Samarqand iqtisodiyot va servis instituti «Xalqaro turizm va turizm servisi» kafedrasi

Rasm 3.1. Turistlik xizmatlarning «To‘rtta S» bilan ifodalanishi.
Turistlik xizmat ko‘rsatish tarkibi asosiy va qo‘shimcha xizmatlar bilan farqlanadi. Turistlik korxonalar ko‘rsatadigan asosiy xizmatlarga qo‘yidagilar kiradi:

• 
  tashishni tashkil etish bo‘yicha xizmatlar;
  
• 
  joylashtirish;
  
• 
  turistlarni ovqatlantirish;
  
• 
  sayohatni (ekskursiyani) tashkil etish bo‘yicha xizmatlar;
  

Turistlik korxonalar ko‘rsatadigan qo‘shimcha xizmatlarga qo‘yidagilar kiradi:

• 
  turistlarni sug‘urtalash bo‘yicha xizmatlar;
  
• 
  gid (turistlarga izoh, tushuntirish beruvchi shaxs), gid-tarjimon xizmatlari;
  
• 
  turistlarni yashab turgan joyidan uning vaqtinchalik kelib tushgan joyigacha -mamlakatgacha va teskari (transfer) tashish bo‘yicha, hamda sayohat shartlarida ko‘zda tutilgan mamlakat hududida (vaqtinchalik kelgan joyidan) istalgan boshqa tashishlar bo‘yicha xizmatlar;
  
• 
  texnikani ta’mirlash bo‘yicha xizmatlar;
  
• 
  ijara berish bo‘yicha xizmatlar;
  
• 
  valyuta ayiraboshlash;
  
• 
  telefon xizmati;
  
• 
  pochta xizmati;
  
• 
  maishiy xizmat ko‘rsatish xizmatlari;
  
• 
  plyajlardan foydalanish xizmatlari va h.k.
  

Bunday bo‘linish iste’mol xususiyatlari nuqtai nazaridan olib qaraganda, ahamiyatli farqlar yo‘qligi sababli shartlidir. Yo‘llanmada qayd qilingan va asosiy dasturga kiritilgan xizmatlar asosiy hisoblanadi. Qo‘shimcha xizmatlarni yetib kelgan joyida turistning o‘zi mustaqil harid qiladi. Ular yo‘llanma narxiga kirmaydi.
Ko‘pgina holatlarda turistlik asosiy xizmatlarga transport xizmat-lari, joylashish va ovqatlantirish xizmatlaridan tashkil topadi. Ammo, tanishuv (ekskursion), malakaviy ish turizmi, sport, diniy maqsadlarda sayohatlar tashkil etilganda qo‘shimcha xizmatlar ham ushbu turlarning asosini tashkil etadi. Asosiy va qo‘shimcha xizmatlar o‘rtasidagi farq, ularni dastlabki harid qilingan yo‘llanma paketiga kiritilgan xizmatlardan tashkil topadi. Turistlarga nomoddiy xizmatlardan tashqari moddiy xizmatlar yoki maxsus mahsulotlar taqdim etilishi mumkin, masalan, shahar rejasi, metro haritasi, suvenirlar, turistlik jihozlar.
Shunday qilib O‘zbekistonda turizm bozorini o‘rganish va rivojlan-tirish jarayonida, kelgusida turizmni asl mohiyatini belgilovchi qo‘yidagi uchta jihatlarni hisobga olishni hozirgi davr talab qilmoqda:

• 
  dam olish va ko‘ngil ochar faoliyat sifatida;
  
• 
  bevosita turizmga xizmat qiluvchi tarmoqni qamrab oluvchi biznes sifatida;
  
• 
  turizm bozoriga yo‘naltirilgan moddiy ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish tarmog‘i korxonasining faoliyati sifatida qarashga to‘g‘ri kelmoqda;