Samarqand iqtisodiyot va servis

hududlari
(EBX) 
hisoblanadi
. Bu 
hududlar
erkin savdo 
hududlari
kabi 
birinchi avlod 
hududlariga
kiradi. Ular XVII-XVIII asrlardan buyon mavjud. 
Bunday 
hududlarni
ko‘pincha bond omborlari yoki erkin bojxona 
hududlari
deb 
ataladi. Erkin bojxona 
hududlari
tovar olib kirish va olib chiqishda bojdan ozod 
qilinadi
. Ular ko‘plab mamlakatlarda mavjud. 
Erkin savdo 
hududlari
(ESH) 
ham
dunyoda keng tarqalgan. Erkin savdo 
hududlari
AQShda eng ko‘p rivoj topgan. Ularni tashkil 
qilish
1934 yildagi maxsus 
qonunda
nazarda tutilgan. Uning maqsadi savdoni rag‘batlantirish, savdo 
operatsiyalarini tezlashtirish, savdo harajatlarini kamaytirishdan iborat. 
Oddiy erkin savdo 
hududlari
qatoriga
yirik xalqaro aeroportlardagi maxsus 
«dyuti fri» magazinlarini kiritish mumkin. Rejim nuqtai nazaridan ular davlat 

---

182 
chegaralaridan tashqarida deb 
hisoblanadi
. Erkin savdo 
hududlari
qatoriga
imtiyozli 
holatga
ega bo‘lgan an’anaviy erkin portlarni kiritish mumkin. 
Sanoat ishlab chiqarish 
hududlari
ikkinchi avlod 
hududlari
hisoblanadi
. Ular 
erkin savdo 
hududlariga
faqat tovar emas, kapital 
ham
olib kiritilishi va ularda 
faqat savdo bilan emas, balki ishlab chiqarish faoliyati bilan 
ham
shug‘ullanilishi 
oqibatida erkin savdo 
hududlarining
evolyutsiyasi natijasida vujudga keladi. 
Sanoat ishlab chiqarish 
hududlari
maxsus boj rejimiga ega bo‘lgan 
hududlarda
tashkil 
qilinadi
. Ularda eksport uchun yoki import o‘rnini bosuvchi 
tovarlar ishlab chiqiladi. Bu 
hududlar
sezilarli soliq va moliyaviy imtiyozlarga ega 
bo‘ladilar.
Eksport ishlab chiqarish 
hududlarini
tashkil 
qilish
mantiqi rivojlanayotgan 
mamlakatlar iqtisodiyoti bilan belgilangan edi. O‘tgan asrning 60-yillari o‘rtalarida 
bu yerda sanoat eksportini rag‘batlantirish va xorijiy kapital oqimi yordamida 
bandlik darajasini oshrish zaruriyati tug‘ilgan edi. 
Texnika kiritish 
hududlari
uchinchi avlod 
hududlari
hisoblanadi
(70-80-
yillar). Ular stixiyali tarzda 
hosil
bo‘ladi yoki maxsus ravishda davlat yordamida 
yirik ilmiy markazlar atrofida tashkil 
qilinadi
. Ularda yagona soliq va moliyaviy 
tizimdan foydalanuvchi milliy va xorijiy tadqiqotchilik, loyixa, ilmiy-ishlab 
chiqarish firmalari jamlanadi. 
Eng ko‘p texnika kiritish 
hududlari
AQSH, Yaponiya, Xitoyda faoliyat 
ko‘rsatmokda. AQShda ularni texnoparklar, Yaponiyada-texnopolislar, Xitoyda-
yangi va ilg‘or texnologiyalar 
hududi
deb ataladi. 
Jahonda eng mashhur va AQShda eng yirik «Silikon Velli» nomli texnopark 
jahon 
hisoblash
texnikasi vositalari va komp’yuterlar ishlab chiqarishining 20 %ini 
beradi. Umuman AQShda 80 dan ortiq bunday 
hududlar
mavjud. Yaponiyada 
mahsus 
hukumat
dasturlari doirasida ilg‘or ilmiy tashkilotlar asosida yigirmaga 
yaqin texnopolislar tashkil 
qilingan
. Xitoyda 
ham
bunday
hududlar
odatda 
davlatning ilm va texnikani rivojlantirish rejalarini amalga oshirish paytida tashkil 
qilinadi
. 90-yillarning o‘rtalaridan boshlab Xitoyda 50dan ortiq yangi va ilg‘or 
texnologiyalarni rivojlantirish 
hududlari
ishlamoqda. 
Turli moliya-iqtisodiy, sug‘urta va boshqa xizmatlar ko‘rsatuvchi firma va 
tashkilotlar uchun tadbirkorlik faoliyatining imtiyozli sharoitlari yaratiladigan 
hududlar
servis