.

O‘qituvchi

o‘qitish

jarayonida

o‘quchilarni

fikrlariga,

izlanuvchanlikka, xulosa chiqarishga va umumlashtirishga undovchi

metodik usullarni qo‘llash muhim ahamiyatga egadir. Didaktik o‘yinlar

darsda ishni indivuduallashtirish har bir o‘quvchining kuchiga mos topshiriq

berish, ularni qobilyatini o‘stirish imkonini beradi. “Har bir yaxshi o‘yinning

mehnat kuchi – mehnatni kuchaytirish va fikrlashni o‘stirish xususiyati

bo‘ladi ,” - degan buyuk pedagok A. S. Makarenko. O‘yin jarayonida

o‘quchilar dastlab faqat o‘yinga qiziqa boshlasa, keyinchalik uni tezda o‘yin

bilan aloqador material qiziqtira boshlaydi. Endi unda shu mavzuni

o‘rganish eslab qolish, o‘yinga qatashish istagi paydo bo‘ladi. O‘yin

o‘quvchilar diqqatini osonligicha jalb qilishga ularning eng muhim va

murakkab narsalarga voqea va hodisalarga qiziqishlarini uzoq vaqt ushlab

qolishga yordam beradi. Masalan: bir xil mashg`ulotlar o‘quvchilarni

toliqtiradi, o‘qishga qiziqishini yo‘qotadi. Shu mashg`ulotlarni o‘yin shaklida

“Kim tez bajaradi?”, usuli bilan bajarish esa o‘quvchilarni jonlantiradi. Eni

ular aniq maqsad yo‘lida, ya’ni topshiriqlarni bajarishda g‘olib chiqish,

boshqalardan orqada qolmaslik, ularni bajarishiga qodir ekanini ko‘rsatishi

hissi bilan harakat qiladilar. Didaktik o‘yinlarni darsga moslashtirib tanlash

va o‘quvchilarning ma’lum bir o‘yindan zerikkanlarini sezgach, uning yangi

turlarini qo‘llash zarur. Tanlangan o‘yin qiziqarli, o‘quvchilarning yoshiga

mos, qisqa vaqtga mo‘ljallangan bo‘lishi kerak. Didaktik o‘yinlar fanga

---

Qo’ziboyev A

22

qiziqtirishni, mavzularni ongli o‘zlashtirishiga, o‘quvchilarning fikrlash

faoliyatini rivojlatirishiga, ularda kuzatuvchanlikni oshganda didaktik

o‘yinlar vositachilik rolini tashkil qilishdan oldin uni 57 qaysi maqsadga

yo‘naltirishini va didaktik asoslarini aniqlab olish va dars jarayonida unga

tayanish zarur. Metodika nuqtai nazaridagi o‘yinlar, keltirilgan umumiy

tarbiyaviy va o‘qitish topshiriqlaridan tashqari, o‘qituvchiga bolalarda

maxsus ko‘nikmalarni hosil qilishda yordam beradi. O‘yindan ko‘rish va

eshitish zehnini mukammallashtirishidan ham foydalanish mumkin. O‘yinlar

yordamida bolalar mavzuni esda saqlab qolishi qobilyatini mustahkamlash

mumkin. Ko‘pgina o‘yinlar bolalarda joy tushunchasin rivojlntirishda yordam

beradi. “Giometirik domino”, “Qurilishi materiallari”, “Tangram” o‘yini,

kombinatorik qobilyatini rivojlatiradi (mozayka rangli domino, giometrrik

jisimlarni yoymoq va b. ) va konsturuktiv qobilyatini rivojlantiradi (

konstruktorlar, uchburchakning siri va h.z.) Quyidagi ayrim didaktik o’yinlar

haqida to’xtalamiz: “Tez javob” o’yinida o’qituvchi yoki boshlovchi qator

oralab yurib, o’quvchilardan birini turg’izadi va biror turga oid so’zni aytadi.

