Samarqand iqtisodiyot va servis instituti “servis” fakulteti

2. Sanoat korxonalarining faoliyatida maqsadni qo‘yish va unga erishishda marketing faoliyatidan foydalanishning nazariy asoslari.

Har qanday mamlakat iqtisodiyotining rivojlanishida sanoat tarmog‘ining ahamiyati va hissasi katta bo‘ladi. sanoat tarmog‘i boshqa barcha tarmoqlarga muhim hisoblangan asosiy vositalarni yetkazib beradi. Ulardagi fan-texnika taraqqiyotini amalga oshirishga ko‘mak beradi. shu sababli, sanoatni rivojlantirish birinchi galdagi asosiy vazifalardan hisoblanadi.

Sanoat korxonasi ishlab chiqargan mahsulotlar aholining extiyojini qondirish bilan birgalikda, boshqa tarmoq va sohalarda aholi ehtiyoji uchun ishlab chiqarilayotgan mahsulot hajmi va xizmatlar miqyosini orttirishga ta’sir ko‘rsatadi. Iqtisodiyotni yanada yuqori sur’atlar bilan rivojlantirish maqsadida sanoat korxonalarining samarasini oshirish uchun uning o‘ziga xos va mos xususiyatlarini o‘rganish lozimdir. Sanoat ishlab chiqarish korxonalarining o‘ziga xos xususiyatlari korxonalarning turi orqali belgilanadi. Korxonalar turli belgilarga ko‘ra tavsiflanadi va turlarga bo‘linadi (1-rasm).
Sanoat korxonalari mulk shakliga ko‘ra, tarmoqlarga mansubligiga ko‘ra, ishlab chiqarish miqyosiga ko‘ra va faoliyat yuritish muddatiga ko‘ra tavsiflanadi. Mulk shakliga ko‘ra tavsiflanishda davlat, nodavlat. aksiyadorlik, xususiy va qo‘shma korxonalar mavjud bo‘ladi. Tarmoqlarga mansubligiga ko‘ra tavsiflanishda korxonalar mamlakatimzdagi sanoat tarmoqlariga mos ravishda tashkil qilinadi. Ishlab chiqarish miqyosiga ko‘ra yirik va kichik korxonalar mavjud bo‘ladi. Faoliyat yuritish muddatiga
ko‘ra korxonalar uzluksiz ishlaydigan, mavsumiy ishlaydigan va uzlukli ishlaydigan korxonalarga bo‘linadilar.
Har bir turdagi korxona o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘ladi. Masalan, sanoat korxonasi asosan aholi ehtiyoji uchun zarur bo‘lgan sanoat mahsulotlarini ishlab chiqaradi. Xususan, matolar, gazlamalar, iplar, noto‘qima matolar, jun va ipak matolari va shu singarilarni ishlab chiqaradi. Ushbu korxonalar A.Vudvord tavsifi bo‘yicha seriyali korxonalardir. V Tompson tavsiyasi bo‘yicha ular uzluksiz korxonalardir. Faoliyat ko‘rsatish muddatiga ko‘ra sanoat korxonalari uzluksiz, to‘la ishlab chiqarish miqyosiga ko‘ra yirik, o‘rta va kichik ko‘rinishlarda bo‘lishi mumkin. Sanoat korxonalari turli mulk shaklida tashkil etilishi mumkin.
Sanoat korxonasi o‘zi qabul qilgan nizom asosida faoliyat ko‘rsatadi. Unda korxona nomi, manzili, bank hisob raqamlari, rekvizitlari maqsadi va vazifalari, mansablar, rahbar shaxslarning majburiyatlari, bo‘linmalar va ularning majburiyatlari, hisobot tayyorlik tartibi bilan shu singari ma’lumotlar ko‘rsatiladi. Nizomda korxonadagi asosiy va aylanma fondlar, mavjud resurslar, nizom jamg‘armasi ko‘rsatiladi. Korxonaning nizom jamg‘armasi korxonani tashkil qilish jarayonida tashkilotchilar tomonidan shakllantiriladi. Sanoat korxonasi rivojlanishi va ishlab chiqarishi hajmining ortib borishi natijasida daromad hajmining ortishi natijasida nizom jamg‘armasi ko‘paytirilishi mumkin. Nizom jamg‘armasi korxonaning iqtisodiy barqarorligi va moliyaviy jihatdan baquvvatligini aks ettiradi.