Samarqand iqtisodiyot va servis instituti turizm: nazariya

i.  Mazkur
 
farmon  O'zbekistonda  turizm  sohasini  takomillashtirish,  uni  yangi 
bosqichga  ko‘tarish,  « 0 ‘zbekturizm»  MK  ni  tuzish  uchun  dastur 
boiib xizmat qildi.
1993-yilda  esa  « 0 ‘zbekturizm»  Milliy  kompaniyasi  Butun- 
jahon turizm tashkilotiga (BTT) haqiqiy a’zo bo‘lib kirdi va bu, o‘z 
navbatida,  xalqaro  turizmni  rivojlantirishning  katta  imkoniyatlarini 
yaratdi.
Birlashgan  millatlar  tashkilotining  YUNESKO  tashkiloti 
hamda  0 ‘zbekiston  hukumatining  tashabbusi  bilan  1994-yilda 
Samarqand  shahrida  Buyuk  Ipak  yoiidagi  shaharlarda  xalqaro 
turizmni  rivojlantirish  bo'yicha  Samarqand  deklaratsiyasini  qabul 
qildi.  Unda  butun  dunyo  davlatlariga  murojaat  qabul  qilinib, 
turizmni rivojlantirish masalalariga e’tibor berildi. Ayniqsa, «Buyuk 
Ipak  yoii»  ning  markazini  tashkil  etgan,  0 ‘zbekistonga  turizm 
ishida  keng  ahamiyat  berilishi  xususida,  yurtimizdagi  mavjud
315

---

turistik  resurskrdan  samarali  foydalanish  uchun  imkoniyatlami 
izlab topish haqida flkr-mulohazalar bildirildi.
Keyingi  yillarda  ishlab  chiqilgan  muhim  hujjatlar  qatoriga 
0 ‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  1995-yil  2-iyundagi  «Bu­
yuk Ipak yo‘li» ni  qayta tiklashda 0 ‘zbekiston Respublikasi  ishtiro- 
kini  avj  oldirish  va  respublikada  xalqaro  turizmni  rivojiantirish 
borasidagi  chora-tadbirlar  to‘g‘risida»gi  Farmoni  hamda  mazkur 
farmonni  amalga  oshirish  maqsadida  e’lon  qilingan  0 ‘zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining  1995-yil  3-iyundagi  « 0 ‘zbe- 
kiston  Respublikasida  xalqaro  turizmnmg  zamonaviy  infratuzil- 
masini  Ьафо  etish  chora-tadbirlari  to‘g‘risida»gi  Qarorini  kiritish 
mumkin.
Yurtimizdgi  turizm  ishini  yanada  rivojiantirish  va  uni  tashkil 
etishni  takomillashtirish,  turizm  xizmatlari  bozorida  kichik  turistik 
tashkilotlarining  qatnashishini  faollashtirish,  xorijiy  sarmoyador- 
larni  turizm  sohasidagi  faoliyatga  keng  jalb  qilish  maqsadida 
0 ‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar Mahkamasi  1998-yil  8-avgustda 
«Turizm  tashkilotlari  faoliyatini  tashkil  etishni  takomillashtirish 
to‘g‘risida»  Qaror qabul  qildi.  Qarorda Xususiy turistik tashkilotlar 
uyushmasi  (XSTU)  ni  tashkil  etish  va  uni  «O'zbekturizm»  MK 
tarkibiga  a’zo  sifatida  kirishi  belgilab  berildi.  XSTU  faoliyatining 
asosiy yo‘nalishlari etib quyidagilar belgilandi:
•  «Buyuk  Ipak  yoii»ni  tiklashda,  respublikada  turizmning 
zamonaviy infratuzilmasini rivojlantirishda faol qatnashish;
•  uyushma  a’zolari  bo‘lgan  xususiy  turizm  tashkilotlariga 
ko‘maklashish va ular faoliyatini muvofxqlashtirish;
•  turizm sohasida marketing tadqiqotlarini o‘tkazish;
•  xususiy turizm  tashkilotlarini  rivojlantirishga xorijiy  sarmo- 
yadorlami  va  mamlakatimizdagi  yuridik  va jismoniy  shaxslaming 
mablag‘larini jalb qilish;
•   « 0 ‘zbekturizm»  MK  da,  davlat  organlarida  va jamoat tash- 
kilotlarida  uyushma  a’zolari  bo‘lgan  xususiy  sayyohlik  tashkilot­
larining manfaatlarini ifodalash;
•  uyushma  a ’zolariga  axborot,  maslahat  va  uslubiy  yordam 
ko‘rsatish;
316