O’quvchi esa o’sha so’zni izohlaydi. Javob uchgacha sanaguncha aytilishi

kerak. Masalan: o’qituvchi uchburchak sozini aytsa, o’quvchi bu so’zni:

“Uning uchta tomoni va uchta burchagi mavjud”, - deb izohlaydi. Oyin shu

tariqa davom etadi. Javob berolmagan o’quvchi o’yindan chiqariladi. Bu

o’yin orqali o’quvchilarda hozirjavolik, mustaqil fikrlash malakalari

rivojlanadi, shuningdek, ular atrof-muhitni sinchkovlik bilan kuzatishga

o’rganadi, atrofda sodir bo’layotgan hodisalarga qiziqishi ortadi. Bu

o’yindan darsning mustahkamlash qismida yoki dam olish daqiqasida

foydalanish mumkin. “Antiqa rassom” o’yinida ixtiyoriy 3 ta o’quvchi tanlab

olinadi va ko’zlari bog’lanadi. Ular doskadan qo’llarini uzmagan holda turli

---

Qo’ziboyev A

23

shakllarni chizadilar. “Antiqa rassom” o’yinidan istalgan darsda foydalanish

mumkin. Bunda faqat o’yin sharti o’zgartiriladi. Masalan, “Qo’l uzmasdan

uchburchak chizing”, “Qo’l uzmasdan to’rtburchak chizing”, “Qo’l uzmasdan

aylana chizing” kabi. 58 Ta’lim-tarbiya jarayonida o’quvchilarning har

tamonlama rivojlanishi uchun qulay ijtimoyi-psixologik va do’stona muhitni

yaratishda pedagogik texnologiyalardan foydalanish ko’zlangan natijaga

erishish uchun muhim omil hisoblanadi. Qiziqarli matematika o’ziga xos

va mos o’rinni olishi kerak: u idrokka hayajon (emotsiya) elementlari bilan

idrok qilingan narsa esa ko’pincha kishining butun umri bo’yicha esida

qoladi. Qiziqarli matematika ziyraklikni, sezgirlikni taraqqiy etdiradi,

topqirlikni o’rgatadi, bolalarning kombinatorlik qobilyatlari rivojlantiradi.

Didaktik o’yinlar metodik nuqtayi nazardan shu bilan qiymatlikka egaki, ular

ilgaridan egallagan malakalarini mustahkamlaydi, texnologiya faniga

qiziqishini uyg’otadi, bolalarda bundan keyin ham mehnat faniga,

mashg’ulotlariga intilish paydo bo’ladi. Didaktik o’yinlar va topishmoqlar,

bosh qotiradigan jumboqlar shaklidagi o’yinlar ko’pincha sinfdagi ishlarni

mashg’ulotlarni jonlantirish uchun yaxshi vosita bo’lib xizmat qiladi.

Didaktik o’yinlarni o’tkazish uchun ham vaqt va o’zlariga muvofiq didaktik

material kerak bo’ladi. Shuning uchun o’yinlarni ko’pincha darsdan tashqari

mashg’ulotlar uchun tavsiy qilish mumkin. Mehnat darslarida esa

vaqti-vaqti bilan o’quvchilarni u yoki bu o’yinning mohiyati, uning qoidalari

bilan tanishtirish va o’yinning o’zini ham o’tkazish kerak. O`yinlar o’tkazish

uchun vaqt ham ko’p kerak bo’lmaydi, darsini jonlantiradi, tetik kayfiyat

uyg’otadi va bundan tashqari texnologik malakalarni mustahkamlashga

yordam beradi. Bu kabi masalalardan tashqari muammoli ta'lim bolalarning

bilib olish faoliyatlarini rivojlantirishning muhim omillaridan biri ekanligi

---

Qo’ziboyev A

24

tajribalardan ko'rinib turibdi. Muammoli ta'lim tufayli bolalarning fikrlashlari,

xilma-xil hodisalarga olingan bilim va malakalarni mustaqil tatbiq etish

faoliyatlari osha boradi. Bolalar o'qituvchi tomonidan qo'yilgan yangi

muammolarni yechish natijasida, kichik bo'lsa-da «kashfiyot»lar yaratadilar.

