107
Eksklyuziv huquq (moddiy manfaat olishga imkon
beradigan):
1) dastlab intellektual faoliyat natijasi muallifidan kelib
chiqadi (agar u rasmiy asar bo‘lmasa);
2) qonun asosida mualliflik huquqi egasidan kelib chiqadi;
3) davlat ro‘yxatidan o‘tkaziladigan va muhofaza
qilinadigan ob’ekt;
4) fuqarolik Kodeksida nazarda
tutilgan hollar bundan
mustasno, ma’lum bir muddat davomida amal qiladi;
5)
mualliflik
huquqi
egasiga
intellektual
faoliyat
natijalaridan qonunga zid bo‘lmagan har qanday usulda
foydalanishga imkon beradi va o‘z xohishiga ko‘ra boshqa shaxslar
tomonidan foydalanishiga yo‘l qo‘yadi yoki taqiqlaydi;
6) mualliflik huquqi egasiga boshqa shaxsga litsenziya
shartnomasi bo‘yicha intellektual faoliyat natijalaridan foydalanish
huquqini berish imkoniyatini beradi;
7) intellektual faoliyat natijasi ifoda etiladigan moddiy
vositaga egalik qilish bilan bog‘liq bo‘lmagan va narsaga egalik
huquqi o‘tganidan keyin u yangi egasiga o‘tmaydi (masalan,
jurnalga
egalik huquqi berilganda, nashr etilgan ilmiy maqola
bilan, uni nusxalashning mutlaq huquqi Jurnalning yangi egasiga
o‘tmaydi).
Shaxsiy nomulkiy huquqlar har doim muallifda qoladi.
Boshqalarga o‘tkazilmaydi, meros qilib olinmaydi va abadiy
himoyalanadi. Bularga mualliflik huquqi,
muallifning ismga
bo‘lgan huquqi, asar daxlsizligi huquqi va boshqalar kiradi.
Boshqa intellektual huquqlarga kirish huquqi va vorislik
huquqi (tasviriy san’at asarlari bilan bog‘liq), muallifning haq olish
huquqi va boshqalar.
Intellektual mulk haqida gapirganda muallif va egasining
mualliflik huquqi tushunchalarini ajratib ko‘rsatish kerak. Ularning
xususiyatlari O‘zbekiston respublikkasi Fuqarolik Kodeksining 60-
bobida keltirilgan:
1) muallif - bu fuqaro (ya’ni shaxs), uning ijodiy faoliyati
intellektual faoliyat natijasini yaratgan;
108
2) shaxsiy ijodiy hissa qo‘shmagan fuqarolar, shu jumladan
texnik, konsalting, tashkiliy yordam ko‘rsatganlar
muallif deb tan
olinmaydi;
3) IF muallifi va mualliflik huquqiga ega bo‘lib, u
muddatsiz himoya qilinadi;
4) muallif dastlab IF uchun eksklyuziv (mulkiy) huquqqa
ega;
5) ikki yoki undan ortiq fuqaroning (hammualliflar)
birgalikdagi ijodiy ishlari natijasida yaratilgan IFga oid huquqlar
hammualliflarga birgalikda tegishli;
6) mualliflik huquqi egasi - bu IFga mutlaqo egalik huquqi
yoki individualizatsiya vositasi bo‘lgan fuqaro yoki yuridik shaxs
(masalan, muallif, ish beruvchi,
muallifning huquqiy vorisi, ish
beruvchining vorisi);
7) mualliflik huquqi egasi o‘z xohishiga ko‘ra boshqa
shaxslarning
IF
yoki
individualizatsiya
vositalaridan
foydalanishiga ruxsat berishi yoki taqiqlashi mumkin;
8) eksklyuziv huquq (firma nomiga bo‘lgan huquqdan
tashqari) birgalikda bir kishiga yoki bir nechta shaxsga (jismoniy
yoki yuridik) tegishli bo‘lishi mumkin. Agar bir nechta mualliflik
huquqi egalari birgalikda eksklyuziv huquqqa egalik qilsalar, unda
har biri o‘z xohishiga ko‘ra IFdan foydalanishi,
natijalarni
birgalikda tasarruf etishi va birgalikda foydalanishdan tushgan
mablag‘ni teng ravishda taqsimlashi mumkin (agar ular o‘rtasida
tuzilgan shartnomada boshqacha tartib nazarda tutilmagan bo‘lsa).
Do'stlaringiz bilan baham: