Samarqand iqtisodiyot va servis instituti «xalqaro turizm va turizm servisi» kafedrasi

16- 
mavzu.
 TURIZM XIZMATLARIDA MENEJMENT  TIZIMINING  
SAMARADORLIGI 
Reja: 
16.1. O‘zbekistonda turizm majmuasini boshqarishning tashkiliy tuzilmasi 
16.2. Turizm menejmentining samaradorligi 
 
16.1. O‘zbekistonda turizm majmuasini boshqarishning  
tashkiliy tuzilmasi 
 
Hozirgi  vaqtda  O‘zbekiston  Respublikasi  Butunjahon  turizm  tashkiloti 
tamonidan  belgilagan  me’yoriy  qonunlar  asosida  o‘zining  turizm  menejmentini 
tashkil  qilmoqda.  Bu  o‘rinda  xalqaro  turizm  menejmenti  tarkibini  keltirish  lozim 
bo‘ladi.  Nufuzli  boshqaruvga  ega  bo‘lgan  xalqaro  turizm  tashkilotlari  
quyidagilardan iborat: 
1.
 
Butunjahon  turizm  tashkiloti  (World  Tourism  Organization,  WTO)  – 
1975 yilda tuzilgan. Bu tashkilot xalqaro turizm menejmentida BMT tizimidagi eng 
obro‘li tashkilot hisoblanadi. 
2.
 
Butunjahon turistik agentliklarning federatsiyasi – 1963-yilda tuzilgan. 
3.
 
Fuqarolarning  butunjahon  aviatsiyasi  tashkiloti  –1944-yilda  tashkil 
qilingan. 180 ta davlat a’zo. Butunjahon havo transporti assotsiatsiyasi –1944- yilda 
tuzilgan. 
4.
 
Butunjahon kasbiy ishchanlik turizmi assotsiatsiyasi  - 1974- yilda tashkil 
qilingan. 
5.
 
Koorparativ  sayohatlarni  tashkil  qilish  bo‘yicha  mutaxassislar 
assotsiatsiyasi. Bu tashkilotda 29 ta davlatdan 2400 mutaxassis ishlaydi. 
6.
 
Butunjahon turistik assotsiatsiyalar ligasi – 1998- yilda tuzilgan. 
7.
 
Butunjahon mehmonxonalar assotsiatsiyasi – 1946- yilda tuzilgan. 
8.
 
Butunjahon kemping federatsiyasi – 1932- yilda tuzilgan. 

---

218 
 
10.Turizm bo‘yicha butunjahon ilmiy ekspertlar assotsiatsiyasi  – 1951-yilda 
tuzilgan. 
11.
 
Butunjahon ijtimoiy turizm byurosi – 1963- yilda tuzilgan. 
Mamlakatimizda  turistik  faoliyatni  davlat  tomonidan  boshqarishda  turli 
tamoyillarga  amal  qilinadi.  Davlat  turistik  faoliyatni  O‘zbekiston  iqtisodiyotining 
yetakchi  tarmoqlaridan  biri  sifatida  e’tirof  etib,  turistik  faoliyatni  rivojlantirishni 
qo‘llab-quvvatlaydi  va  uni  amalda  bajarish  uchun  qulay  sharoitlar  yaratadi; 
ahamiyatli  yo‘nalishlarni  aniqlab,  ularni  rag‘batlantiradi;  xorijda  O‘zbekistonning 
turizm uchun qulay mamlakat sifatidagi nufuzini shakllantiradi hamda uni xalqaro 
maydonda  reklama  qiladi;  shuningdek,  o‘zbek  turistlari,  turoperatorlari  va 
turagentlarining faoliyatini qo‘llab-quvvatlaydi. 
Turizm  majmuasining  boshqaruv  tizimini  tashkil  etishning  mikroiqtisodiyot 
darajasida  ish yuritayotgan turli mulk shakliga ega bo‘lgan tashkilotlar, korxonalar 
va  «O‘zbekturizm»  Milliy  Kompaniyasining  viloyatlardagi  mintaqaviy  bo‘limlari 
va  byurolari  faoliyat  yuritmoqda.  O‘zbekistonda  550  ta  sayyohlik  kompaniyasi-
turoperatorlari  faoliyat  yuritmoqda.  Bugungi  kunda  turizm  sohasida  200  mingdan 
ortiq kishi mehnat qilmoqda
22
. Demak,  o‘rtacha olganda har bir turistik firmada 3,6 
kishi mehnat qilmoqda.   
Hozirgi  paytda  O‘zbekistonda  shakllangan  turizm  tizimi  yuz  berayotgan 
davlat  mulki  shakllari  ustunligiga  asoslanuvchi  yuqori  darajada  markazlashgan 
ma’muriy  tizimdan  mulkning  turli  shakllarini  biriktiruvchi  xo‘jalik  mexanizmiga 
o‘tish  jarayonini  aks  ettiradi.  Bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  markazlashmagan 
turistik  faoliyatni  amalga  oshirish  huquqini  mulkchilik  shaklidan  qat’i  nazar, 
korxonalarga  berishni  taqozo  qiladi.  Ushbu  jarayon  «O‘zbekturizm»  Milliy 
kompaniyasi  va  uning  viloyat  mintaqaviy  bo‘linma  hamda  hududiy  sayohat  va 
ekskursiya byurolari tamonidan amalga oshirilmoqda. 
 
                                                           
22
 Ўзбекистон Республикаси Президентининг Ислом Каримовнинг БМТ Жаҳон сайёхлик ташкилоти Ижроия 
кенгаши 99-сессиясининг очилиш маросимидаги нутқи. // Моҳият.2014, 3 октябрь № 40. 

---

219