Bitta o'quvchining 59 «kashfiyoti» butun sinf o'quvchilarini qiziqtiradi. Ularni

yangi kashflyotlar yaratishga ilhomlantiradi. Ixtiro yoki kashfiyotning katta

va kichigi bo'lmaydi. Biz yuqorida boshlang‘ich sinf mehnatni o‘qitishda

qo‘llaniladigan didaktik o‘yinlar haqida gapirib o‘tdik. Didaktik o‘yinlar shu

fanga qiziqtirishni rivojlantirishning samarador vositalaridan biridir . U bilan

birga didaktik o‘yin bolalarning aqliy faolligini tarbiyalashning qimmatli

vositasidir. U bolalarda bilish, mustaqil fikr yuritish malakasini rivojlantiradi,

qiziqish o‘yg‘otadi. Bolalar uchun o‘yin eng haqiyqiy o‘qish ekanligini

unutmasligimiz kerak. O‘yin vaziyatni yaratish shunga olib keladiki, o‘quvchi

o‘yinga qiziqib o‘zi bilmagan holda ma’lum bilim va malakalar, ko‘nikmalarni

egallaydilar . Didaktik o‘yinlar boshlang‘ich sinflarda mehnat o‘qitishda va

tarbiyalashda ayniqsa zarurdir, darslarni qiziqarli, jonli chiqishiga ijobiy

ta’sir ko‘rsatadi.

Xulosa

O'quvchilami kelejakda malakali kadrlar qilib tayyorlash eng muhim

vazifalardan biridir. Bu borada texnalogiya ta'hmining o'rni ahamiyatlidir.

Melmat ta'limi orqali o'quvchilarni melmatga ruhan va jismonan tetik,

axloqiy tejamkor va ijodkor qilib tarbiyalash vazifalari turadi. Shu bois

o'qituvchi shaxsining va dars samaradorligining o'mi juda muhimdir. Darslar

samaradorligini oshirish shu kunning dolzarb vazifalaridan biridir.

Texnalogiya ta'limi darslari samaradorligini oshirishda ta'lim tarbiya

---

Qo’ziboyev A

25

ishining turli shakl va usullaridan yangi ilg'or tajribalardan foydalanish

maqsadga muvofiqdir. Ushbu shakl va uslublardan eng ma'qulini tanlab

olish dars samarasini oshirish bilan birga o'quvchi bilim va malakalarini

oshiradi. Ushbu yozilgan bitimv malakaviy ishi darslar samarasini oshirish

va o'quvchilarni texnika vositalari bilan yaqindan tanishtirish, ma'lumotlar

berish orqali o'quvchilar bilim doiralarni kengaytirishi ya'ni intalektual

salohiyatlarini oshirish kabi vazifalar amalga oshiriladi. Bitimv malakaviy

ishida amaliy mashg'ulotlar olib borish bilan birga darslarda suhbat

mashg'ulotlarini o'tkazish va uning ahamiyati usullari va yo'llari haqida

izlanishlar olib borildi. Kerakli tavsiyalar berildi va ushbu ish yuzasidan

tajriba - sinov ishlarida ijobiy natijalarga erishildi va malakaviy ishda fikrlar

va tadbirlar berildi.

Malaka ishda texnalogiya ta'limi darslarida o’quvchilarda iqtsodiy

tushinchalar shakillantrish yo'llari ko'rsatildi. Bunda eng awalo, darsga mos

metod tanlab olinib, o’quvchilarni shu metod orqali darsga qiziqtirib, o’tgan

mavzuni so’rash yoki mustahkamlab olish mumkin. Amaliy darslarda esa,

texnika vositalari yordamida o’quvchilarga yangi mavzu tushuntirilsa dars

qiziqarli va samarali taslikil etiladi. Bular orqali ijobiy natijalarga erishiladi.

Jamiyatda o’quvchilarni shaxs sifatida shakllanishida mehnatning

o’rni katta. Chunonchi mehnat tarbiyasining eng muhim sharti yosh avlodda

mehnat qilishga ishtiyoq uyg’otish, vatanparvarlik, mehnatsevarlik va o’z

mehnatidan zavqlana bilishlik kabi hissiyotlami tarkib toptirishdan iboratdir.

Buning uchun esa, eng awalo, yoshlarda mehnat ahliga hurmatni, jamiat

foydasiga mehnat qilish qobilyatini, tashabbuskorlik va mehnatga ijodiy

munosabatda bo’lish kabi hissiyotlarni tarkib toptirishdan iboratdir.

Axloqiy, aqliy, ruhiy, estetik va ekalogik tarbiyalar beradi. Amaliy ishlar

---

Qo’ziboyev A

26

bo’yicha bilimlari o’sadi, o’zlashtirish ko’rsatkichlari ko’tariladi. Bu kabi

usullardan foydalanib, olib borilgan darslar samaradorligi ko’tarildi va

o’quvchilar bilimi oshdi. Xullas, ishda ko’zlangan maqsadga erishildi.

---

Qo’ziboyev A

27

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1.X.Sanaqulov D. Xodiyeva Mehnat o’qitish metodikasi Tafakkur bo’stoni

Toshkent -2015

2.N.A. Musulmonov S. Sharipov Texnalogiya ta’limi o’qitish metodikasi

kasb tanlashga yo’naltirish O’zbekiston faylasuflari milliy-jamiyati nashryoti

Toshkent – 2014

3. Mavlonova R.A, Sanoqulov X.R, Xodiyeva D.P "Mehnat va uni o'qitish

metodikasi" O'quv qo'llanma. 2007yil TDPU.

4. X.Sanaqulov, M.Xaydarov "Boshlang'ich sinfiarda qog'ozdan amaliy

ishlar" o'quv-metodik qo'llanma 1996 yil. TDPU.

5. Ta'Iim lo'g'risidagi O'zbekiston Respublikasining Qonuni (Barkamol avlod

O'zbekiston taraqqiyotining poydevori. 1997 yil T.,"Sharq" nashriyoti)

6. Kadrlar tayyorlash bo'yicha milliy dastur.( Barkamol avlod- O'zbekiston

taraqqiyotining poydevori. 1997 yil T.,"Sharq" nashriyoti)

7. R.Hasanov, H.Egamov "Tasviriy sa'nat va badiiy mehnat" T. "O'qituvchi"

1997 8. Sanaqulov X.R, Xodiyeva D.P «BoshIang'ich sinfiarda tabiiy

materiallardan amaliy ishlar» o'quv-metodik qo'llanma 2009 yil. TDPU.

9. Sanaqulov X, Xodiyeva D, Sanaqulova A “Texnalogiya ta’limi” 2-sinf

darsligi. T., “Nafis bezak” 2013 yil.

10. Sanaqulov X, Xodiyeva D, Sanaqulova A “Texnalogiya ta’limi” 3-sinf

darsligi. T., “Nafis bezak” 2013 yil.

Internet saytlari

www. tdpu. uz

www. pedagog. Uz

www. Ziyonet. Uz

---

Qo’ziboyev A

28

Ilovalar

Maket

–

buyum

bo’yicha

kompleksning

soddalashtirilgan,

o’ta

mavzulashtirilgan, asosan obyektlarning tashqi ko’rinishi va ular

qismlarining

munosabatlarini

ko’rsatuvchi

modeldir.

Bu

hajmi

kichraytirilgan hajmli tasvirdir.

Model – Buyumning tabiiy, kattalashgan yoki kichraytirilgan masshtabdagi

hajmli tasviri ga aytiladi.

Ro’znoma qog’ozi - eng ko’p tarqalgan qog’oz turlariga kiradi. Sifatiga ko’ra

unchalik pishiq emas, namlikni,yelimni o’ziga tez singdiradi.

Yozuv qog’ozi – sathi silliq, yelim sindirilgan, namlikni kamroq singdiradi.

Narsalarni ixtirolashda, muqovalashda, kartondan yasalgan narsalarni

yelimlashda juda qo’laydir.

Chizmachilik qog’ozi – eng pishiq va qalin qog’ozdir. Lattadan tayyorlanadi,

uning oliy navi qo’lda tayyorlanadi. Undan bayrmalar uchun qiziqarli

niqoblar tayyorlashda foydalaniladi.

Rasm qog’ozi – ikki xil nomerli bo’lib, selyulyuzandan tayyorlanadi. Oliy

naviga 25% latta qo’shiladi. Chizmachilik chizishda shunungdek qo’l

mehnati darslarida foydalaniladi.

