Samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Veterinariya protozoologiyasi - chorva mollari, yovvoyi hayvonlar va parrandalar orasida patogen sodda hayvonlar ya’ni protozooalar ko‘zgaydigan kasalliklarni o‘rganadigan o‘rganish bilan shugullanadigan fandir.

Veterinariya sanitariyasi fani bo’yicha o’zbek va ingliz tillaridagi asosiy atamalar hamda ularning qisqacha tushunchalari

O’zbek tili	Ingliz tili	Rus tili	Ma’nosi
Abortiv	miscarriage	выкидыш	Kasallikning qisqa davom etib, yengil shaklda kechishi
Absorbentlar	absorbent	абсорбирующий	Absorbiyalovchi, yutuvchi, so’rib oluvchi, shimuvchi moddalar
Absorbsiya	Absorption	Абсорбция	Fizikaviy jarayon b o’lib, gaz, nur yoki suyuq muhitdagi biror moddaning yutuvchi jism (absorbent)ning butun hajmiga yutilishi
Avirulent	avirulent	авирулентный	Ma’lum mikroorganizmlar va viruslar to’dasining belgili kasllik qo’zg’atish qobiliyatiga ega ega bo’lmagan xili
Agar	agar	Агар	Dengiz suv o’tlaridan olinadigan mahsulot, suvdagi eritmasi ilvira hosil qiladi
Agglyutinatsiya	Agglyutsinatsiya	Агглюцинация	Korpuskulyar zarrachalar – viruslar, bakteriyalar, eritrositlar, leykotsitlar, trombotsitlar, to’qima hujayralari,korpuskulyar kimyoviy faol zarrachalarning ularqa qarshi hosil bo’lgan antitelolar - agglyutininlar ta’sirida bir-biriga yopishib qolib, cho’kmaga tushishi
Agglyutinatsiya (bevosita)	Agglyutsinatsiya (immediate)	Агглюцинация (немедленная)	Bevosita yopishish, qon zardobidagi immun tanachalarning mikroblar bilan o’zaro birikish jarayoni
Agglyutinatsiyalovchi immun qon zardobi	immune serum bonding	иммуносывороткой склейка	Immun qon zardobi tarkibidagi antigenga qarshi immun tanachalar – agglyutininlar bo’lib, ular maxsus mikroblar yoki viruslarning antigenlari bilan yopishadi
Agglyutininlar	Agglyutsininy	Агглюцинины	Immun tanachalar (antitelolar), organizmga antigen yuborilganda, hayvon yuqumli kasallikdan tuzalgach, uning qon zardobida paydo bo’ladi
Agglyutinogenlar	Agglyutsinogeny	Агглюциногены	Organizmda immun tanachalar agglyutininlarni ishlab chiqarish jarayonini yuzaga keltiruvchi va ular bilan birikuvchi antigenlar
Agoniya	Agony	Агония	O’lim oldidagi holat
Adaptatsiya	Adjustment	Регулировка	Tirik organizmning doimiy o’zgarib turadigan tashqi muhit sharoitiga moslashishi, evolyutsion rivojlanishda yuzaga kelgan xususiyat
Adsorbentlar	Adsorbents	Адсорбенты	Farmakologik moddalar bo’lib, ular boshqa moddalarni so’rib oladi
Adsorbsiya	Adsorption	Адсорбция	Gazlar, bug’lar yoki erigan moddalarning qattiq jism yokiquyuqlik sirtiga yutilishi
Adyuvantlar	Adyuvanty	Адюванты	Kelib chiqishi jihatidan har xil, maxsus bo’lmagan, antigen (yot tanachalar, vaksinalar) bilan birgalikda yordamchi sifatida ishlatiladigan moddalar
Anavaksinalar	anavaccine	Анавакцины	Kasallik paydo qilish hususiyati yo’qotilgan mokroorganizmlarning yashash jarayonida paydo bo’lgan moddalari evaziga immunitat hosil qiluvchi vaksina
Anatoksinlar	anatoxins	Анатоксины	Maxsus ishlov berilgandan so’ng, o’zining zaxarli xususiyatini yo’qotib antigen va immunogen xossalarini saqlab qolgan bakterial toksinlar
Anaeroblar	Anaerobes	Анаэробы	Kislorodsiz muhiddagina yashaydigan mikroorganizmlar, bakteriyalar, bular klostridiyalar, enterobakteriyalar
Antibiotiklar	Antibiotics	Антибиотики	Ma’lum turdagi zamburug’lar hamda sun’iy sintez qilinadigan maxsus kimyoviy modda
Antigenlar	antigenic	антигенный	Organizmga yot bo’lgan irsiy axborotga ega va unga tushganda maxsus oqsillar (antitelolar) yoki boshqa immunologik jarayonlar (immunologik xotira, tolerantlik) hosil qiladigan oqsil tabiatli, yuqori molekulaliorganik modda (virus, mikroblar va ularning maxsuli)
Antiseptika	antiseptic	Антисептик	Bakteriyalarni o’ldirunchi, ko’payishini to’xtatuvchi biologik moddalarni (antibiotiklar, bakteriofag, fitonsitlar) qo’llash va organizmning umumiy chidamliliginioshirish usuli bilan amalga oshiriladigan tadbir
