147
Ushbu
model
bozorni
konseptual
tahlil
qilishga,
kompaniyaning asosiy bozor tahdidlari
va imkoniyatlarini aniqlab
olishga imkon beradi, keyinchalik ularni SWOT tahlil matritsasida
tuzish mumkin. Bozor haqida umumiy tushunchaga ega
bo‘lgandan so‘ng, tadqiqotchi bozor hajmi va uning rivojlanish
dinamikasi, raqobatchilari va iste’molchilari to‘g‘risida aniqroq
ma’lumot to‘plashi kerak.
Bozor hajmini baholash ma’lum bir mintaqada ma’lum bir
vaqt davomida ma’lum bir mahsulotning potensial sotilishini
baholashni o‘z ichiga oladi. Qoidaga ko‘ra
bozor hajmi yiliga
hisoblanadi. Ushbu bahoni pul ko‘rinishida qilish afzaldir. Chunki
bu shaklda turli xil bozorlarni bir-biri bilan taqqoslash mumkin, bu
investorlar uchun juda foydali (buning uchun bozorni natura
shaklida baholash o‘rtacha narx darajasiga mos ravishda
o‘rnatiladi).
Innovatsion mahsulotlar bozori uchun to‘g‘ridan-to‘g‘ri
raqobatchilar bo‘lmasligi mumkin, ammo bu bozor yo‘qligini
anglatmaydi (bu holda bozor potensial iste’molchilar tomonidan,
ya’ni potensial talab bilan namoyish etiladi). Mahsulotga bo‘lgan
potensial talabni baholash mahsulot hal qilish uchun mo‘ljallangan
potensial iste’molchilar muammolarini tahlil qilishni va mavjud
yechimlar to‘g‘risida ma’lumotni
hisobga olgan holda amalga
oshirilishi kerak.
Bundan tashqari raqobatdosh kompaniyalar mavjud bo‘lgan
vaziyatda ham potensial iste’molchilarni baholash shu kabi
mahsulotlarning haqiqiy ishlab chiqarilishidan sezilarli darajada
yuqori bo‘ladi (chunki ishlab chiqarish darajasi korxonalar quvvati
bilan cheklanishi mumkin).
An’anaviy analoglaridan ularning imkoniyatlari va narxi
jihatidan tubdan farq qiladigan optik tolali o‘lchash asboblari
bozorini ko‘rib chiqing (ular o‘n baravar qimmat).
Ushbu bozorni
rivojlantirish uchun katta imkoniyatlar mavjud. Shunga o‘xshash
qurilmalar ko‘plab kompaniyalarda qurilish maydonchalarini
kuzatish, neft quduqlarining termometriyasi, quvur liniyasini
himoya qilish va boshqalarda ishlatilishi mumkin.
148
Ammo hozirgi vaqtda bunday qurilmalarni real sotish yoki
ishlab
chiqarish
darajasi
ushbu
sohalardagi
barcha
kompaniyalarning ularga bo‘lgan ehtiyojidan ancha past (agar biz
ushbu
qurilmalarga
potensial
ehtiyoj
sezadigan
barcha
kompaniyalarni hisoblasak).
Shuningdek ushbu sohalarning o‘ziga xos xususiyati bu
yerda o‘z ta’siriga ega, ular yaqinligi va alohida odamlarning katta
ta’siri tufayli yangi mahsulotlarni chiqarishni istamaydilar. Bunday
vaziyatda qurilmalarni ishlab chiqaradigan kompaniyaning biznes-
rejasida talab tomonidan bozorning potensial
hajmini baholashni
ko‘rsatish mantiqan to‘g‘ri keladi va tovarlarning haqiqiy ishlab
chiqarilishi to‘g‘risida ma’lumot topishga urinmaslik kerak.
Bozor hajmi to‘g‘risida ko‘pincha tayyor ma’lumotlarni
topish mumkin, ammo topilgan ma’lumotlar har doim ham
tadqiqotchining ehtiyojlariga mos kelavermaydi. Bunday vaziyatda
siz ma’lumotni to‘g‘rilash bilan bog‘liq bozorni bilvosita
usullaridan foydalanishingiz mumkin:
1) Ekstrapolyatsiya usuli. Bozorning o‘sish sur’atlari
saqlanib qoladi deb taxmin qilib, o‘tgan davrlar bozorini baholagan
holda, ma’lum bir davrda bozor hajmini hisoblash mumkin (qoida
tariqasida siz internetdagi bozor hajmi to‘g‘risida ma’lumotlarni
topishingiz mumkin, ammo bu ma’lumotlar har doim ham qiziqish
davriga to‘g‘ri kelmaydi).
2) O‘xshashlik bo‘yicha. Jahon bozori segmentlari tarkibi
to‘g‘risidagi ma’lumotlarga ega bo‘lgan holda, mintaqaviy bozorda
tegishli tuzilmani o‘z zimmasiga
olishi va shu bilan bozor
segmentlarining kerakli hajmlarini hisoblashi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: