Samarqand: Samdu nashri, 2020 y. 460 b

Innovatsion faoliyat.
Innovatsion faoliyat tushunchasi 
innovatsion jarayon tushunchasi bilan chambarchas bog‘liqdir. 
Innovatsiya deganda g‘oyalarni (odatda ilmiy izlanishlar va 
ishlanmalar natijalari yoki boshqa ilmiy-texnik yutuqlar) bozorga 
kiritilgan yangi yoki takomillashtirilgan mahsulotga, ijtimoiy 
xizmatlarga yangicha yondashuv amalda qo‘llaniladigan yangi 
yoki takomillashtirilgan texnologik jarayonga aylantirish bilan 
bog‘liq bo‘lgan faoliyat turi tushuniladi. 
Xalqaro 
statistika 
amaliyotida 
qabul 
qilingan 
innovatsiyalarni statistik o‘rganish metodologiyasining asosiy 
qoidalari Frascati qo‘llanmasida keltirilgan. 
 
3. Innovatsiyalar tasnifi
Innovatsiyalarning har xil turlarini ishlab chiqish, amalga 
oshirish va tarqatishning o‘ziga xos xususiyatlari mavjud va 
shunga muvofiq ravishda innovatsiyalarni boshqarishda o‘ziga xos 
yondashuvlarni talab qiladi. Binobarin, yangiliklarni tasniflash 
masalasi nafaqat nazariy, balki sezilarli darajada amaliy 
ahamiyatga ega. Shuning uchun ham innovatsiyalarni boshqarish 

---

16 
innovatsiyalarning tipologiyasiga, ularning turli muhim asoslari, 
mezonlari, parametrlari bo‘yicha tasnifiga asoslangan bo‘ladi. 
“Innovatsiya” 
tushunchasi 
ko‘p 
marta 
ta’kidlab 
o‘tilganidek, shu qadar ko‘p qirraliki, uning ta’rifi bo‘yicha ham, 
turli sohalarda namoyon bo‘lishining tasnifi va shakllari to‘g‘risida 
hamon ilmiy munozaralar davom etmoqda. 
Innovatsiyalarni tasniflashning turli xil variantlari mavjud: 
1-jadval. 
Innovatsiyalar tasnifi 
№ 
Mezon 
Innovatsiyalarning turlari 
1 
1 
Yangilik darajasi 
afsonaviy 
asosiy (radikal) 
takomillashtirish (qo‘llab-quvvatlash) 
2
2 
Bozor ta'siri 
(buzilish 
darajasi) 
subversive(lotin tilidan subvertere, 
"ag'darish") 
uzluksiz 
3
3 
Texnik 
parametrlarning 
turi bo‘yicha 
oziq-ovqat 
jarayon 
4
4 
Tarqatish sohasi 
dunyoda biznes sohasi uchun yangi 
mamlakatdagi biznes uchun yangi 
ushbu korxona uchun yangi 
4
5 
Davomiylik 
o‘zgartirish 
bekor qilish 
kengaytirish 
6
6 
Qamrovi 
mahalliy 
tizim 
strategic 
7
7 
Bozorga chiqish 
vaqti 
innovatsion yetakchilar 
innovatsiya izdoshlari 

---

17 
Keling, ularning eng muhimlarini tavsiflaylik. Avvalo, 
innovatsiyalarni yangilik darajasi bilan farqlash kerak. 1971-yilda 
Nobel mukofoti sovrindori Simon Kuznets o‘zining asarlarida bir 
marta yuz beradigan inqiloblarni belgilash, eng chuqur 
o‘zgarishlarga olib borish va yangi texnologik yoki iqtisodiy ishlab 
chiqarish uslubiga o‘tishni belgilash uchun “davriy yangiliklar” 
tushunchasini kiritgan. Uning fikriga ko‘ra, butun iqtisodiy tarixni 
“iqtisodiy davrlarga ajratish mumkin, ularning har biri o‘ziga xos 
o‘sish xususiyatlari bilan epoxal yangilik bilan belgilanadi” [5.4]. 
Bunday epoxatik yangiliklar qatoriga XVIII asr oxiridan 
boshlab yuzaga kelgan sanoat inqilobi va uning yadrosi, o‘sishning 
yangi manbai – “ilgari mavjud bo‘lganlarga qaraganda 
texnologiyani rivojlantirish imkoniyatlarini ko‘p marta yaratgan” 
zamonaviy ilm-fanning paydo bo‘lishi kiradi [5.4]. Davriy 
yangiliklarga 
misol 
qilib 
chorvachilik 
va 
dehqonchilikni 
rivojlantirish, yozuvning paydo bo‘lishi, o‘qotar qurollar va 
termoyadro 
qurollarini 
ixtiro 
qilish, 
davlatni 
yaratish, 
globallashuvning tarqalishini keltirish mumkin. 
Jamiyatning tarixiy davrlari tutashganda, uning bir 
bosqichdan 
ikkinchi 
bosqichga 
o‘tishida yuz beradigan 
o‘zgarishlarning asosini zamon yaratuvchi yangiliklar va ularning 
potensialini ro‘yobga chiqaradigan asosiy yangiliklar to‘lqini 
tashkil etadi. 
Innovatsiya nazariyasiga asosiy hissa nemis olimi 
G.Mensch tomonidan kiritilgan bo‘lib, u innovatsiyalarni uchta 
katta guruhga ajratdi: asosiy, takomillashtiruvchi va soxta 
innovatsiyalar.