Antitelolar	Antibody	Антитело	Organizmga antigenlar tushganida qon va to’qimalarda ularga qarshi paydo bo’ladigan immunoglabulinlar – immun tanachalar
Antropozoonozlar	anthropozoonosis	Антропозоонозы	Odam v ahayvonlar uchun umumiy bo’lgankasalliklar guruhi (brutsellyez, tuberkulyoz, quturish, kuyrirgi, listerioz va boshqalar)
Areometr	hydrometer	ареометр	Suyuqliklar zichligini aniqlashda ishlatiladigan asbob
Askoli reaksiyasi	ASCOLI reaction	реакция АСКОЛИ	(italiyalik olim Askoli nomi bilan ataladi) – pretsipitatsiya reaksiyasi bo’lib, kuydirgi kasalligiga tashxis qo’yishda ishlatiladi (bunda teri va teri maxsulotlari tekshiriladi)
Attenuatsiya	attenuation	Аттенуация	Virus, mikroblarning muhim faolligini tabiiy yoki ataylab kuchsizlantirish, yuqumli kasallik qo’zg’atuvchisining kasallik paydo qilish qobiliyatini kamaytirish
Autovaksinalar	corresponding vaccine	Аутовакцины	Organizmning o’zidan ajratilgan mikroorganizmlardan, uni davolash uchun tayyorlangan vaksinalar
Autointoksikatsiya	Autointoxication	Аутоинтоксикация	Organizmda mikroblarning modda almashinishi yoki to’qimalarning parchalanishi natijasida hosil bo’lgan zaharlar bilan zaharlanish
Aerob	aerobic	аэробный	Mikroorganizmlarning faqat kislorod bilan yashash faolligi
Aerogen	Aerogel	аэрогель	Mikroorganizmlar yoki viruslarning havo orqali bir organizmdan ikkinchisiga o’tishi
Aerozollar	aerosol	аэрозоль	Moddalarning havodagi mayda zarralarga aylangan holati (30 mkm. gacha)
Babesh negri tanachalari	Cells Babe Negro	Клетки Babe Negro	Quturish kasalligida bosh miya hujayralaridagi hosil bo’ladigan va kasallikni aniql;ashda muhim ahamiyatga ega bo’lgan tanachalar (kiritmalar)
Bakteridlar	bakteridov	Бактериды	Anaerob, sporasiz, yo’g’on ichakda yashovchi bakteriyalar oilasi
Bakteriemiya	bacteremia	Бактериемия	Qonda bakterialar bo’lishi
Bakteriologiya	bacteriology	бактериология	Bakteriyalarnin gmorfologik tuzilishini va biologiyasini, qishqol xo’jaligi hamda inson va hayvon kasalliklaridagi ahamiyatini o’rganadigan fan
Bakterioskopiya	Bakterioskpiya	Бактериоскпия	Bakteriyalarni mikroskop yordamida ko’rish, tekshirish
Bakteriotsidlik	bactericidal	Бактериоцидность	Har xil fizikaviy, kimyoviy va biologik omillarning bakteriyalarni o’ldirish xususiyati
Bakteriya tashuvchanlik	Perenostnost bacteria	Переностность бактерий	Kasallik qo’zg’atuvchi bakteriyalarning sog’ yoki sog’aygan mol organizmida ma’lum muddat davomida mavjud bo’lishi
Bakteriyaviy pereparatlar	Bacteriological preporaty	Бактериологические препораты	Yuqumli kasalliklarning oldini olish, ularni aniqlash va davolashmaqsadida qo’llaniladigan dori-darmonlar
Batsilla	Bacillus	Бацилла	Tayoqchaga o’xshash spora hosil qiluvchi bakteriyalar
Bekkari chuquri	Beccari pit	яма Беккари	O’lgan hayvonlarnin gtanasini biotermik usulda zararsizlantiradigan maxsus chuqur, ammo bu eski usuldir
Biologik preparatlar	Biological preporaty	Биологические препораты	Yuqumli kasallik bilan kasallangan hayvonlarnin gkasalligini aniqlash, oldini olish, davolash va shuningdek, yosh mollarni o’stirish uchun qo’llaniladigan biologik moddalar
Biosinov	Biotest	Биотест	Hayvonlardan ajratilgan kasallik qo’zg’atuvchi mikroblar yoki viruslarni shu kasalga moyil bo’lgan hayvonlarga yuqtirib, ularni kasallantirish, ya’ni biologik sinov o’tkazish
Bitermik zararsizlantirish	biothermic disinfection	Биотермическое обеззараживание	Go’ngni biotermik uasul bilan zararsizlantirish
Biofabrika	biofactory	Биофабрика	Hayvonlar kasalliklarining oldini oladigan va davolaydigan biopreparatlar tayyorlovchi korxona
Biofiltr	trickling filter	Биофильтр	Ifloslangan oqar suvlarni tozalaydigan qurilma
Bokslar	Boxes	Боксы	Aseptika holatiga mikrobiologik va virusologik tekshirishlar o’tkazish uchun mo’ljallangan xonalar