Rangli va jiloli qog’oz – mehnat darslarida keng qo’llaniladi. Turli xil

rangdagi muqovalash ishlarida va turli xil rangda qog’ozlar to’plami

chiqariladi. Yelimlangan qog’oz – jilo berilgan qog’oz bo’lib, bir tomoniga

yelim surtilgan. Mehnat darslarida ishlatish uchun juda qo’lay materialdir.

Rangli jild qog’ozi – turli ranglarda bo’ladi, jilo berilgan rangli qog’ozning

o’rinini bosa oladi. Qo’l mehnati darslarida ko’p ishlatiladi.

Shagren naqshdor qog’ozi – muqovasozlikda va tayyor narsalarning

ustidan yopishtirishda, archa o’yinchoqlarini yasashda foydalaniladi.

---

Qo’ziboyev A

29

Gul qog’ozi – rangi va guli turlicha bo’lib muqovalashda, narsalarning

ustidan yelimlashda, bezash ishlarida keng foydalanildi.

Millimetrli qog’oz - sathi bosma tur shaklida tayyorlanadi. Filtr qog’ozi –

yelimlanmagan qog’oz.

Karton qog’ozi – karton deb 1 kv mt 250 grammdan ortiq bo’lgan qog’ozga

aytiladi. Kartonning turlarini ta’rifda beradigan bo’lsak:

Oq karton – uni qirqish oson, o’zi unchalik pishiq emas, tez sinadi. Bu

karton yelimni ko’p shimadi(ko’pincha yelimdan shishadi). Undan mayda

narsalarni muqovalashda foydalaniladi.

Sariq karton – oq kartonga ko’ra pishiqroq, egiluvchan yaxshi qirqiladi,

yelimdan shishmaydi. Turli ishlarda foydalaniladi.

Kul rang karton – oq va sariq kartondan pishiqroq, qirqish qiyin. Kartonning

bu turidan o’ta pishiqlikni talab qiluvchi narsalar tayyorlanadi.

Rangli karton - bu yuqa egiluvchan sathiga turli rangda jilo berilgan, ishlov

berish oson va ko’rinishi chiroyli. Undan hajmi kichik narsalar, papkalar,

muqovalar tayyorlash ma’qul. Uning ustidan boshqa narsa yopishtirishga

hojat bo’lmaydi.

Metall

va

qotishmalar.

Metallar

o’zlarining

texnik

xususiyatlari:

mustahkamligi, qattiqligi, egiluvchanligi, issiqlik va elektr o’tkazishi, suvga

bordashliligi,

eruvchanligi

va

cho’kuvchanlik

xususiyatlariga

ega.

O’quvchilar rangli metall va qora metall turlarini bilishlari kerak.

Qora metall – temirning uglerod bilan qotishmasi va ozroq miqdordagi

kremniy,

marganes,

fosfor,

oltingugurt

va

boshqa

elementlar

aralashmasidan iborat bo’ladi. Bularga: Po’lat, cho’yan, temir, tunuka va

folga kiradi. Rangli metallga – mis, alyumin, qo’rg’oshin, jez, qalay va

boshqa metallar va ularning qotishmalari kiradi. Sim. Turli xil narsalarni

---

Qo’ziboyev A

30

yasashda xilma-xil simlardan foydalanish mumkin. Sim to’qish va o’rib olish

uchun yaroqlidir.

Qattiq po’lat yokialyumin simdan texnik modellashda bir qator detallarni

yasashda foydalaniladi. Bu simdan arava, avtomobil o’qlari, suv parragi,

o’yinchoqlar

va

shu

kabilarni

tayyorlashda

foydalaniladi.

Ishlab

chiqarilayotgan simlar diametri 0,005 dan 17mm gacha bo’ladi. U asosan

dumoloq kesimli bo’ladi, Biroq kvadrat, olti qirrali, trapesiyasimon yoki oval

shaklidagi simlar ham bo’ladi. Simlar turli maqsadlarda: elektr, radio,

telefon simlari, prujinalar, mixlar, eyektrodlar, ingichka parma, musiqa

asboblari uchun torlar yasash va shu kabilardan foydalaniladi.

