Samarqand veterinariya meditsinasi instituti farmakologiya va toksikologiya kafedrasi

Internet saytlari
https://books.google.co.uz
http://latin-online.ru/sbornik/
http://knigi.tor2.org/
www.moodle.sammi.uz
.

3. 
   GLOSSARIY
   

O’zbek tili	Lotin tili	Ingliz tili	Rus tili	Ma’nosi
Antogonizm	conflictatio	antagonism	антагонизм	(yunoncha anti-qarshi, agon-kurash) agar ikkita moddaning ta’siri organizmda qarama-qarshi jarayon hosil qilsa yoki ular ta’siri tufayli organizm faoliyati qarama-qarshi yo‘nalishda o‘zgarsa.
Asosiy ta’sir	Principalis effectus	The main effect	Основной эффект	biror moddani qo‘llaganda birinchi navbatda ro‘yobga chiqadigan ta’siri tushuniladi.
Asliga qaytuvchi va asliga qaytmas ta’sir	Rediit, et reversus est in actu	Actually returned and actually returned	На самом деле вернулся и фактически вернулся	agar dorri moddalari qisqa muddat ta’sir etsa, ta’siri kuchli bo‘lmasa a’zo va to‘qimalarda deyarli katta o‘zgarishlar ro‘y bermagan bo‘lsa, oradan bir muncha vaqt o‘tgach a’zolar yoki to‘qimalar holati tiklana boshlaydi, dori moddaning ta’siri qaytib ketadi, bu asliga qaytar ta’sir deb ataladi.
Bir taraflama antogonizm	Immo unus-postesque	One-sided antagonism	Односторонний антагонизм	turli kuchlarning qarama qarshi ta’sir ko‘rsatishidir.
Bevosita ta’sir	immediate effectus	immediate effect	немедленный эффект	dori to‘g‘ridan to‘g‘ri xasta a’zoga ta’sir ko‘rsatishi.
Bilvosita ta’sir	effectus per accidens	indirect effect	косвенный эффект	dori moddaning biror a’zoga bevosita ta’siri tufayli boshqa a’zolarning faoliyati yaxshilansa.
Bevosita sinergizm	Direct synergies	direct synergies	прямые синергизм	qo‘shma ravishda berilgan dori moddalarning kuchi bir xil substratga ta’sir etishi tufayli oshsa.
Bilvosita sinergizm	indirecte synergies	indirect synergies	косвенные синергизм	agar ular har xil substratlarga ta’sir etib kuchi oshsa.
Ikki taraflama antogonizm	Immo geminus	Double antagonism	Двойной антагонизм	ikki modda ham bir xil qarama-qarshi kuchga ega bo‘ladi.
Farmakologiya	Pharmakon	pharmacology	фармакология	Dori moddalarning ta’sir mexanizmi, yuborish yo’llarini o’rganadi
Farmakognoziya	Pharmakognosy	Pharmacognosy	фармакогнозия	dori tayyorlash uchun olinadigan xom ashyo
Damlama va qaynatmalar.	Infusum, Decoctum	Dropping and Boil	Настои и атвор	o‘simlik xom ashyosining suvdagi ajratmalari, ichish uchun mo‘ljallangan
Farmakoterapiya	Pharmacotherapy	Pharmacotherapy	фармакотерапии	dori vositalar bilan kasalliklarni davolash.
Farmakoprofilaktika	Pharmacoprophilac	Pharmacoprevention	фармакопрофилактики	dori vositalari yordamida kasalliklarni oldini olish choralari.
Mahalliy ta’sir	loci effectus	local impact	локальное воздействие	dorining shifobaxsh ta’siri u qaerga qo‘yilgan yoki ishlatilgan bo‘lsa, to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘sha joyda yuzaga chiqadi.
Rezorbtiv ta’sir	resorptive effectus,	resorptive effect	резорбтивное действие	dori modlarning qonga so‘rilgandan keyingi ta’siri.
