Samarqand iqtisodiyot va servis instituti marketing kafedrasi

8.3. Raqobat muhiti. Raqobat ustunligi tahlili. Raqobatbardoshlik ko’rsatkichlari.
Ushbu tadqiqot amallari M. Porterning klassik - «harakatlanuvchi besh kuch» yoki «kengaytirilgan raqobat konsepsiyasi» modeliga tayanadi.
M. Porterning ta’kidlashiga ko’ra, raqobat muhitini tahlil etishda quyidagi omillar guruhlarini inobatga olish zarur («raqobatning besh kuchi»):
- sotuvchilarning ma’lum bir bozordagi o’zaro raqobatchiligi - tarmoqdagi vaziyat ta’siri;
- o’rinbosar tovarlar tomonidan raqobatchilik - o’rinbosar tovarlar ta’siri;
- yangi raqiblarning paydo bo’lish xavfi - yangi raqiblar ta’siri;
- yetkazib beruvchilar pozisiyasi, ularning iqtisodiy imkoniyatlari - yetkazib beruvchilar ta’siri;
-iste’molchilar pozisiyasi, ularning iqtisodiy imkoniyatlari - istemolchilar ta’siri.
M. Porter modelini rivojlantirgan holda, tarmoqda raqobatchilik darajasini nafaqat tarmoq ichidagi omillar asosida balki, tarmoqdan tashqari omillar ta’siriga bog’lab o’rganish maqsadga muvofiq buladi.
Bozor kuchlarining raqobatchilik omilarining muhimligi ekspert bahosiga suyangan holda, ya’ni bozordagi raqobatning beshta kuchlarining har biri o’rtacha o’lchov “bali” orqali belgilanadi.
(8.1)
bu yerda: ko’rib chiqilayotgan omillar soni;
ekspertlar soni;
omilning muhimlik koeffisiyenti;
omil ta’sir darajasining ekspert tomonidan baholagan bali.
Hisob-kitob natijalarini belgilangan shkalalar yordamida ko’rsatish mumkin.

b_min (b_min+b_o’r)/2 b_o’r (b_o’r+b_max)/2 b_max

zaif o’rtacha yuqori o’ta yuqori