---

• 
turizm  biznesi  sohasida  xodimlaming  kasb  tayyorgarligiga 
va ularni qayta tayyorlashga ko‘maklashish.
« 0 ‘zbekturizm»  MK  tomonidan  vazirliklar,  korxonalar,  tash­
kilotlarning  taklif va  mulohazalarini  inobatga  olgan  holda  0 ‘zbe- 
kiston  davlat  standartlashtirish,  metrologiya  va  sertifikatlashtirish 
markazi  1998-yil  31-dekabrda  ro‘yxatdan  o‘tkazgan  «Mehmon­
xonalar  klassifikatsiyasi»  ishlab  chiqildi.  Mazkur  standart  kamida 
10  nomerga  ega  bo‘lgan  mehmonxonalar,  motellar,  kempinglar, 
turistik bazalar, shuningdek, 0 ‘zbekiston Respublikasiga kelayotgan 
turistlar va fuqarolaming boshqa vaqtincha yashab turish joylarining 
klassifikatsiyasini  belgilaydi.  Unda,  shuningdek,  ishlatiladigan 
asosiy  terminlarning  sharhi,  mehmonxonalarga  qo'yiladigan  umu- 
miy talablar, ularning javobgarligi, turli toifadagi mehmonxonalarga 
qo‘yiladigan talablar haqida batafsil ma’lumotlar berilgan.  Ayniqsa, 
turli  toifadagi  mehmonxonalarga  qo‘yiladigan  talablarda:  bino  va 
unga  tegishli  hudud,  texnik jihozlar,  nomerlar  fondi,  texnik ta’mi- 
not,  mebel  va  boshqa jihozlar ta’minoti, jihozlash  va  nomerlardagi 
sanitariya-gigiyena  buyumlari,  umumiy  foydalanish  sanitariya 
obyektlari, jamoat joylari,  ovqatlanish  xizmatlari  ko‘rsatish joylari, 
xizmatlar,  ovqatlanish  xizmatlari,  xizmatchilar  va  ulami  tayyor­
lashga  boigan  talablar  haqida  1-5  yulduzli  mehmonxonalarga  xos 
aniq vazifalar berilgan.
1999-yil  20-avgustda  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisi 
tomonidan  «Turizm  to‘g‘risidagi»  Qonun  qabul  qijindi.  Bu  qonun 
asosida  turizm  sohasidagi  bozor  munosabatlari  uzil-kesil  yo‘lga 
qo‘yildi  hamda  dunyo  bozori  bo'yicha  raqobatbardosh  turistik 
mahsulot yaratila boshlandi.
0 ‘zbekistonda  turizm  sohasini  yangi  bosqichga  ko:tarishda 
Respublika  Prezidentining  1999-yil  15-apreldagi  «2005-yilgacha 
bo‘lgan davrda  0 ‘zbekistonda turizmni rivojlantirish Davlat dasturi 
to‘g‘risida»  gi  Farmom  alohida  ahamiyatga egadir.  Ushbu  Farmon 
millatlararo  aloqalami  kengaytirish  va  mustahkamlashga  ko‘mak- 
lashish  hamda  xalqaro  turizm  bozoriga  uzviy  qo‘shilish, 
0 ‘zbekistonning  madaniy-tarixiy  va  ma naviy  merosini  jahon 
hamjamiyatiga  targ'ib  qilish,  shuningdek,  turistlarga  xizmat 
ko‘rsatish  sifatini xalqaro andozalar darajasiga ko‘tarish maqsadida 
qabul qilinib, 2005-yilgacha bo‘lgan davrda 0 ‘zbekistonda turizmni
317

---

rivojiantirish  Davlat  dasturi  va  uni  amalga  oshirish  bo‘yicha 
Muvofiqlashtiruvchi kengash tarkibi tasdiqlandi.
Farmonda mulkchilik shaklidan qat’i nazar, turistik tashkilotlar 
xorijdan  keltiriladigan  texnologiya  va  mehmonxona  uskunalari, 
turizm  maqsadlariga  mo'ljallangan  transport  vositalari  uchun 
bojxona bojlari to‘lashdan uch yil muddatga ozod qilinishi ko'rsatib 
o‘tildi.  Shuningdek,  « 0 ‘zbekturizm»  MK  tizimidagi  korxonalarga 
xorijiy turistlarga erkin ayirboshlanadigan valyuta hisobidan turistik 
xizmat  va  qo‘shimcha  xizmat  ko‘rsatish  huquqi  berilib,  buning 
uchun  maxsus  kassalar  ochilishiga  ruxsat  berildi.  «Umid»  jam- 
g'armasi  har  yili  talabalarni  turizm  industriyasi  mutaxassisliklari 
bo'yicha  yetakchi  xorijiy  mamlakatlarga  ta’lim  olish  uchun  yu- 
borishni  ko'zda  tutishi  ko‘rsatib  o‘tildi.  0 ‘zbekiston  Respublika- 
sining Tashqi ishlar, Moliya va Madaniyat ishlari vazirliklarining va 
« 0 ‘zbekturizm»  MKning  0 ‘zbekiston  Respublikasining  AQSH, 
Yaponiya,  Buyuk  Britaniya,  Germaniya,  Fransiya  va  Italiyadagi 
elchixonalarida  madaniyat  va  turizm  masalalari  bo‘yicha  masla- 
hatchi lavozimi birliklarini joriy etishlariga ijozat berildi.
Ushbu  Davlat  dasturi  olti  bo‘limdan  iborat  bo‘lib,  1-bo‘lim: 
«Тurizmning me’yoriy - huquqiy bazasini  shakllantirish»  deb nom- 
lanib,  unda  0 ‘zbekiston  Respublikasining  «Turizm  to‘g‘risida»  gi 
Qonunini  tayyorlash,  fuqarolarimizning  xorijga  chiqishi  va  0 ‘z- 
bekistonga  xorijiy fuqarolaming kirishi  haqidagi  takliflami  o‘rgan- 
gan  holda,  xorijiy  turistlar  uchun  boj,  viza  va  boshqa  hujjatlami 
rasmiylashtirish  Nizomiga  o‘zgartirishlar  kiritish;