Samarqand iqtisodiyot va servis instituti raxmatulla xaitboyev ekologik turizm

Ekoturizmning 
Amerika modeli
Milliy park 
maydonlarining 
kattaligi
Konsessiya orqali 
ijaraga berishning 
mumkinligi
Milliy park 
maydonlarining 
davlat mulki 
ekanligi
Milliy park 
ma’muriyatining 
mahalliy aholi bilan 
teng hamkorlikda 
ishlashi
Davlat va 
mahalliy 
hokimiyat 
tomonidan 
teng miqdorda 
moliyalashtiriladi
Xalqaro va ichki 
turizmga ruxsat 
berilganligi
Asosiy 
faoliyat tabiat 
muhofazasiga 
va dam olish, 
rekreatsiya, 
tomosha qilishga 
qaratilganligi
Milliy parkdagi 50% 
xizmatlar xususiy 
sektorda ekanligi
1-diagramma.
Ekoturizmni rivojlantirishda xalqaro Amerika modeli
Ikkinchidan, Amerika Qo‘shma Shtatlari va Kanada davlatlari 
maydonlarining kattaligi, bu hududlarda aholining keng 
tarqalganligi, ovchilikning juda kuchayib borayotganligi va tabiatni 
va tabiat resurslarini muhofaza qilish xalqaro miqyosda kuchayib 
borayotganligi ham bu ikkala davlatning o‘zaro hamkorlikda 
jahonda birinchilardan bo‘lib milliy parklarni tashkil qilish va 
ulardan dam olish, tabiatni muhofaza qilishda ekoturizmni 
rivojlantirishning zarurligini o‘z vaqtida tushunib yetgani edi.
Uchinchidan, tabiiy resurslari tobora kamayib borayotgan, 
atrof-muhitning ifloslanishi kuchayib borayotgan Yevropa 
davlatlarida tabiatni va uning resurslarini kelajak avlodlarga 
saqlab qolish shiori olimlar va aholi tomonidan davlatlar 
hokimiyatlarining oldiga qat’iy ravishda qo‘yila boshlangan 
edi. Shu nuqtayi nazardan Yevropa davlatlarining olimlari, 
ekologlari kun tartibidagi bu muhim masalani yechishning ilmiy 
amaliy tomonlarini tadqiq qilishga kirishgan edilar. Natijada 
global muammolardan biri bo‘lgan tabiatni va uning resurslarini 
saqlab qolish va kelajak avlodlarga yetkazishda xalqaro miqyosda 
ekoturizmni rivojlantirishning davlat dasturlari ishlab chiqila 
boshlandi. Bu dasturlarni amalga oshirishda ekoturizmni 
rivojlantirishning modellarini ishlab chiqish o‘sha vaqtdagi davr 
talabi edi. 
Shu tariqa sayyoramiz tabiatini saqlashda sayyoraviy usul – 
ekoturizmni rivojlantirishning AQSH, Yevropa modellari yuzaga 
keldi. Dastlabki vaqtlarda bu modellar bo‘yicha milliy parklardan 
ekoturizmni rivojlantirishda foydalanish masalalariga ancha 
ishonchsizlik bilan qarashlar hatto, bu modellarni tanqid qiluvchi 
xalqaro tashkilotlar ham topildi. Bu tanqidlarning asosida milliy 
parklarda sayyor ovchilik kuchayib ketadi, alohida muhofazadagi 
hududlarning ekologik tizimlarini muhofaza qilish qiyinlashadi, 
degan isbotlar ham bor edi.
Lekin, sivilizatsiya taraqqiyoti insoniyatning dam olishini ham 
birinchi o‘rinlarga chiqarishi natijasida va sayyoramiz tabiatini 
oqilona rejalarda saqlab qolishning eng ustuvor yo‘nalishlari aynan 
tabiat bag‘rida dam olish va uning saqlanib qolishiga yordam 
berish ham xalqaro ekologik muammolarda ustuvor masalalarga 
aylangan edi. Shu nuqtayi nazardan AQSH va Yevropa milliy 
ekologik modelidan foydalanishni ko‘plab davlatlar tezda qabul 
qilishdi.