Botulizm	Botulism	Ботулизм	Tarkibida Clostridium botulinum batsillasi yoki uning toksini mavjud mahsulotlarni iste’mol qilganda kelib chiqadigan og’ir kasallik
Brutsellyoz	Brucellosis	Бруцеллез	Odam va uy hayvonlarining yuqumli kasalligi; Brucella nomli bakteriyalar guruhi qo’zg’atadi
Vaksina	Vaccine	Вакцина	Maxsus biologik preparat bo’lib, kasallik qozg’atuvchilaridan tayyorlanadi
Vertikal o’tish	Vertical outlet	Вертикальный проход	Kasallik qo’zg’atuvchisining bir avloddan ikkinchisiga og’iz suti, urug’ tuxum yoki bachadon orqali o’tishi
Veterinariya	veterinary science	Ветеринария	Hayvon kasalliklarining oldini olish va ularga qarshi kurashda ilmiy asoslangan ulullarini, davolash masalalarini, mollar mahsuldorligini oshirish, shuningdek insonlarni hayvonlar va odamlar uchun umumiy bo’lgan kasalliklardan himoya qilishni o’rganadigan fanlar majmuasi
Veterinariya-sanitariya ko’rigidan o’tkazish xonasi	Room holding for animal health	Комната проведении по ветеринарно-санитарнии	Odamlarning ust-boshlari, oyoq kiyimlari, transport va idishlar veterinariya-sanitariya qoidalari asosida zararsizlantiriladigan maxsus xona
Veterinariya-sanitariya chiqindisi zavodi	Factory veterinary and sanitary wastes	Завод ветеринарно-санитарных отходов	O’lgan hayvonlarni, chiqindilarni yo’qotish yoki ozuqa va texnik mahsulotlar (go’sht-suyak uni, texnik moy va b. ) uchun ularni qayta ishlovchi korxona
Veterinariya-sanitariya ekspertiza laboratoriyasi	Laboratory of veterinary-sanitary examination	Лаборатория ветеринарно-санитарной экспертизы	Dehqon bozorlarida o’simlik va hayvon mahsulotlarini sanitariya hamda gigiyenajihatdan tekshiradigan davlat veterinariya muassasasi
Veterinariya-sanitariya ekspertizasi	Veterinary-sanitary examination	Ветеринарно-санитарная экспертиза	Hayvonlardan olinadigan mahsulotlarni tekshirish, ularni veterinariya-sanitariya jihatdan baholash
Veterinariya-sanitariya nazorati	Veterinary and sanitary control	Ветеринарно-санитарный контроль	Veterinariya-sanitariya qoidalarining bajarilishini nazorat qiluvchi tizim
Veterinariya-sanitariya nazorati xizmati	Animal Health Control Services	Услуги для животных Контроль здоровья	Davlat go’sht va sut sanoati tizimida tashkil etiladigan veterinariya ma’muriy xizmat tashkiloti
Veterinariya tadbirlari	veterinary activities	ветеринарные мероприятия	Epizootiyaga qarshiprofilaktik, davolash, serologik, allergik va boshqa tekshirishlar, vaksina bilan emlash, dezinfeksiya tadbirlarining umimiy nomi
Veterinariya cheklashlari	veterinary restrictions	ветеринарные ограничения	Xo’jalikda, tumanda, viloyatda yuqumli kasalliklartarqalishiga yo’l qo’ymaslik uchun qo’llaniladigan cheklash tadbirlari
Vivariy	Vivarium	Виварий	Tajriba hayvonlari saqlanadigam molxona
Virion	virion	Вирион	Hujayra tashqarisida joylashgan, tuzilishi jihatdan mukammallashgan, rivojlanish jarayoni tugal bo’lgan virus tanachasi
Virogeniya	virogen	Вирогения	Virus genomining hujayra genomi bilan qo’shilish fenomenti
Virulentlik	Virulence	Вирулентность	Muayyan mikrob yoki virus shtammining kasallik qo’zg’atuvchanlik darajasi
Virusemiya	viremia	Вирусемия	Qonda yuqumli virus paydo bo’lishi
Viruslar tropizmi	virus tropism	Тропизм вирусов	Viruslarning hujayra va to’qimalarni tanlab, ularda rivojlanish xususiyati. Virus faqat unga moyil hujayralarda ko’payadi
Virusologiya	virology	вирусология	Viruslar va virusli kasalliklar haqidagi ta’limot
Gemagglyutinatsiya	Gemagglyutsinatsiya	Гемагглюцинация	Eritrositlar yuzasiga yopishish xususiyatiga ega bo’lgan viruslar, bakteriyalar va toksinlarta’siri ostida, eritrotsitlarning bir-biriga yopishib cho’kishi
Generalizatsiya	Generalization	Генерализация	Kasallik jarayoning dastlabki chegaralangan o’chog’idan butun organizm yokia’zoga tarqalishi
Gipperimmunizatsiya	Gipperimmunizatsiya	Гиппериммунизация	Bakteriyalarga, viruslarga yoki toksinlarga qarshi maxsus zardob olish maqsadida hayvonlarni vaksinalar, toksinlar yokimikroblar, viruslar bilan ma’lum tizim bo’yicha bir necha bor emlash
Dezinseksiya	disinfestation	Дезинсекция	Hasharotlarga qarshi kurash cjora-tadbirlari, ularni yo’qotish
Dezintoksikatsiya	deintoxication	Дезинтоксикация	Organizmni zaharli moddalardan oli qilish, uning doimiyligini ta’minlovchi fizik, kimyoviy va fermentativ mexanizmlar ishtirokida zaharli moddalarni zararsizlantirish
Dezinfeksiya	Disinfection	Дезинфекция	Yuqumli kasalliklarni qo’zg’atuvchi virus, zamburug’ va mikroblarni fizikaviy va kimyoviy ta’sir etish bilan yo’qotish
Aerozolli dezinfeksiya	aerosol disinfection	аэрозольная дезинфекция	Maxsus aerozol hosil qiluvchi generatorlar yordamida aerozol holatiga o’tkazilgan kimyoviy va biologik preparatlar bilan dezinfeksiya qilish
Majburiy dezinfeksiya	mandatory disinfection	обязательная дезинфекция	Yuqumli kasallik bor nosog’lom xo’jaliklarda kasallik qozg’atuvchisini yo’qotish, uning chetga tarqalishia yo’l qo’ymaslik maqsadida o’tkaziladigan dezinfeksiya
Majburiy joriy dezinfeksiya	mandatory disinfection	обязательная дезинфекция	Epizootik o’choqlarda devriy ravishda o’tkaziladigan dezinfeksiya bo’lib, u kasal hayvonlar ajratadigan qo’zg’atuvchini yo’qotishga xizmat qiladi
Majburiy yakunlovchi dezinfeksiya	Compulsory final disinfection	Обязательная заключительная дезинфекция	Yuqumli kasallik tugatilgach, karantin yoki cheklashni olish oldidan o’tkaziladigan dezinfeksiya
Profilaktik dezinfeksiya	Preventive disinfection	Профилактическая дезинфекция	Hayvonlar turgan tashqi muhitni va ularning mahsulotlarini qayta ishlash hamda saqlash korxonalarida yuqumli kasallik qo’zg’atuvchilarining to’planishi va tarqalishining oldini olish uchun o’tkaziladigan dezinfeksiya
Dezinfeksiya vositalari	disinfection Instruments	Дезинфекционные инструменты	Odam, hayvon va foydali o’simliklar atrofidagi muhitdan mavjud yuqumli kasalliklar qo’zg’atuvchisini yo’qotish uchun qo’llaniladigan fizikaviy va kimyoviy vositalar
Dezinfeksiya kamerasi	disinfection chambers	дезинфекционные камеры	Xodimlar kiyimlarini, inventarlar, hayvonlarga ishlatiladigan buyumlarni dezinfeksiya va dezinseksiya qilish uchun ishlatiladigan statsionar yoki ko’chma kamera
Dezinfeksiya otryadi	disinfection squads	Дезинфекционные отряды	Chorvachilik va boshqa ob’ektlarda dezinfeksiya o’tkazuvchi veterinariya xizmati qismi
Dezobaryer	Dezobarer	Дезобарьер	Dezinfeksiya qiluvchi g’ob, to’siq, ya’ni fermalarga kirish ostonasiga qo’yilgan maxsus vanna yoki betonlangan chuqur joy, unga har doim vaqti-vaqti bilan dezinfeksiya qiluvchi kimyoviy eritmalar quyib turiladi
Dezodoratsiya	deodorization	Дезодорация	Yomon yoki qo’lansa hidlarni turli vositalar bilan yo’qotish
Deratizatsiya	Rodent	Дератизация	Yuqumli kasallik tashuvchi va tarqatuvchi zararli kemiruvchilarni yo’qotish
Dermatomikozlar	Dermatomycoses	Дерматомикозы	Patogen zamburug’lar paydo qiladigan teri kasallikllari
Destruksiya	Destruction	Деструкция	Hujayra, mikrob va virus tuzilishining buzilishi yoki uning parchalanishi
Diagnoz	diagnostics	диагностика	Shifokorning har tomonlama tekshirishlari natijasida kasal hayvon holati va kasallik to’g’risida chiqargan xulosasi
Diagnostikum	diagnosticum	диагностикум	Diagnoz qo’yish ucgun qo’llaniladigan standart perparat (antigen, immun zardob,allergen, bakteriofag)
Doza	Dosage	Дозировка	Odam va hayvonlarni davolash va boshqa tadbirlar uchun beriladigan aniq dori-darmonlar miqdorini belgilaydigan birlik
Zooantroponozlar	Zooantroponozy	Зооантропонозы	Odam va hayvonlar uchun umumiy bo’lgan yuqumli kasalliklar guruhi (sil, kuydirgi, brutsellyoz, quturish kabi kasalliklar)