Mahalliy ya’ni rezorbtiv ta’sir	Local resorptive effectus	Local resorptive effect	Местное резорбтивное действие	dori moddalar to‘g‘ridan-to‘g‘ri bevosita hamda bilvosita ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
Reflektor ta’sir	subtiliores effectus	reflex effect	рефлекторное влияние	dori moddalari teri, shilliq qavat hamda boshqa yo‘llar bilan ishlatilganda to‘qimalardagi nerv retseptorlarining qo‘zg‘atishi natijasida paydo bo‘ladi.
Nojo‘ya ta’sir	parte effectus	side effects	побочные эффекты	dori modda ta’sir ko‘rsatishi bilan birga boshqa a’zo va to‘qimalarga nojo‘ya ta’sir ko‘rsatadi.
Tanlab ta’sir ko‘rsatadigan moddalar	Quod substantiae quae sunt circa electionem	Substances that affect the choice of	Вещества, которые влияют на выбор	bunday dori moddalar bir erda joylashgan retseptorlarga tanlab ta’sir qiladi.
Zaharli ta’sir	effectus toxicus	toxic effect	токсический эффект	Ba’zi bir dori moddalari ro‘yirost zarar qilib, zaharli ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, morfin ro‘yirost zarar qilib, zaharli ta’sir ko‘rsatadi.
Etiotrop	Causal	Causal	причинный	davolash turi moddalarining kasallik sabablarini yo‘qotishga qaratilgan.
Simptomatik	symptomatic	Symptomatic	симптоматический	davolash ba’zi dori moddalari kasallik belgilari (simptomlar)ni yo‘qotishga qaratilgan bo‘ladi.
O‘rnini bosuvchi dori moddalari bilan davolash	Cum venefici curatio substantia Substitution	Substitution treatment with the drug substance	Заместительная терапия с лекарственным веществом	organizmda fiziologik faoliyatni idora etishda ishtirok etadigan moddalar kamayib ketsa, organizmga ular o‘rnini bosuvchi moddalar kiritiladi.
Profilaktik davo	Praecaventur curatio	preventive therapy	профилактическая терапия	kasalliklarning oldini olish uchun dori moddalari qo‘llanishi.
Moddiy kumulyasiya	Materia kumulyasiya	Materia kumulyasiya	материалний кумилясия	dori moddalari (Yurak glikozidlari, neokumarinning organizmda sof holda to‘planishi;)
Funksional kumulyasiya	munus kumulyasiya	functional kumulyasiya	Функциональная кумилясия	dori moddalari ta’sirining jamlanishi.
Sinergizm	synergies	Synergies	синергизм	birga qo‘llangan moddalarning o‘zaro ta’siri tufayli bitta modda ikkinchi moddaning ta’sirini oshiradi, dori moddalarning jamlanishi va potensirlash tuayli yuzaga keladi.
Potensirlash	potentia,	Potency	потенция	qo‘shib berilgan moddalarning ta’siri oddiy jamlanishdan oshsa.
Retsept	recipe	recipe	рецепт	dori tayyorlash, uni qanday ishlatish to‘g‘risida bemorga tushuntirib berish haqida shifokorning dorixonaga qilgan yozma murojaatidir.
Umumiy retseptura	reciperi	Reciperi	Общий рецептури	dorilarni yozib berish va tayyorlash qoidalarini bayon etuvchi dorishunoslikning bir bo‘limi hisoblanadi.
Kukun	Pulvis	Powder	порошок	ichiladigan va sirtga ishlatiladigan qattiq dori shakli bo‘lib, sochiluvchi xususiyatga ega
Kapsula	capsula	the capsule	Капсула	jelatin yoki kraxmaldan tayyorlanadi.
Tabletkalar	tabulleta,	Tablet	Таблетка	dozalangan qattiq dori shakli bo‘lib, farmatsevtika zavodlarida moddalarni presslash yo‘li bilan tayyorlanadi.
Draje	dragee	dragees	Драже	ichish uchun mo‘ljallanga, miqdorlarga bo‘lingan qattiq dori shaklidir.
