Samarqand: Samdu nashri, 2020 y. 460 b

 
3. Intellektual mulkning qiymati va uni himoya qilish 
Zamonaviy 
iqtisodiyotni 
bilim 
va 
eng 
yangi 
texnologiyalarga 
asoslangan 
holda 
rivojlantirishning 
ustun 
yo‘nalishi - bu intellektual faoliyat natijasi, ilmiy va texnologik 
mahsulot, yangi yuqori iste’mol xususiyatlariga ega bo‘lgan bozor 
mahsulotiga aylanadigan innovatsion sohani rivojlantirishdir. Bular 
eng yangi tovarlar va texnologiyalarning asosini tashkil etadigan 
intellektual mulk ob’ektlaridir. 

---

109 
Intellektual mulkning innovatsion iqtisodiyotdagi o‘rni va 
ahamiyati uning ko‘p funksionalligi bilan belgilanadi. 
Intellektual mulk: 
1) qiymat yaratishning hal qiluvchi omillaridan biridir; 
2) egalari va foydalanuvchilariga katta iqtisodiy foyda 
keltiradi; 
3) 
kompaniyaning 
uzoq 
muddatli 
raqobatbardosh 
ustunliklarini shakllantiradi; 
4) kompaniyaning kapitallashuvini oshiradi (hozirda 
kompaniyalarning bozor qiymatining taxminan 80 foizini 
nomoddiy aktivlar tashkil etadi[5.4]); 
5) biznesni raqobatchilardan himoya qiladi; 
6) litsenziyadan daromad olish imkoniyatini yaratadi; 
7) ishlab chiqarish va sotish sohalarini boshqarishga imkon 
beradi; 
8) standartlarni yaratishga hissa qo‘shadi. 
Biroq 
ushbu 
funksiyalarning 
barchasi 
samarali 
himoyalangan taqdirdagina amalga oshirilishi mumkin. Intellektual 
mulkka bo‘lgan biznesning qiziqishi birinchi navbatda yangi texnik 
yechimlarni monopoliyadan foydalanish yoki patentlar va 
litsenziyalarni sotishdan daromad olish imkoniyati bilan bog‘liq. 
Ammo oddiy tovarlardan farqli o‘laroq, intellektual faoliyat 
mahsulotlari agar ular davlat tomonidan maxsus huquqiy himoya 
bilan ta’minlanmasa, o‘z egalariga hech qanday kafolatlangan 
foyda foyda keltira olmaydi. Intellektual mulkni himoya qilishning 
ishonchli mexanizmlaridan biri bu ulardan foydalanishdir. 
Foydalanish jarayonida ular: 
1) raqobatdosh ustunlikning saqlanishini ta’minlaydi; 
2) investitsiya muhitini sezilarli darajada yaxshilashga 
imkon beradi; 
3) qaroqchilik va qalbaki mahsulotlarga qarshi kurashish 
vositasidir; 
4) tadbirkorlik sub’ektlarining innovatsion faoliyatini 
rag‘batlantiradi; 

---

110 
5) texnologiyalarni uzatish jarayonlarini faollashtirishga 
qodir. 
6) 
kompaniyaning 
nomoddiy 
aktivlaridan 
ruxsatsiz 
foydalanishni oldini oladi.