Zoonozlar	zoonoses	Зоонозы	Faqat hayvonlarga xos yuqumli kasallilar guruhi
Immun zardob	immune sera	иммунные сыворотки	Maxsus antitelolari mavjud qon zardobi, sxema asosida ko’p marta antigen yoki vaksina bilan emlangan yoki kasallanib sog’aygan mollardan olinadi, yuqu,li kasallillarni davolash va oldini olishda ishlatiladi
Immunlovchi subinfeksiya	Immuniruyuschaya subinfektsiya	Иммунирующая субинфекция	Tabiiy infeksiyaning yashirin turlaridan biri bo’lib, faqat immunobiologik reaksiyalar orqali aniqlanadi
Immunitet	Immunity	Иммунитет	Organizmning unga irsiy yot axborotga ega bo’lgan yuqumli va yuqumsiz moddalardan (antigen) himoyalanishi, ya’ni kasal yuqtirmaslik holati, kasalliklarga qarshi kurashish qobiliyati
Immunoglobulinlar	immunoglobulins	иммуноглобулины	Antitelolar, gammaglobulinlar, qon zardobi oqsilining globulin fraksiyasi
Immunoprofilaktika	Immunization	Иммунопрофилактика	Yuqumli kasalliklar paydo bo’lishi va tarqalishining oldini olish maqsadida hayvonlarni emlash
Immunoferment usuli	ELISA	Иммуноферментный метод	Fermentlar (peroksidaza yoki ishqorli fosfataza) ta’sirida parchalanuvchi antigen-antitelolar komoleksini aniqlashda qo’llaniladigan usul
Immunoflyuoressent usuli	Immunoflyuoressentny method	Иммунофлюорессентный метод	Yuqumli kasallilarni aniqlashda qo’llaniladigan laboratoriya usuli bo’lib, antigen-antitelo reaksiyasiga asoslangan
Inkubatsiya davri	incubation period	инкубационный период	Yashirin davr, organizmga kasal qo’zg’atuvchisi kirgan vaqtdan, to kasallikning ilk klinik belgisi paydo bo’lguncha oradan o’tadigan davrni o’z ichiga oladi
Intoksikatsiya	Intoxication	Интоксикация	Organizmga tashqaridan kirgan (ekzogen) yoki organizmning o’zida hosil bo’lgan (endogen) moddalarning umumiy ta’siri natijasida vujudga kelgan zaharlanish holati
Infeksion jarayon	infectious process	инфекционный процесс	Mikro va makroorganizmning o’zaro ta’sir reaksiyalari dinamikasi, ya’ni aynan qo’zg’atuvchi bilan zararlangan organizmda kuzatiladigan jarayonlar majmuasi
Infeksiya	Infection	Инфекция	Bu murakkab biologik jarayon bo’lib, organizm bilan kasallik qo’zg’atuvchi virus yoki mikroblarning o’zaro ta’siri natijasida hosil bo’lgan zararlanish holati
Aerogen infeksiya	aerogenic infection	аэрогенная инфекция	Kasal qo’zg’atuvchilarining havo orqali organizmga tushishi evaziga hosil bo’lgan infeksiya
Laten infeksiya	Lathen infection	латен инфекция	Klinik namoyon bo’lmaydigan belgisiz, mudroq (yashirin, inapparant) infeksiya
Infeksiya qo’zg’atuvchilarini tashuvchanlik	Perenosschiki vozbuditley infections	Переносщики возбудитлей инфекций	Yuqumli kasallikning ko’zga ko’rinarli belgilari bo’lmasada, odam va hayvonlarning shu kasallik qo’zg’atuvchisini o’z organizmida olib yurishi va uni tashqi muhitga ajratib turishi
Ichak tayoqchalari	colon bacillus	кишечная палочка	Enterobakteriyalar oilasi, esherixa avlodiga mansub bakteriyalar
Kapsula	Capsule	Капсула	Bakteriya hujayrasi atrofidagi shilimshiq qavat
Karantin	Quarantine	Карантин	Vaqtinchalik tadbirlar tizimi bo’lib, yuqumli kasalliklarning tarqalishini cheklash, kasallikni aynan paydo bo’lgan o’choqda saqlab, uni butunlay tugatishga imkon yaratish
Kasallik qo’zg’atuvchi rezervuarlari	The reservoir of pathogens	Резервуар возбудителей болезни	Organizmda kasallik qo’zg’atuvchilarini olib yuradigan yovvoyi hayvonlar
Kasallik qo’zg’atuvchilarni tashuvchilar	disease vectors	переносчики заболеваний	Infeksiya qo’zg’atuvchisini o’z organizmida olib yuruvchi hayvonlar
Kasallik qo’zg’atuvchisining uzatilish omillari	The causative factors of disease	Причинные факторы заболевания	Kasallik qo’zg’atuvchisi uchun tabiiy yashash muhiti bo’lmagan, ammo kasal hayvonlardan sog’ hayvonlarga uzatilishida qatnashadigan hamma tashqi muhit elementlari (yem-xashak, suv, turoq, molxona, go’ng, havo va h.k)