Yig‘ma	specierum,	Folding	складной	maydalangan yoki o‘simlik qismlari aralashmasi bo‘lib, ba’zi hollarda ularga tuzlar, efir va boshqa moddalar qo‘shiladi.
Tibbiy qalamchalar	stili medicinalis	medical items	медицинские черенки	eritilgan kristall dori moddalaridan yoki dorilar aralashmasidan tashkil topgan.
Eritmalar	Solutio	the solution	расплав	bitta yoki bir necha qattiq dori moda erituvchida batamom eriganda yoki suyuq moddalar aralashtrilganda hosil bo‘ladigan tiniq suyuqlikdir.
Miksturalar	Mixturae	Mixturae	микстури	bir necha dori moddalarni yoki dori shakllaridan tuzilgan aralashma, ko‘pincha ichishga, ba’zan sirtga va parenteral yo‘l bilan qabul qilinadi.
Tomchilar	Guttae	drip	капли	sitrga ishlatiladigan eritmalar ko‘z va quloqqa, burunga tomiziladigan omchilar, pramochkalar hamda yuvish uchun, chayish uchun qo‘llaniladi.
Emulsiyalar	emulsum	Emulsion	эмульсия	bir-birida erimaydigan yoki kam eriydigan va aralashmaydigan 2 bosqichli suyuqlik sistemasidan iborat suyuqlik
Suspenziyalar	suspension	Suspension	суспензии	suyuq dori shaklidir, ularda maydalangan, suvda erimaydigan qattiq dori moddalardir.
Suyuq organik moddalar	Liquid substantiae organicae	Liquid organic substances	Жидкие органические вещества	hayvonlarda ofitsinal yo‘l bilan olinadi. Bularga oshqozon osti bezidan olinadigan insulin, paraqalqansiomn bezdan olinadigan paratireoidin, gipofizning orqa bo‘limidan olinadigan pituitrin kiradi.
Nastoyka va ekstraktlar	Tinctura, extractum	Nastoyka and extract	Настойка и экстракты	o‘simliklardan tayyorlanadigan ofitsinal moddalardir.
Novogalen moddalar	Novogalen	Novogalen	Вещества новогалена	dorivor xom ashyosidan olinib, kerak bo‘lmagan moddalardan imkoni boricha tozalangan ajratmalardir.Ular o‘simlikdagi ta’sir qiluvchi moddalarning yig‘indsisidan iborat.
Malhamlar	unguentum	Balsam	Мазь	Malhamlar, ya’ni surtma dorilar asosan sirtga ishlatiladigan yumshoq dori shakllaridir.
Magistral malhamlar	Trunciunguenti	trunk ointment	Магистральный мазь	vrach ko‘rsatmasi bilan dorixonalarda tayyorlanadi
Ofitsinal malhamlar	Official unguenti	official ointment	официальная мазь	farmatsevtika zavodlarida ishlab chiqariladi.
Linimentlar	Linementum	Liniments	линименты	suyuq malhamlar bo‘lib, ko‘pgina suyuq moylar ularga asos bo‘lib hisoblanadi.
Pastalar	Pastae	Pasta	Паста	qattiq malham pasta deb ataladi, tarkibida kukunsimon moddalar kamida 25%ni tashkil qiladi.
SHamchalar	Suppositorum	Candles	свеча	dozalangan dori shakli, tana haroratida eriydi.
Dorixona	Apotheca	Pharmacy	Аптека	sog‘liqni saqlash sistemasiga qarashli muassasadir.
Farmakopeya	Pharmacopoieo	pharmacopeia	фармакопейной	dori moddalar sifatini normallashtiradigan umumdavlat standartlar va nizomlar to‘plamidir.
Farmokokinetika	Pharmacokinetics	The pharmacokinetics of	Фармакокинетика	dori moddalarini organizmga yuborish, uning so‘rilishi, taqsimlanishi, o‘zgarishi (metabolizmi) va organizmdan chiqish jarayonlaridir.

4.