Samarqand iqtisodiyot va servis instituti «xalqaro turizm va turizm servisi» kafedrasi

Turizm  rasmiyatchiliklari  bir  necha  katta  bo‘limlarga  bo‘linadi, 
jumladan: 
-
 
chet el pasportlari; 
-
 
vizalar; 
-
 
bojxona qoidalari; 

---

305 
 
-
 
valyuta nazorati va valyuta almashtirish tartibi; 
-
 
sanitar qoidalar; 
-
 
kirish-chiqish tartibi; 
-
 
xorijiy  turistlarning  mamlakatda  yashashi  va  harakatlanishining  o‘ziga 
xosligi; 
-
 
immigratsiya qoidalari; 
-
 
ba’zi boshqa tartiblar. 
Xalqaro  turizmda  politsiya  va  sanitar  rasmiyatchiliklarni  farqlash  mavjud. 
Bu  o‘rinda  politsiya  rasmiyatchiliklari  deganda  davlat  chegarasidan  o‘tayotgan 
shaxslarning o‘rnatilgan  pasport-viza tartibiga  amal  qilishi  bilan  bog‘liq tadbirlar 
tushuniladi.  Nazoratning  bu  turini  amalga  oshirish  aeroportlar,  temir  va    shosse 
yo‘llarida, dengiz va daryo bekatlaridagi maxsus xizmatlar zimmasiga yuklatilgan 
(O‘zbekistonda O‘zbekiston Respublikasi Ichki Ishlar Vazirligiga). 
Sanitar  (tibbiy)    rasmiyatchiliklar  deb,  davlat  chegarasidan  o‘tayotgan 
shaxslar  va  ularning  jonivorlari  (agar  bo‘lsa)  o‘rnatilgan  emlash  talabiga  rioya 
qilishning  nazoratiga  aytiladi.  Rasmiyatchiliklarga  rioya  qilishning  nazorati 
mamlakatga  kirish  va  chiqish  uchun  foydalaniladigan  chegaraviy  punktlarda 
maxsus sanitar xizmatlar tomonidan amalga oshiriladi va odatda turistlarda emlash 
haqidagi  xalqaro  sertifikat  mavjudligini  tekshirishdan  iborat  bo‘ladi.  Zarur 
holatlarda sanitar rasmiyatchiliklar tomonidan turistlarni va sayohatchilarni joyida 
emlash  va  xavf  tug‘ilsa  ularni  vaqtincha  izolyatsiya  qilish  ham  ko‘zda  tutilgan. 
Turistlar  va  sayohatchilar  olib  o‘tadigan  hayvonlar  uchun  muvofiq  veterinar 
sertifikatlar talab qilinadi.  
Bojxona  milliy  qonunchilikka  muvofiq  holda  davlat  chegarasi  orqali 
o‘tayotgan yuk, yo‘lovchilar, pochta jo‘natmalari, pul va qimmatbaho buyumlarni 
nazorat  qiladigan,  o‘rnatilgan  bojxona  bojlari  va  boshqa  to‘lovlarni  olish, 
shuningdek,  qonunchilik  tomonidan  belgilangan  tartibga  javob  bermaydigan 
yuklarni to‘xtatishni amalga oshiruvchi davlat organidir. 

---

306 
 
Bojxona  rasmiyatchiliklari  davlat  chegarasidan  o‘tayotgan  shaxslarning 
buyumlar,  tovar  va  valyutani  olib  kirish  va  olib  chiqish  qoidalariga  rioya  qilishni 
tekshirish  tadbirlaridan  iborat  bo‘ladi.  Bojxona  rasmiyatchiliklarining  amaliyoti 
mamlakatga  kirish  va  chiqish  uchun  foydalaniladigan  chegara  punktlaridagi 
bojxona  xizmati  zimmasiga  yuklatilgan  (Aeroportlar,  temiryo‘l,  dengiz  va  daryo 
bekatlari, avtoyo‘llardagi chegaradan o‘tiladigan joylarda). 
Turistlar  va  sayohatchilar  uchun  bojxona  rasmiyatchiliklari  odatda  olib 
o‘tishga  ruxsat  berilgan  narsalar,  tovarlar  va  pul  (valyuta)  ning  ro‘yxati  va 
miqdorini  yozma  yoki  og‘zaki  deklaratsiya  qilishdan  iboratdir.  Bunda  T-6 
shaklidagi bojxona deklaratsiyasi to‘ldiriladi. 
Butunjahon  turizm  tashkilotining  valyuta  operatsiyalari  xususidagi 
tavsiyalari quyidagilardan iborat:     
1)
 
Valyutaning miqdori bojxona deklaratsiyasiga kiritilgan taqdirda uni olib  
kirishga ruxsat berish. 
2)
 
Chegaradan o‘tishda molyaviy qiyinchiliklar va noqulayliklarga barham 
berish uchun tashrifchilar va turistlarga to‘liq ma’lumotni taqdim etish. 
3)
 
Chiqishda turistlarga valyutani qayta almashtirish imkoniyatini yaratish. 
4)
 
Olib kiriladigan valyutani milliy pulga almashtirish turist istagiga binoan 
amalga oshiriladi. 
5)
 
Nazorat  punktida  valyuta  almashtirishni  tartibga  soluvchi  qoidalar  va 
almashtirishning joriy kursi osib qo‘yilishi lozim. 
6)
 
O‘z  davlatidan  chiqishda  mamlakatdan  qaytib  ketishga  yetadigan 
miqdorda pulga ega bo‘lishga ruxsat berish.