Klostridiozlar	Klostridiozy	Клостридиозы	Spora hosil qiluvchi, gram usulida bo’yaluvchi, havosiz joyda yashovchi anaerob batsillalar (klostridiyalar) tufayli odam va hayvonlarda paydo bo’ladigan kasalliklar
Koli indeks	Koli index	Коли индекс	Tekshirilayotgan suyuqlikning 1 litrida mavjud ichak tayoqchalarining soni. Qattiq ozuqa muhitda o’sgach, ichak tayoqchasibakteriyasi koloniyalari sanab aniqlanadi. Suv, havo, ozuqa va boshqa muhitlarning shu bakteriyalar bilan zararlanganlik darajasini ko’rsatadi
Koli-titr	Koli titer	Коли Титр	Tashqi muhit ob’ektlarining nechog’lik ifloslanganini ifodalaydigan ko’rsatkich. Tekshirilayotgan materiallarning millilitr yoki grammlar hisobidagi eng oz qismida bitta ichak tayoqchaga qarab hisoblanadi
Kontagiozlik	contagiousness	Контагиозность	Yuqumli kasalliklarning nechog’lik tez yuqa olishini ifodalaydigan atama
Laboratoriya hayvonlari	laboratory animals	лабораторные животные	Oq sichqon, kalamush,dengiz cho’chqachasi, quyon singari mayda hayvonlar ilmiy, amaliy maqsadlar uchun foydalaniladi
Letal doza	lethal dose	смертельная доза	Virus va mikroorganizmlarning tajribadagi hayvonlarning 50 foizini o’ldiradigan miqdor
Malleinlash	Malleinezatsiya	Маллеинезация	Toq tuyoqlilar va tuyalarni mallein yordamida manqa kasalligiga allergik tekshirish
Maxsus himoya kiyimi	Special protective clothing	Специальная защитная одежда	Odamlarga kasbidagi zararli narsalar ta’sirini kuchsizlantirish yoki yo’qotish maqsadida beriladigan maxsus kiyimlar. Bularga: bosh kiyim, xalat, qo’lqop, rezina etiklar va boshqalar kiradi
Mikozlar	Mycosis	Микозы	Odam va hayvonlarda kasallik qo’zg’atuvchi zamburug’lar
Mikotoksikozlar	mycotoxicoses	Микотоксикозы	Toksinli zamburug’lar bilan zararlangan xashakni yeyish tufayli yuzaga keladigan zaharlanish kasalliklari
Mikrob tashuvchanlik	microbes relatively	Микробо носительност	Hayvon kasaldan tuzalgach, ayrim kasal qo’zg’atuvchilarining har xil muddatda organizmda saqlanishi
Mikrobiologiya	microbiology	микробиология	Ko’z bilan ko’rib bo’lmaydigan juda mayda, tirik mavjudotlar – mikroorganizmlar tizimini, morfologiyasini, biokimyosi, genetikasi, tarqalish va tabiatdagi tutgan o’rnini hamda odamlar, hayvonlar, o’simliklarning yuqumli kasallik qo’zg’atuvchilarini o’rganuvchi fan
Mikroorganizmlar	organisms	Микроорганизмы	O’simlik va hayvonlarda uchraydigan juda mayda organizmlar, faqat mikroskopda ko’rinadi
Mikroorganizmlar toksinlari	mikroorganizmnye toxins	микроорганизмные токсины	Mikroorganizmlarning zaharli moddalari, ko’pchilik patogen mikroorganizmlar o’zlarining rivojlanish jarayonida ishlab chiqaradi
Mikroskopiya	Microscopy	Микроскопия	Ko’zga ko’rinmas ob’ektlarni mikroskop yordamida tekshirish, kattalashtirilgan (1800 baravargacha) holda ko’zdan kechirish
Mikrosporiya	microsporia	Микроспория	Odam va hayvonlarning zamburug’li kasalliklari
Nosog’lom hudud	unhealthy zone	нездоровая зона	Chegaralangan ma’lum bir hududda biror bi yuqumli kasallik (leykoz, quturish, kuydirgi kasalliklari va boshq.)ni aniqlanishi
Ozuqa muhitlar	food environment	Пищевые среды	Tekshiriladigan materialdan kasallik qo’zg’atuvchisini ajratish va uning turini aniqlash hamda biologik preparatlarni tayyorlash, mikrob massasini to’plash uchun qo’llaniladigan turli xil sun’iy ozuqa muhitlar
Oqar suvlarni zararsizlantirish	Obearazhivanie wastewater	Обеараживание сточных вод	Sanitariya-texnik tadbirlar majmuasi bo’lib, u oqar suvdagi patogen mikroorganizmlarni o’ldirib, yo’qotib yuborishga qaratilgan
Oqar suvni tozalash	Clean running water	Чистка проточных вод	Oqindi suvlarni mikroorganizmlar va kimyoviy iflos qo’shilmalardan tozalashga qaratilgan sanitariya-texnik tadbirlar
Pandemiya	Pandemic	Пандемия	Bir necha mamlakatlarni qamrab olgan, xalq orasida keng tarqalgan epidemik kasalliklar
