Samarqand iqtisodiyot va servis instituti turizm: nazariya

Turizmga oid rasmiyatchUiklar -  sayohatni tashkillashtirish,
 
rasmiylashtirish  va  amalga  oshirish  jarayonida  qonunchilik  va
 
mamlakatda  o ‘rnatilgan  tartib  bo‘yicha  rioya  qilish  majburiy
 
boHgan qoidalar, shartlar va harakatlardan iborat bo‘ladL
 Turizm 
rasmiyatchiliklarimng  muhimligini  tasdiqlash  va  ulami  tartibga 
solish  hamda  osonlashtirish  uchun  bir  qator  eng  muhim  xalqaro 
hujjatlardan ko‘chirmalar keltiramiz:
360

---

•  Yevropadagi hamkorlik va xavfsizlik bo‘yicha kengashning 
yakunlovchi  dalolatnomasi  (Xelsinki,  1975  y.):  «Kengashning 
ishtirokchi  davlatlari  xorijiy  davlatlarga  sayohat  uchun  talab 
etiladigan  rasmiyatchiliklar  bilan  bog‘liq  masalalarni  ijobiy  ruhda 
qarab  chiqish  orqali  turizm  rivojini  rag‘batlantirish  maqsadida 
ekanliklarini bildiradilar»;
•  Jahon  turizmi  bo‘yicha  Manila  deklaratsiyasi  (Manila, 
1980  y.):  «Butun jahon  turistik  tashkiloti  o‘zining  rivojlanish  das- 
turiga jahonda turizm rasrniyatchiliklari  ahvolini  o‘rganish,  mazkur 
sohadagi  joriy  amaliyot  va  mavjud  me’yorlarni  tadqiq  etish, 
sayohatlami  yo‘lga  qo‘yish  va  osonlashtirish  uchun  umumiy 
tavsiyanomalar ishlab chiqish masalalarini kiritgan»;
•  Turizm  bo‘yicha  Gaaga  deklaratsiyasi  (Niderlandiya, 
1989  y.):  «Sayohatlar tez o‘sishi  bilan  bir  vaqtda turizm  rasmiyat- 
chiliklarining tushunchasi  aniqlanmoqda  va kengaymoqda.  Ulardan 
biri bevosita turistlarga, boshqalari esa turizm biznesiga oid. Turizm 
rasmiyatchiliklarining osonlashuvi o‘zining dastlabki tor chegaraviy 
rasmiyatchilik  va  bojxona  tekshiruvlari  ramkasidan  chetga  chiqa 
oldi. Bugungi kunda gap turizmni rag‘batlantirish va ijobiy qo‘llab~ 
quwatlash  haqida borishi  lozim,  xususan,  har bir shaxsga  ichki  va 
xalqaro turizmda  ishtirok etishga  sharoit yaratish, yoshlar,  keksalar 
va  nogironlar  orasida  turizmga  alohida  e’tibor  ajratishga  harakat 
qilish shart»;
•  Barqaror  rivojlanish  bo'yicha  BMT  komissiyasi  o‘zining 
1999-yil  apreldagi  Nyu-York  sessiyasida  Butunjahon  turizm 
tashkiloti  (BTT) tashabbusiga  ko‘ra,  global  turizm  etika  kodeksini 
ma’qulladi  va  BTTga  xususiy  sektorlar,  nohukumat  va  mehnat 
tashkilotlaridan  tushgan  takliflar  bilan  to‘ldirishni  taklif  etishdi. 
BTT  mutaxassislarming  xulosasiga  ko‘ra,  turizm  Global  etika 
kodeksi  joriy  hujjat  bo‘lib,  jumladan,  turizm  rasmiyatchiliklarini 
tartibga solishda ham dasturilamal bo‘lmog‘i lozim. Xususan, uning
8-moddasida  «Turizm  sayohatlari  erkinligi»da  davlatlar tomonidan 
kiritilgan  yoki  xalqaro  kelishuvlardan  kelib  chiqadigan,  masalan, 
vizalar,  sanitar  va  bojxona  rasmiyatchiligini  imkon  qadar  shunday 
moslashtirish  lozimki, erkin turizm va xalqaro turizmga y o i ochish 
zarur bo‘ladi.  Ushbu  rasmiyatchiliklarni  osonlashtirishga qaratilgan 
mamlakatlararo  bitimlami  rag‘batlantirish  lozim;  turizm  sanoatiga
361

---

og‘ir  tushadigan  va  uning  raqobatbardoshligiga  zarar  yetkazadigan 
maxsus  soliq  va  to‘Iovlami  bekor  qilish  yoki  qayta  ko‘rib  chiqish 
kabi choralar ko‘rsatiigan.