Samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Relyef  ikki   xil   ta’sir   ko’rsatuvchi   xarakterga   ega   bo’lib,   uning   noqo’layligi 
tufayli   transport   tarmoqlarini   rivojlantirishga   qiyinchilik   to’g’diradi   va   turizm 
infratuzilmasini   to’liq   shakllanishiga   salbiy   ta’sir   ko’rsatishi   mumkin.   Ikkinchi 
tomondan, tog’li hududlar asosiy rekreatsiya resurslaridan biri bo’lib xizmat qiladi. 
Tog’li,   xush   manzarali,   murakkab   relyef   tuzilishiga   ega   bo’lgan   o’lkalar   turistlar 
oqimini o’ziga ko’proq jalb qilishadi. Murakkab tog’ rel’efi landshafti estetik jihatdan 
tekislik, yassi hududlarga nisbatan turistlarni ko’proq jalb etish imkoniyatiga ega. 
Tog’li o’lkalar o’zining toza va sof havosi bilan ajralib, tog’ sportini rivojlantirish 
imkonini tug’diradi.  Shveysariya, Fransiya,  Avstriya,  Germaniya,  Italiya, Chexiya 
mamlakatlarida joylashgan dunyoga mashhur Alp sayyohlik kurortlari bunga tasdiq 
bo’ladi.
Iqtisodiy   geografik   omillarga   turizmning   moddiy   texnika   bazasi,   ya’ni 
mehmonxonalar fondi, umumiy ovqatlanish korxonalari (restoran tarmoqlari), sport 
inshootlari,  tomosha va sayr qilish, dam olish, bir qator servis xizmati ko’rsatish 
obyektlari   ichki   va   tashqi   kommunikasiya   tarmoqlari   avtomobil,   temiryo’l,   havo 
yo’llari,   dengiz   va   daryo   transporti,   aloqa   vositalari,   Internet   tarmog’i   kiradi. 
Iqtisodiy   geografik   omillar   mavjud   resurslardan   unumli   foydalanishga   ta’sir 
ko’rsatib, o’z navbatida quyidagilar orqali anilanadi:
- turstlarni   qabul   qiluvchi   mamlakatlar,   mintaqalar,   hududlarning   iqtisodiy-
geografik o’rni, joylanishi;
- sayyohlarni   qabul   qiluvchi   mamlakat   (mintaqa,   rayon)ning     umumiqtisodiy 
darajasi;
- ichki turizmni rivojlanish darajasi;
- urbanizasiya darajasi;
- turistlarni qabul qiluvchi mamlakatlarning mehnat resurslari bilan ta’minlanish 
darajasi (malakali kadrlarning soni, ularning tayyorgarlik darajasi ); 
-
ma’lum bir hududda rekreatsion resurslarning qiymati, transport xizmatlari turi, 
oziq-ovqat mahsulotlarning narxi, mehmonxonalarda joylashish narxlari (xizmat 
ko’rsatish tarmoqlarini saviyasi);
-
transport,   aloqa   vositalarining   hududda   tutgan   o’rin   va   holati   bilan 
xarakterlanadi.
Yuqoridagilarning har biri o’ziga xos ahamiyatga ega. Misol uchun, iqtisodiy 
geografik   o’rnini   qulayligi,   mintaqaning   asosiy   turistik   bozorlar,   dunyo   transport 
tarmoqlariga   nisbatan   qulay   joylashganligini   bildirib,   shu   mintaqa   turizmini 
29

---

rivojlanishiga   ta’sir   ko’rsatadi.   Xalqaro   turizmni   rivojlantirishda   mamlakat   va 
hududning  geografik   o’rni  ya’ni   uning   dengiz   va   okeanga   yaqinligi,   qirg’oq 
chiziqlarining xususiyati, turli xil suv, avtomobil va temir yo’llar bilan kesishish joyi, 
tog’li va o’rmon manzarali joylarga yaqinligi, ular bilan ta’minlanganlik darajasiga 
ham bog’liq bo’ladi. 
Xalqaro turizmning rivojlanishida madaniy-tarixiy shart-sharoitlar,  etnik shart-
sharoitlar bilan qushilib ketadi. Arxitektura obyektlari, muzeylar, rasmlar galereyasi, 
mahalliy musavvirlar ishlari, tarixiy yodgorlik, obidalari ham xorijiy turistlarni o’ziga 
jalb qiladilar. Tarixiy yodgorliklar va boshqa xalqlar madaniyatiga qiziqish xalqaro 
turizmning eng muhim stimullaridan biridir.