Panzootiya	panzootic	Панзоотия	Epizootik jarayonning eng shiddatli yuqoridarajasi bir necha mamlakat va qit’alarni qamrab oladigan hayvonlar kasalliklari epizootiyasi
Pantrop patogenlar	Pantrop pathogens	Пантроп патогены	Bir qancha to’qima a’zo va qonda parazitli qiluvchi bakteriya va viruslar (tuberkulyoz, oqsil, o’lat qo’zg’atuvchilari)
Parazitlik	Deflection	Паразитность	Boshqa organizm hisobidan yashash, ya’ni parazitlik qilish – simbiotlarni bir biriga nisbatan antogonist yashashi
Patogen mikroorganizmlar	pathogens	Патогенные микроорганизмы	Odam va hayvon organizmida yuqumli kasalliklar qo’zg’atuvchi mikroorganizmlarning katta guruhi. Bularga bakteriyalar, kokklar, mikoplazmalar, rikketsiyalar, xlamidiyalar, zamburug’lar kiradi
Patogenlik	pathogenicity	Патогенность	Mikroorganizmlar va viruslarning kasallik qo’zg’atish qobiliyati
Polimorflik	polymorphic	полиморфный	Mikroorganizmlarning har xil shakllarda ko’rinishi
Pretsipitatsiya	precipitation	Преципитация	Eruvchan antigen (pretsipitinogen) va antitelo (pretsipitit)ning elektrolit (0,85% li eritmasi) yordamida o’zaro ta’siri natijasida pretsipitat hosil qiluvchi immunologik reaksiya
Pretsipitinogenlar	Pretsipitinogeny	Преципитиногены	Pretsipitatsiya reaksiyasida qatnashadigan antigenlar
Profilaktik tadbirlar	preventive measures	профилактические меры	Yuqumli kasllilar paydo bo’lishi va tarqalishining oldini olishga qaratilgan tadbirlar majmuasi
Reaktogenlik	reactogenicity	Реактогенность	Ayrim biologik dori-darmonlar hayvon organizmiga yuborilganida ularda kuchli umumiy va mahalliy reaksiyalarini vujudga keltirish xususiyati
Referens-markaz	Reference center	референтный центр	Patogen materialni aniq identifikatsiyalash, aynan farqlash ilmiy tekshirish markazi yoki laboratoriyasi
Sanatsiya	readjustment	Санация	Yuqumli kasalliklar bilan og’rigan hayvonlar yo’qotilgandan so’ng chorvachilik binolarini, maydonchalarini tozzalash, dezinfeksiya qilish va 3-6 oy davomida bo’sh qoldirish
Sanitariya	Sanitation	Санитария	Zoogigiyena talablariga rioya qilishga qaratilgan tadbirlar tizimi
Sepsis	Sepsis	Сепсис	Organizmda infeksiya jarayoni borligi tufayli kelib chiqadigan umumiy yuqumli kasallik. Sepsis paytida, albatta, qonda virus yokibakteriyalar mavjud bo’ladi va unda ko’payib organizm bo’ylab tarqaladi
Septitsemiya	Septicemia	Септицемия	Kasallik qo’zg’atuvchisining qonda ko’payishi va butun organizmga tarqalishi natijasida organizmda chuqur o’zgarishlar paydo bo’lishi
Sporadik kasallanish	Sporagichnye disease	Спорагичные заболевание	yuqumli kasalliklarni tasodifan kamdan-kam, ahyon-ahyonda, ayrim hollarda sodir bo’lishi
Sterillash	sterilization	стерилизация	Yuqumsizlantirish, qatronlash, har xil ob’ektlardagi turli xil viruslarni, mikroorganizmlarni va ularning sporalarini fizikaviy va kimyoviy omillar yordami bilan yo’qotish, ya’ni ulardan tozalash, zararsizlantirish tushuniladi
Superinfeksiya	superimposed infection	Суперинфекция	Biror yuqumli kasallik butunlay tuzalmasdan, o’sha qo’zg’atuvchi bilan qaytadan zararlanish
Suyak uni	Bone flour	Костная мука	Chorva mollarining suyaklarini qayta ishlab olinadigan unsimon mahsuloy, bu un ozuqa va o’g’it sifatida ishlatiladi
Tozalash inshooti	Building Cleaning	Здания для чистки	Oqova suvlarni tozalash va zararsizlantirishga qaratilgan inshootlar va sanitariya-texnika qurilmalari
Toksikoinfeksiya	INFECTIONS	Токсикоинфекция	Qo’zg’atuvchining organizmga kirgandan keyin ko’payib, o’zidan ekzotoksin ishlab chiqarishi va organizmni zaharlashi. Bunda organizmni qo’zg’atuvchi emas, balki uning toksini kasallantiradi (qotma, enterotoksemiya, salmonellyoz)
Toksinlar	toxins	токсины	Bakteriya, zamburug’lar, o’simlilar, hasharotlar, ilonlar ishlab chiqaradigan zaharli mahsulotlar, odam yoki hayvonning organizmiga kirganda ularni kasallantiradi yoki o’ldiradi