Plasimassalar. Plastmassalar su’niy olinadigan modda bo’lib, sanoatimiz

plastmassadan turli predmetlarni va kapron, neylon, organik oyna, paralon,

polietilen va shu kabi xilma-xil to’qimalarni ishlab chiqaradi. Plastmassalar

juda yengil va shu bilan birga bukiluvchan va elastikdir. Ayrim

plastmassalar o’ta mustahkam bo’lib issiqlik va elektrni yaxshi o’tkazadi,

kislotalarga bordoshlidir. Plastmassaga ishlov berishda deyarli chiqindi

bo’lmaydi. Mehnat ta’limi amaliy mashhulotlarida topilishi oson bo’lgan

plastmassalardan va ishlab chiqarish chiqindilaridan foydalaniladi. Bular:

organik shisha, paralon, penoplast, linoleum, ebonit, kapron, tekstolitdir

Organik shisha - Organik shisha oddiy shisha singari shoffof, ammo

sinmaydigan su’niy plstmassadir. Organik shishani aralash, egish va

yelimlash mumkin. U turli ranglarga bo’yaladi.

Paralon – Su’niy yo’l bilan olinadigan material bo’lib, g’ovvak tuzilishga ega,

usti yumshoq, juda yengil, yaxshi bo’yaladi, suv ta’sir etmaydi. Paralonni

gazlamaga, qog’ozga va ko’pgina materillarga yopishtirish mumkin. 121

Penoplast - Anchagina pishiq, juda yengil, oq rangdagi material. Undan

---

Qo’ziboyev A

31

kemasozlik, samolyotsozlik, qurilish va elektronika hamda boshqalarda

foydalaniladi.

Linoleum – Qurilishda keng qo’llaniladi. Bu turli smolalar, alifmoy,

maydalangan

po’kak,

turli

bo’yovchilar

va

boshqa

materiallar

aralashmasidan olingan su’niy materialdir. Linoleumning qalinligi 2,5

mmdan 5mmgacha bo’ladi. Teksolit – ko’p qavatli gazlamadan katta

bosimda presslanib tayyorlanadigan su’niy plastmassa juda pishiq

xususiyatga ega. Undan shesteryonka, roliklar, podshipniklar uchun

vkladishlar tayyorlanadi. Ebonit – maxsus usulda ishlov berilgan rezina,

Ebonitdan har xil turdagi elektr asboblari tayyorlanadi, u sinuvchan,

shunung uchun ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo’lishni talab qiladi.

Yog’och – eng ko’p tarqalgan materil bo’lib, o’quvchilar mashg’ulotlarda

ko’p tarqalgan daraxt turlari bilan tanishib chiqishlari kerak. Qarag’ay - ko’p

tarqalgan ishlov berish oson daraxtdir. U unchalik qattiq emas, ammo

pishiq, yorish, arralash oson, tolalari bo’ylab randalanadi.

Qoraqarag’ay – yaxshi ishlanadi, uning yog’ochi oq rang ba’zan sarg’ish

bo’ladi. Qoraqarag’ay tuzilishiga ko’ra qarag’aydan yumshoq va yengil.

Biroq qoraqarag’ayda butoqlar ko’p quriganda yorilib ketadi.

Qayin – Qarag’ayga nisbatan pishiqroq va og’irroq, biroq oson arralanadi va

randalanadi, qayin yoqimli qizg’ish tovlanuvchan oq-sariq rangda bo’ladi.

Eman – yog’ochi qattiq, u pishiq va zich hamda og’ir, chiroyli jigar rangga

ega.

Toqterak – asosan mayda buyumlar yasashda foydalaniladi. Yog’ochi

yumshoq anchagina yengil. Jo’ka – yog’ochi yumshoq, aralash oson,

pichoq bilan oson ishlanadi, darz ketmaydi. Jo’kani yorish qiyin. Qarag’ay va

qoraqarag’aydan yengil sarg’ish oq rangda.

---

Qo’ziboyev A

32

Fanera – Yog’ochdan shponlar qilinadi, fanerani mana shu shponlar –

yog’ochning payraha qilingan yupqa qatlamlari yelimlab yasaladi. Mozaika -

buning uchun yupqa yog’och plastinkalardan tasvir yig’iladi va keyin ularni

asosga yelimlab, ustidan lak yoki politura beriladi.

