Samarqand: Samdu nashri, 2020 y. 460 b

3-shakl. Innovatsion jarayonning surish modeli.
Ushbu modelga muvofiq, ishlab chiqilgan fundamental 
g‘oya innovatsion faoliyat va keyinchalik tijoratlashtirish uchun 
asos bo‘lib xizmat qiladigan amaliy tadqiqotlarda o‘z ifodasini 
topgan. Ushbu model to‘g‘ridan-to‘g‘ri chiziqli munosabatlarni 
o‘rnatadi. Qanchalik fundamental tadqiqotlar, amaliy tadqiqotlar 
ko‘p bo‘lsa, shuncha ko‘p innovatsiyalar va zamonaviy 
texnologiyalar joriy etiladi. Kompaniyalar ilmiy yutuqlarga e’tibor 
qaratdilar: “Ilmiy-tadqiqot ishlariga qanchalik ko‘p sarmoya 
kiritilsa, shuncha ko‘p yangi mahsulotlar paydo bo‘ladi”. Ushbu 
strategiya “umid strategiyasi” laqabini oldi: “Eng yaxshi odamlarni 
yollang, ularga eng yaxshi resurslarni taqdim eting va ularni 
yolg‘iz qoldiring” tarzida edi. Aks holda, ushbu yondashuvni push 
(inglizcha “push”) innovatsion jarayonning modeli deb atash 
mumkin bo‘ladi (gipoteza: mavjud fundamental rivojlanishdan - 
bozor talabiga qadar). 
Demak, ilm-fan va yangi texnologiyalarga jamiyat 
muammolarining potensial yechimi sifatida qarash mumkin. Ushbu 
yondashuv davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanmoqda. Davlat 
universitetlar va davlat laboratoriyalarida tadqiqot va ishlanmalarni 
rag‘batlantirish, doimiy ravishda malakali ishchilarni yetkazib 
berish va kompaniyalardagi asosiy ilmiy-tadqiqot dasturlarini 
qo‘llab-quvvatlash orqali yordam berib kelmoqda. 
Dunyoning barcha mamlakatlarida, shu jumladan AQShda 
(ilm-fan va texnika taraqqiyotining harbiy bosqichida) va sobiq 
SSSRda keng tarqalgan ushbu sodda model endi rivojlangan 
Asosiy 
ishlanma 
Marketing / 
Sotish 
Muhandislik 
Ishlab 
chiqarish 

---

40 
mamlakatlarning fuqarolik iqtisodiyotida hukmron bo‘lib qolmadi. 
Rivojlangan mamlakatlarning amaliyoti shuni ko‘rsatadiki, 
fundamental tadqiqotlardan natijalarni tijoratlashtirishga qadar 
bunday “siljish” samarasiz hamda deyarli amalga oshirilmaydi. 
Chiziqli modelning nomuvofiqligi shundaki, u atrof-
muhitning (bozorning) tadqiqotlar va ishlanmalar bilan bog‘liq 
hodisalarning rivojlanishiga ta’sirini hisobga olmaydi. U shunchaki 
fan hamda ishlab chiqarish o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlikning 
murakkabligini aks ettira olmaydi. Shuningdek, bunday model 
doirasida iste’molchi va uning ehtiyojlari ko‘zga tashlanmaydi. 
Darhaqiqat, har doim ham yangilik fundamental tadqiqotlar va 
ilmiy kashfiyotlar natijasida yuzaga kelavermaydi. 
Bozor ehtiyojlarining yangiliklarni qo‘zg‘atish ehtimoli 
ko‘proq. Mutaxassislarning fikriga ko‘ra, innovatsiya manbalari 
quyidagicha: 60% bozordan keladi, ya’ni mijoz tomonidan 
belgilanadi; 25% - texnologiyadan; 15% - noaniq manbalardan. 
Masalan, uyda yoki ixtirochilar tomonidan [2]. 
Bu ikkinchi farazning ahamiyatini oldindan belgilab beradi. 
Natijada innovatsion jarayonning sababliligini tushunish mumkin 
bo‘ladi – “bozor talabi bosimi” ruhidagi innovatsion jarayon 
modeli (tortishish, ya’ni bozor ehtiyojlaridan fanga).