Transport veterinariya-sanitariya tarmog’i	The transport network of veterinary-sanitary	Транспортная сеть ветеринарно-санитарной	Davlat Bosh veterinariya boshqarmasiga qarashli harakat vositasidagi veterinariya-sanitariya tarmog’i. Bu soha suv va temiy yo’llarda hayvonlarning kasalliklariga qarshi kerakli tadbiriy choralarni o’tkazilishini nazorat qiladi
Fumigatsiyalash	Fumigatsirovat	Фумигацировать	Qon so’ruvchi hasharotlarga qarshi molxonalarni dudlash
Fungitsidlar	Fungicides	Фунгициды	Zamburug’larga qarshi halokatli ta’sirga ega bo’lgan moddalar
Epidemiya	Epidemic	Эпидемия	Biror hududda infeksion kasallikning keng tarqalishi
Epizootik jarayon	Epizootics process	Эпизоотик процесс	Infeksiya qo’zg’atuvchisining kasal hayvondan sog’ hayvonga yuqish mexanizmi va omillari, shuningdek, kasallikka moyil hayvonlar o’rtasidagi o’zaro munosabat natijasida aniq va yashirin infeksiyalarning paydo bo’lishi, tarqalishi va yo’qolishi
Epizootik zanjir	epizootic chain	эпизоотическая цепь	Kasallik qo’zg’atuvchisining manbai, o’tish mexanizmi va kasallikka moyil hayvonlar o’rtasidagi muloqot natijasida epizootik jarayonning rivojlanishi
Epizootik karta	Map epizootic	Карта эпизоотии	Yuqumli kasalliklar bo’yicha epizootik holatning tasviri tushirilgan odatdagi joy, tuman, viloyat va respublika xaritasi. Bunda kasallik belgilari qo’yiladi
Epizootik o’choq	epizootic center	Эпизоотический очаг	Hayvonlar saqlanadigan imoratlar, yaylov va chorvachilik fermalarida yuqumli kasallikni tarqatuvchi o’choq, ya’ni kasallik qo’zg’atuvchi manbaning joylashgan joyi
Epizootik holat	epizootic situation	эпизоотическая ситуация	Yuqumli kasalliklarning ma’lum bir joyda va vaqtda nechog’lik tarqalganiga qarab baxolanadigan vaziyat
Epizootiya	epizootic	Эпизоотия	Epizootik jarayon intensivligi (shiddatliligi)ning o’rtacha darajasi bo’lib, infeksiyaning bir nosog’lom manzil chegarasidan chiqib, viloyat, hatto respublika va mamlakatlar bo’ylab tarqalishi
Epizootiyaga qarshi otryad	A squad against epizootic	Отряд против эпизоотии	Yuqumli kasalliklarning oldini olish va ularni yo’qotish, pirovart natijada chorvachilik xo’jaliklarini, fermalarni sog’lomlashtirish bilan shug’ullanadigan mustaqil veterinariya sanitariya bo’limi
Epizootiyaga qarshi tadbirlar	Measures against epizotii	Меры против эпизотии	Yuqumli kasalliklarni aniqlash, oldini olish va butunlay tugatishga qaratilgan rejali tadbirlar
Epizootologik tahlil	Epizotik analysis	Эпизотик анализ	Ma’lum bir joyda (xo’jalik, aholi yashaydigan punkt, tuman, viloyat, respublika) va vaqtda (oy, yil) epizootik jarayon harakatini hamda xarakterini o’ziga xos usullar yordamida o’rganish
Etiologiya	Etiology	Этиология	Kasalliklarning paydo bo’lish sabablarini aniqlash haqidagi ta’limot
Yuqumli kasallikka qarshi kurash	The fight against infectious diseases	Борьба с инфекционными заболеваниями	Yuqumli kasallikka qarshi olib boriladigan yalpi tadbirlar majmuasi. Kasallik qo’zg’atuvchisini tashqi muhitda yo’qotish va ma’lum hayvonlar guruhinisog’lomlashtirish, kasallikni tarqatmaslik va oldini olish tarbirlarini o’z ichiga oladi
Yuqumli kasallik qo’zg’atuvchilari	The causative agents of infectious diseases	Возбудители инфекционных заболеваний	Organizmda ma’lum bir yuqumli kasallikni qo’zg’atuvchi mikroorganizm va viruslar
O’choq (epizootik)	Foci (epizootic)	Очаги (эпизоотия)	Kasallik qo’zg’atuvchisining manbai joylashib olgan ma’lum bir hudud
Qonli go’sht – pepton agar	Revelation-meat peptone agar	Кровенно-мясной пептон агар	Bakteriyalarning gemoliz (qon eritrotsitlarini eritish) xususiyatini o’rganish uchun ishlatiladigan qattiq ozuqa muhit
Hujayra kulturasi	cell culture	клеточная культура	Hujayralarni sun’iy sharoitda o’stirish va shunday sharoitda ko’paytirib, yetishtirilgan, morfologik tuzilishi jihatidan bir xil bo’lgan