Loy - Loy narsalar yasashdagi asosiy material hisoblanadi, chunki u istalgan

joyda topiladi, arzon va qayishqoqdir.

Plastilin – narsalar yasashda qo’llaniladigan materialdir. U su’niy plastik

massa bo’lib, loydan hyech qachon qurimasligi va doimo ishlatishga

tayyorligi bilan farqlanadi.

Mum – Mum tabiiy va su’niy turlari mavjud. Mum ancha qimmat turadi va

undan mayda narsalar yasaladi. Mum bilan ishlash qo’lay, u qo’rimaydi, suv

bilan namlashni talab qilmaydi, darz ketmaydi va undan yasalgan narsalar

uzoq saqlanadi.

---

Qo’ziboyev A

33

Azamat Qorjovovning “Zindonband qiz nolasi” qissasiga yozilgan esse

Men yaqinda 2016-yil nashriyotida chiqqan yozuvchi Azamat

Qorjovovning “Zindonband qiz nolasi” qissasi qo’limga tushib qoldi.

Yozuvchi asarni shunday yozgank,i o’sha muhitga kirib, qahramonlar bilan

birga yashaysiz. Hayot sinovlari va mashaqqatlari oldida bosh egmaslik,

taqdirning baland- pasti-yu, o’nqir-cho’nqirlariga sabrli bo’lib o’zida ko’nikma

hosilni bir necha misollar orqali kitobxonga tushunarli sodda tilda keng

yoritilib beriladi.

To’yidan bir kun avval kechqurun bo’lajak kelinchak suyumli singlisini

ergashtirib uyidan chiqadi. Ular qishloqning narigi chekkasidan

hammomga yo’l olishadi. Ko’cha o’rtasini qazib, quvur almashtirayotgan bir

guruh erkaklardan uyalgan opa-singillar soy bo’yidagi so’qmoqdan yurishga

ahd qilishadi. Soy bo’yida esa ularning hayotini butunlay o’zgartirib

yuborgan voqea kutib turardi…

Azamat Qorjovovning “ Zindonband qiz nolasi” qissasida Xilola ismli

tuman ichki ishlar bo’limi xibsxonasidan boshlab, Abadiyan turmasi,

keyinchalik Sulaymontepa ayollar koloniyasida boshidan kechirgan qora

kunlari tasvirlangan. Matonatli qiz har doim yorug’likka talpinadi, ezgulikka

xizmat qilish harakatida bo’ladi. Biroq panjara ortidagi “dordan qochgan”

ayollar orasida ma’suma qizning yashashi aytishgagina oson edi.

Qissani

o’qir

ekansiz,

yaxshilikning

g’alabasi

oson

kechmasligiga, inson har qanday sharoitda ham odamiyligini

yo’qotmasligiga ishonch hosil qilasiz.Qissa o’zbek xalqining g’aroyib

xususiyatlari har qanday sharoitda ham imonini yo’qotmasligi,

mehridaryoligi sehrli bo’yoqlarda tasvirlangan. Bunda sadoqat,vafo va

---

Qo’ziboyev A

34

mehr shafqatsizlilar to’qnashuvi kuzatiladi

.

---

Qo’ziboyev A

35

Tinglovchi Qo’ziboyev Adham Temirovichning o‘z kasbiy mahoratini

uzluksiz oshirib borishga qaratilgan

YO‘L XARITASI

№

Amalga

oshiriladigan

tadbir (muammo)

Amalga

oshirish

mexanizmi

Amalga

oshirish

muddati

(yil, oy)

Kutilayotgan

natijalar

diagnostikasi

1-yil

1

O`quvchilarning

o`qish

savodxonligini

baholash bo`yicha

o`tkaziladigan

xalqaro

tadqiqotlarga

tayyorgarlik

ko`rish.

Axborot-texnolo

giyasidan

foydalanib.

2020-yil

Sentabr

O`quvchilarni

o`qish

savodxonligini

oshirish va

mantiqiy

fikrlashga

o`rgatish.

2

Ota- onalar bilan

hamkorlikda

sinfda

o`quvchilarning

shaxsiy-gigeyenas

ini tashkil qilish

maqsadida suv

tizimini tashkil

qilish

Ota-onalar bilan

hamkorlikda

2020-yil

o`quv yili

boshlanishi

Hozirgi

pandemiyadavrini

hisobga olgan

holda

o`quvchilarning

shaxsiy

gigiyenaga

o`rgatish

2-yil

3

O`quvchilarning

bilim

samaradorligini

oshirishda

zamonaviy

Jamoa bilan

birgalikda

Yil

davomida

O`quvchilarni

zamonaviy

axborot-texnologi

yalaridan

foydalanish va

bilim salohiyatini

yuksaltirish.

---

Qo’ziboyev A

36

pedagogik

texnologiylardan

foydalanish

4

O`quvchi

yoshlarni hayotga

tayyorlash va

ularning

psixologiyasini

o`rganish

maqsadida

amaliyotchi

psixolog bilan

o`quv-terning

tashkil etish

Maktab

amaliyotchi

psixologi bilan

hamkorlikda

Yil

davomida

O`quvchilarni

hayotga

moslashtirish va

ichki ruhiyatini

o`rganish va

motivatsiyasini

oshirish

3-yil

5

O`quvchi

yoshlarni bo`sh

vaqtlarini samarali

tashkil etish

maqsadida

Prezidentimiz

tomonidan ilgari

surilgan 5 muhim

tashabbus

doirasida

ko`rik-tanlovlar va

to`g`raklar tashkil

etish.

Jamo bilan

hamkorlikda

Har oyda

ikki marta

O`quvchilarni

adabiyot, san`at,

teatr, musiqa,

sport,

axborot-texnologi

yalari va

internetdan

foydalanish,

kitobxonlikka

o`rgatish va

o`quvchi-qizlarni

bandligini

ta`minlash .

6

Ota-onalar bilan

hamkorlikda

o`quvchilarni

milliy

qadriyatlarimiz va

vatanparvarlik

ruhida tarbiyalsh

maqsadida tarixiy

joylar va

muzeylarga

sayohatlar

uyushtirish

Ota-onalar bilan

hamkorlikda

Har

chorakda

bir marta

O`quvchilarni

milliy merosimiz,

milliy

qadryatlarimizga

hurmat hissini

uyg`otish,

insoniylik va

vatanparvarlik

ruhida tarbiyalsh,

vatanni sevishga

o`rgatish.

---

Qo’ziboyev A

37

4-yil

7

O`quvchilarni

prezident

maktablariga jalb

qilish maqsadida

bilim-ko`nikmalari

ni

mustahkamlash

maqsadida

qo`shimcha dars

mashg`ulotlarini

tashkil qilish

Doimiy

O`quvchilarning

bilimi,

dunyoqarashi va

hozirgi zamon

talabi asosida

huquqiy ong va

huquqiy

ma`daniyatini

shakllantirish

8

Teatr studiyasini

tashkil etish

Yoshlar ittifoqi

boshlang`ich

tashkiloti bilan

birgalikda

O`quv yili

davomida

O`quvchilarni

san`at va teatr

yo`nalishida o`z

iste`dodlarini

nomoyon qilish

va ijodkorligini

mustahkamlash.

5-yil

9

Sinfxonani

zamonavi

ko`rgazmali

jihozlar va

elektronni

doskalar bilan

jihozlash

Ota-onlar va

jamoa bilan

hamkorlikda

O`quv yili

boshida

O`quvchilarga

zamonaviy

multimediyalar

yordamida bilim

berish

10

Oila mahalla va

ta`lim muassasasi

homkorligini

yanada

mustahkamlashg

a qaratilgan

tadbirlarni amalga

oshirish

mexanizimini

ishlab chiqish

Jamoa bilan

hamkorlikda

Har doim

Maktabda

o`quvchilarning

darslarga

muntazam

ravishda faol

ishtiroki,

davomati, yoshlar

o`rtasida

huquqbuzarlik va

jinoyatchilikni

oldini olish

bo`yicha

---

Qo’ziboyev A

38