Samarqand iqtisodiyot va servis instituti marketing kafedrasi

7-chizma. Marketingda ehtiyojlar dinamikasi
Agar marketing zaruriyatini tarixiy jihatdan qarasak, aytish kerakki, rivojlangan mamlakatlarda uning rivojlanishi quyidagicha sodir bo‘lgan:
2-jadval
Marketing tarqalishining asosiy sohalari

Davr	Qo‘llanilish sohalari
1950-1960 yillar	Xizmatlar marketingi
1970 yillar	Turistik marketing va joylar marketingi
70-yillar oxiri	Moliyabank sohasi
1980 yillar	Siyosiy marketing
1990 yillar	Ijtimoiy soha marketingi
90-yillar oxiri	Internet-marketing

Marketing u yoki bu bozordagi harakatning asosiy sharti bo‘lib, talab va taklifning nisbati ko‘rinishida namoyon bo‘ladi. Faqat ana shu nisbat, aniqrog‘i uning qaysi tarkibiy qismi ustun bo‘lishiga bog‘liq holda quyidagilar farqlanadi:
1. «Sotuvchi bozori» — unda tovarga bo‘lgan talab uning taklifidan oshib ketadi. Bozorda sotuvchi hukmron, haridor eng faol ishtirokchi bo‘lishiga to‘g‘ri keladi. Bunday holda «pul tovar orqasidan yuguradi».
2. «Haridor bozori» — unda taklif talabdan ko‘p, shuning uchun haridorlar (iste’molchilar) taklif etiladigan tovar va xizmatlar orasidan xohlaganini tanlash imkoniyatiga ega. Bunday bozorda haridorlar ustunlikka ega, ishlab chiqaruvchi va sotuvchilar bozorning eng faol ishtirokchilariga aylanadilar. Bu holda «tovarning pul orqasidan yugurishiga» to‘g‘ri keladi.
3. «Muvozanatli bozor» — unda talab va taklif ancha tenglashgan bo‘ladi.
Marketingning asosiy qo‘llanish sohalari 8-chizmada ko‘rsatilgan.