Samarqand iqtisodiyot va servis instituti marketing kafedrasi

Ishlab chiqaruvchi korxonalar
Tovar taklifi xajmi, shartli pul birligida
1-ishlab chiqaruvchi korxona	3950
2- ishlab chiqaruvchi korxona	15500
3- ishlab chiqaruvchi korxona	2240
4- ishlab chiqaruvchi korxona	900
5- ishlab chiqaruvchi korxona	3770
Eksport	3000

Korxonalar ulushini aniqlang va raqobat muhiti holatini baholang.


2-Topshiriq:

Quyidagi ma’lumotlar asosida uchta korxona ishlab chiqaradigan idora mebellarining raqobat ustunliklarini baholang va raqobat kurashidagi liderni aniqlang.

Tovar parametrlari	Iste’molchi uchun muhimliligi	Parametrlar bahosi, 10 ballik tizimda.
		1	2	3
Mebelni yasashda ishlatilgan materialning sifati	0,2	8	9	6
Qoplama materialining sifati	0,07	7	8	5
Furnitura sifati	0,12	10	5	6
Dizayn	0,23	10	8	7
Sayqallash sifati	0,1	5	6	8
Rangi	0,06	10	10	5
Suv o‘tkazmaydigan qatlamning mavjudligi	0,22	10	3	2

Jadvalda talab darajasiga ta’sir qiluvchi ko‘rsatkichlar ro‘yxati, iste’molchilar uchun har bir ko‘rsatkichning muhimligi, hamda uchala raqobatlashuvchi tovarlarning ekspert tomonidan aniqlangan baholari 10 ballik shkalada berilgan.


3-Topshiriq:

Samarqand shaxridagi “GM-Uzbekistan” avtomobillarga texnik xizmat ko‘rsatuvchi avtoservis korxonalarning raqobat ustunligini baxolang. Quyidagi jadvalda “Mir” va unga raqobatchi bo‘lgan uchta avtoservis korxonasining tavsifi, mijozlar uchun ushbu tavsiflarning muhimligi va ular raqobatbardoshligining ekspert baholari 10 ballik shkalada keltirilgan.

Raqobat ustunliklari	Tavsifning muhimliligi	“Mir”ning ekspert bahosi	Raqobatchilarning ekspert baxosi
			1	2	3
Xizmat turlari	0,25	8	8	7	9
Xizmat sifati	0,3	8	9	9	8
Xizmat narxi	0,15	9	7	10	8
Reklama	0,1	5	6	6	6
Shaxsiy aloqa	0,12	6	7	7	6
Servis darajasi	0,08	6	5	6	4
Jami	1,0	42	42	45	41

4-Topshiriq. O‘zbekiston bozorida sotilayotgan sovutgichlar: Artel, Samsung, LG, Sinolarning raqobatbardoshligini quyidagi jadval ma’lumotlari asosida raqobatbardoshligini aniqlang.

Texnik -iqtisodiy ko‘rsatkichlar	Artel	Samsung	LG	Sino
Ishonchliligi
Tejamliligi ks/kg
Tempuratura 0S.
Sovutish kamerasining sig‘imi, dm^3
Hajmi, l
Dizayni (10 ballik tizmda)
Elektr quvvatidan ajratilgan paytda mahsulotlarning saklanuvchanligi
Material sig‘imi, kg
Narxi so‘m
Jami ekspluatatsiya davridagi yangi harajatlar
Tovar markasining mashhurligi
Sotuvdan keyingi servis

