Samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Transport, energetika va kommunal tizimlardagi falokatlar va 
halokatlar oldini olish 
Portlash
 
Kimyoviy
Fizikaviy
Kondensatlangan 
moddalar portlashi
Hajmiy 
portlash
Qisilgan 
gaz
Qizitilgan 
gaz
Qattiq 
moddalar
Aerozoli, 
aerovzvesli
Fizikaviy 
detonasiya
Suyuq 
moddalar
Gazli-havoli 
ashyolar
Yadroviy
Atomli
Termoyadroli
Neytronli
131

---

chora-tadbirlari
a)   Havo   transporti     avariya   va   falokatlari,   tarnsport   tizimidagi 
avariya va halokatlar.
Ko’rinishi:   yo’lovchi,   ekipaj   a’zolarini   halok   bo’lishi,   havo 
transportini   portlashi,   yer   yuzidagi   bino   va   xalq   xo’jaligi   obyektlarini 
buzilishi, turli darajadagi qutqaruv va tezkor ishlarni olib borishga olib 
keladigan holat.
Sabablar:   havo   transportini   nosozligi;   ob-havoni   noqulayligi; 
dispetcherlar aybi bilan sodir bo’ladi.
Oldini  olish   tadbirlari:   rejaviy-profilaktik   ko’rik   va   ta’mirlashni 
vaqtida o’tkazilishi; boshqarish va aloqa tizimlarini ish sifatini yaxshilash.
Muhofazasi:   aviasiyadan   avariyasiz   foydalanish   va   parvozlar 
xavfsizligi bo’yicha tadbirlar tashkil etish va amalga oshirish.
b) Temir yo’l avariya va halokatlari.
Ko’rinishi:   yong’inlar,   portlashlar,   vagonlarni   yo’nalish   izidan 
chiqishi,   aholi   va   yo’lovchilarni  halok  bo’lishi,  sodir  etilgan  joylardagi 
aholi va hudularni zarar ko’rishi.
Sababi: temir yo’llarning nosozligi, harakat  tarkibining  nosozligi, 
aloqa vositasini nosozligi, dispetcherni ahamiyatsizligi.
Oldini  olish     tadbirlari:   rejaviy-profilaktika   ko’rik   va   ta’mirlash 
ishlarini   o’tkazish;   boshqaruv   va   aloqa   tizimlari   ish   sifatini   oshirish; 
dispetcherni xizmatini yaxshilash.
v) avtotransport avariya va halokatlari.
Ko’rinishi:   transportdagi   fuqarolarni   halok   bo’lishi,   portlash   va 
yong’inlarni chiqishi.
132

---

Sababi:   transport   harakat   xavsizligiga   rioya   qilmasligi;   tezlikni 
oshirish;   spirtli   ichimliklarni  ichib   boshqarish;   texnik   nosoz   transportni 
boshqarish; yo’llarni talab darajasiga emasligi.
Oldini  olish   chora-tadbirlari:   rejaviy   profilaktik   ko’rik   va   texnik 
ta’mirlash ishlarini vaqtida o’tkazish, nosoz transportdan foydalanmaslik, 
yo’l harakat qoidalariga rioya qilish va boshqalar.
Muhofazasi: DAN organiga yo’l transport xavfsizligini ta’minlash 
xizmatiga rahbarlik vazifasi yuklatiladi.
g)   Metropoliten   stansiyalarida   ehtimol   bo’lgan   FV   ko’rinishi: 
fuqarolarni nobud bo’lishi, portlash va yong’inlar sodir etilishi mumkin.
Sabablari:   o’tish   joylaridagi   savdo   do’konchalarini   yuqotish   va 
boshqalar.
Oldini  olish   chora-tadbirlari:   rejaviy-profilaktik   ko’rik   va   texnik 
ta’mirlash   ishlarni   vaqtida   o’tkazilishi,   nosoz   transport   vositadan 
foydalanmaslik, yo’l harakati qoidasiga rioya qilish va boshqalar.
Muhofazasi: ushbu obyektlardagi ishlarning olib borish ahvoli va 
xavfsizligi ustidan davlat nazoratiga rahbarlik qilish.
d)   magistral   quvur   tarmoqlarida   neft   va   gaz   burg’ulash 
maydonlaridagi bo’lishi mumkin bo’lgan avariyalar.
Ko’rinishi:   portlovchi   moddalar     bilan   bog’liq   yong’in   va 
portlashlar fuqarolarni halok bo’lishi, hudud, inshoot va binolarni tuzilishi.
Sabablar: quvur  tarmoqlarining, ventillarninng eskirganligi, ularni 
vaqtida ko’rikdan o’tkazmaslik va boshqalar.
133

---

Oldini olish chora-tadbirlari: texnik xujjatlarda ko’rastilgan me’yor 
talablari   bo’yicha   rejaviy-profilaktik   ko’rik   va   ta’mirlashni   vaqtida 
o’tkazish xavfsizlik choralariga amal qilish.
Muhofazasi:   Neft   va   milliy   gaz   korporasiyasi   avariya   va 
halokatlarni oldini olish va bartaraf etish tadbirlarni tashkil etadi va amalga 
oshiradi.