|
O‘zbekiston Respublikasiga 2009-2014-yillarda turistik maqsadlarda tashrif
buyurgan
fuqarolarning mamlakatlar bo‘yicha taqsimoti
(rasmiy ravishda deklaratsiyadan o‘tganlar, kishi hisobida)
Davlatlarning
nomi
2009y
Ulushi
% da
2014 y.
Ulushi
% da
2014 yilda 2009 yilga
nisbatan o‘sish
sur’ati (%)
MDH mamlakatlari
Qozog‘iston
13683
8,22
15919
10,2
116,3
Tojikiston
10568
6,35
4908
3,1
46,5
Qirg‘iziston
8587
5,16
5257
3,3
61,2
Turkmaniston
5595
3,36
5325
3,4
95,1
Rossiya
33690
20,23
34870
22,3
103,5
Uzoq chet el mamlakatlari
Turkiya
15393
9,24
19675
12,6
127,7
Janubiy Koreya
12947
7,78
12817
8,2
99,0
Hindiston
4579
2,75
16839
10,7
367,7
Afg‘oniston
450
0,27
889
0,6
197,5
Xitoy
5726
3,44
5039
3,2
88,0
Germaniya
8338
5,01
5872
3,7
70,4
260
Fransiya
9824
5,90
5672
3,6
57,7
Eron
2250
1,35
1393
0,9
62,0
Pokiston
3775
2,27
3 254
2,1
86,2
Italiya
6031
3,62
3087
2,7
51,2
Chexiya
1381
0,83
1430
0,9
103,5
Isroil
2822
1,69
2 250
1,4
79,7
Yaponiya
3246
1,95
2340
1,5
72,0
Buyuk Britaniya
2001
1,20
1391
0,8
69,5
Tailand
729
0,44
736
0,6
100,9
AQSH
961
0,58
765
0,5
79,6
Manba:
O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasidan olingan
ma’lumotlar asosida muallif tamonidan tayyorlangan
.
Tashrif buyurgan fuqarolar oqimlarining tarkibiy tuzilishi to‘g‘risidagi
ma’lumotlarning tahlili bo‘yicha O‘zbekiston uchun ustuvor tashqi turizm xizmat
bozorlari MDH mamlakatlaridan Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Tojikiston, Rossiya va
Turkmaniston davlatlari hisoblanadi, uzoq chet el
mamlakatlardan esa Turkiya,
Hindiston, Janubiy Koreya, Germaniya, Fransiya, Italiya va boshqa mamlakatlarni
ko‘rsatish mumkin. Tadqiqot davrida (2009-2014-yillarda) MDH mamlakatlaridan
O‘zbekistonga fuqarolar
tashrifining 2009-yilga nisbatan 2014-yilda foiz hisobida
o‘sishi bo‘yicha Rossiya birinchi o‘rinda bo‘lsa (22,3%), Qozog‘iston (10,2 %) va
Turkmaniston (3,4 %) keyingi o‘rinlarni egallaydi.
Turizm sohasi rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlar iqtisodiy
taraqqiyotining kuchli katalizatori bo‘lib, chet el valyutasi va sarmoyalar oqimini
ta’minlaydi, unga yaqin sohalarning tez o‘sishiga ko‘mak beradi, aholi bandligi
muammolarini hal etishda yordam beradi va mamlakatning dunyo hamjamiyatidagi
obro‘sini oshiradi. Boshqa sohalar bilan qiyoslaganda ancha kam sarf – harajat
bilan turizm sohasida katta valyuta miqdori kelib tushishini ta’minlashi mumkin.
Xalqaro turizm jahon iqtisodiyotida yuqori daromadli va jadal rivojlanib boruvchi
sohalardan hisoblanib, xalqaro ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy va madaniy aloqalarni
mustahkamlashda muhim o‘rin egallamoqda. Oxirgi yillar ichida jahon moliyaviy-
261
iqtisodiy inqirozi davom etayotgan bo‘lishiga qaramay, turizm xizmatlari yuqori
iste’mol talabi va yetarlicha barqarorligini saqlab qolmoqda.
Jahon amaliyotining ko‘rsatishicha, turizm tarmog‘ining rivojlanishi, yuqori
samaradorlikning rag‘batlantirilishi iqtisodiyotning muhim sektorlarini, ya’ni
transport, aloqa, qurilish, savdo, qishloq xo‘jaligi, iste’mol tovarlarini ishlab
chiqarish, mashinasozlik va boshqalarning o‘sishiga olib keladi.
Dunyo tajribasiga nazar soladigan bo‘lsak, rivojlangan bozor iqtisodiyoti nafaqat
bozorning ishlab chiqarish va tovar almashtirish omillarini, balki turli xil xizmatlar
bozorini ham o‘z ichiga oladi. Zamonaviy iqtisodiyotning asosiy harakatga
keltiruvchi kuchi xizmat ko‘rsatish sohasi bo‘lib hisoblanadi.
Hozirgi kunda xalqaro turizm jahon iqtisodiyotining yirik yuqori daromad
keltiruvchi va barqaror rivojlanib borayotgan tarmoqlaridan biri hisoblanadi.
BMTning Butunjahon turizm tashkiloti (BTT) va Xalqaro valyuta fondi
ma’lumotlariga qaraganda, turizm industriyasi 2000-yildan boshlab jahonda eksport
qilinadigan xizmatlar, tovarlar va xizmat ko‘rsatish bo‘yicha avtomobilsozlik,
kimyo va oziq-ovqat sohalarini ortda qoldirib, yetakchi o‘rinni egallab kelmoqda.
Tarmoqning yillik pul aylanmasi 900 milliard AQSH dollarini tashkil etadi. Ushbu
tarmoq dunyo bo‘yicha 195 million kishini ish bilan ta’minlaydi, bu esa, jahon
bo‘yicha 8% aholi turizm sohasida ish bilan band bo‘lganini ko‘rsatadi. Har yili
935 milliondan ortiq turistlar dunyo bo‘ylab sayohat qilishadi. Jahon turizm
tashkiloti mutaxassislari hisob-kitoblariga ko‘ra, jahon bo‘yicha turistlar oqimi
yiliga 4-5 % o‘sishi kuzatilmoqda.
Turizm sohasi dunyoning boshqa mamlakatlari singari O‘zbekistan
iqtisodiyoti uchun ham muhim soha hisoblanadi. Ushbu soha mamlakat byudjetiga
xorijiy valyuta oqimini ta’minlaydi, faqat 2013-yilda sayyohlik xizmatlari eksporti
hajmi 615 millon dollardan ziyodni tashkil etdi.
30
30
Ўзбекистон Республикаси Президентининг Ислом Каримовнинг БМТ Жаҳон сайёхлик ташкилоти Ижроия
кенгаши 99-сессиясининг очилиш маросимидаги нутқи. // Моҳият.2014, 3 октябрь №40.
262
19.2-jadval
Do'stlaringiz bilan baham: |