TEST-TOPSHIRIQLAR:
1. Raqobat – bu ...
a) xo‘jalik yurituvchi sub’ektning yoki shaxslar guruhining iqtisodiy faoliyatni amalga oshirishda afzalliklarga ega bo‘lishga qaratilgan, qonun hujjatlariga, ish muomalasi odatlariga zid bo‘lgan hamda boshqa xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarga (raqobatchilarga) zarar yetkazadigan yoki zarar yetkazishi mumkin bo‘lgan yoxud ularning ishchanlik obro‘siga putur yetkazadigan yoki putur yetkazishi mumkin bo‘lgan harakatlari.
b) xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning (raqobatchilarning) musobaqalashuvi bo‘lib, bunda ularning mustaqil harakatlari ulardan har birining tovar yoki moliya bozoridagi tovar muomalasining umumiy shart-sharoitlariga bir tomonlama tartibda ta’sir ko‘rsatish imkoniyatini istisno etadi yoki cheklaydi.
c) xo‘jalik yurituvchi sub’ektning yoki shaxslar guruhining ustunligiga olib keladigan, tovar yoki moliya bozoridagi raqobatning holatiga ta’sir ko‘rsatadigan bitimlar tuzish va (yoki) boshqa harakatlarni sodir etish.
d) xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar harakatlarini bunday xo‘jalik yurituvchi sub’ektlardan birortasi bilan ham bir shaxslar guruhiga kirmaydigan yuridik yoki jismoniy shaxs bilan kelishib olish.
2. Insofsiz raqobat - ...
a) xo‘jalik yurituvchi sub’ektning yoki shaxslar guruhining iqtisodiy faoliyatni amalga oshirishda afzalliklarga ega bo‘lishga qaratilgan, qonun hujjatlariga, ish muomalasi odatlariga zid bo‘lgan hamda boshqa xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarga (raqobatchilarga) zarar yetkazadigan yoki zarar yetkazishi mumkin bo‘lgan yoxud ularning ishchanlik obro‘siga putur yetkazadigan yoki putur yetkazishi mumkin bo‘lgan harakatlari.
b) xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning (raqobatchilarning) musobaqalashuvi bo‘lib, bunda ularning mustaqil harakatlari ulardan har birining tovar yoki moliya bozoridagi tovar muomalasining umumiy shart-sharoitlariga bir tomonlama tartibda ta’sir ko‘rsatish imkoniyatini istisno etadi yoki cheklaydi.
c) xo‘jalik yurituvchi sub’ektning yoki shaxslar guruhining ustunligiga olib keladigan, tovar yoki moliya bozoridagi raqobatning holatiga ta’sir ko‘rsatadigan bitimlar tuzish va (yoki) boshqa harakatlarni sodir etish.
d) xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar harakatlarini bunday xo‘jalik yurituvchi sub’ektlardan birortasi bilan ham bir shaxslar guruhiga kirmaydigan yuridik yoki jismoniy shaxs bilan kelishib olish.
3. Raqobatni cheklaydigan kelishib olingan harakatlar va bitimlarni aniqlash tartibi qaysi davlat organi tomonidan belgilanadi?
a) Davlat mulk qo‘mitasi.
b) O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi.
s) O‘zbekiston Respublikasi iqtisodiyot vazirligi.
d) O‘zbekiston Respublikasi markaziy banki.
4. Tovar raqobatbardoshligi qanday ko‘rsatkichlar orqali aniqlanadi?
a) iqtisodiy, ijtimoyi, siyosiy.
b) texnik, iqtisodiy, tashkiliy-ijtimoiy.
s) moliyaviy, tashkiliy, madaniy.
d) texnik, moliyaviy, iqtisodiy.
5. Tovarning inson organizmi va uning psixikasiga qanchalik to‘g‘ri kelishini aks ettiruvchi ergonomik ko‘rsatkichlar tovar raqobatbardoshligining qaysi ko‘rsatkichi tarkibiga kiradi?
a) iqtisodiy.
b) tashkiliy-ijtimoiy.
s) psixologik.
d) texnik.
6. Firmaning raqobatbardoshligi nima bilan tavsiflanadi?
a) bozorni keng qamrab olish, bozor sig‘imini oshishi, bozor ulushining hajmi bilan tavsiflanadi.
b) bozor raqobatlari sharoitlariga moslashish imkoniyatlarini va dinamikasi bilan tavsiflanadi.
s) iste’molchilarning ijtimoiy strukturasi, ishlab chiqarishning tashkil etilishidagi milliy xususiyalar, sotish, reklama bilan tavsiflanadi.
d) tovarlarni ishlab chiqarish harajatlari miqdori, uning narxi, transportirovka harajatlari, o‘rnatish, tuzatish, ishlatish, texnik xizmat ko‘rsatish, xodimlarni o‘rgatish harajatlari bilan tavsiflanadi.
7. Tovar raqobatbardoshligining iqtisodiy ko‘rsatkichlari nima bilan tavsiflanadi?
a) bozorni keng qamrab olish, bozor sig‘imini oshishi, bozor ulushining hajmi bilan tavsiflanadi.
b) bozor raqobatlari sharoitlariga moslashish imkoniyatlarini va dinamikasi bilan tavsiflanadi.
s) iste’molchilarning ijtimoiy strukturasi, ishlab chiqarishning tashkil etilishidagi milliy xususiyalar, sotish, reklama bilan tavsiflanadi.
d) tovarlarni ishlab chiqarish harajatlari miqdori, uning narxi, transportirovka harajatlari, o‘rnatish, tuzatish, ishlatish, texnik xizmat ko‘rsatish, xodimlarni o‘rgatish harajatlari bilan tavsiflanadi.
8. Tovar raqobatbardoshligining ijtimoiy-tashkiliy ko‘rsatkichlari nima bilan tavsiflanadi?
a) bozorni keng qamrab olish, bozor sig‘imini oshishi, bozor ulushining hajmi bilan tavsiflanadi.
b) bozor raqobatlari sharoitlariga moslashish imkoniyatlarini va dinamikasi bilan tavsiflanadi.
s) iste’molchilarning ijtimoiy strukturasi, ishlab chiqarishning tashkil etilishidagi milliy xususiyalar, sotish, reklama bilan tavsiflanadi.
d) tovarlarni ishlab chiqarish harajatlari miqdori, uning narxi, transportirovka harajatlari, o‘rnatish, tuzatish, ishlatish, texnik xizmat ko‘rsatish, xodimlarni o‘rgatish harajatlari bilan tavsiflanadi.
9. Tovar bozorida sotuvchi yoki sotib oluvchi sifatida ustun mavqeni egallab turgan xo‘jalik yurituvchi sub’ekt tomonidan tovarning tannarxidan past darajada va ushbu tovarni sotishdan zarar keltiradigan darajada belgilanadigan, natijada raqobatning cheklanishiga olib keladigan narx qanday narx hisoblanadi?
a) demping narx.
b) tovarning monopol past narxi.
s) monopol narx.
d) tovarni erkin bozor narxi.