Samarqand iqtisodiyot va servis instituti ekskursiya xizmatini tashkil qilish

4.5. «Gid portfeli» ni tahlasb
«Gid portfeU» deb, ekskursiyani o ‘tkazish jarayonida foy- 
dalanadigan 
ko‘rgazmaIi 
vositalar jamlanmasiga 
aytiladi.
77

---

Bu ko‘rgazmali vositalar odatda bitta papka yoki portfelda 
joylashtiriladi. «Gid portfeli»ning vazifasi obyektlarni ко‘rsatish 
qatoridagi «bo‘shliq»lami to‘ldirishdir. Ekskursiya xizmatida mav­
zuni yoritish uchun zarur bo‘lgan obyektlarning hammasi ham asl 
holicha saqlanmagan bo‘lishi rnumkin. Masalan, yillar ta ’sirida 
buzilgan tarixiy binoni ekskursantlar ko‘ra olmasligi mumkin 
yoki mazkur obyektning avvalgi holati to‘g ‘risida ekskursant­
larga tasaw ur uyg‘otish kerakdir. Shu maqsadda obyektning av­
valgi holati haqida tasaw ur uyg‘otish uchun fotosuratlarni yoki 
aksincha, obyektning kelajakdagi ko‘rinishini tasavvur qilish 
uchun uning loyihasini к о ‘rsatish mumkin. «XIX asr madaniyati 
namoyondalari» nomli ekskursiyada Xiva xoni, shoir Muhammad 
Rahimxon Feruz rasmini ko‘rsatib mavzuni yanada boyitish mum­
kin. Ekskursiya xizmatida asl hujjatlar, qoMyozmalar, adabiy asar- 
laming nusxasi gid hikoyasini ishonchli qilishga yordam beradi. 
Ko‘rgazmali vositalaming yana bir muhim vazifasi obyekt haqida 
tomoshaviy tasavvur uyg‘otishidadir. «Gid portfe!i»da fotosurat- 
lar, geografik xaritalar, jadvallar, rasmlar, mahsulot namunalari 
va boshqalar kiritiladi. Bunday «portfeblar odatda har bir mavzu 
uchun alohida taxlanadi. Ular doimo gidning qo‘l ostida bo‘lib, 
o'tm ish va kelajakka bo‘ladigan «sayohat»ni qiziqarli va foydali 
o‘tkazishga yordam beradi.
«Portfel»ning ko‘rgazmali vositalari ekskursiya mavzusidan 
kelib chiqib, foydalanishga qulay bo‘lishi, lekin son jihatdan ko‘p 
bo‘lmasligi kerak. Aks holda ular ekskursantlami asosiy obyekt- 
lardan chalg'itib, e ’tiborini susaytiradi.
Ko'rgazmali vositalarni tanlab olishda quyidagi mezonlar ino­
batga olinadi;
- ulardan foydalanishning zaruriyati va maqsadliligi;
- ilmiy ahamiyati, y a ’ni qanchalik ushbu ko‘rgazmali vosi- 
ta ekskursiya xizmatini boyitishi, ko‘rsatish va hikoyani 
ko‘rgazmali va tushunarli qilishi mumkin;
- jozibadorligi;
78

---

- aniqligi;
- saqlanganlik holati.
Fotosuratlar, 
xarita sxemalar, 
reproduksiyalar 
18x24sm 
o‘lchamli karton asosli, aniq va tiniq bo‘lishi, avtobusda 
ko‘rsatishga m o‘ljallangani esa 24x30smga kattalashtirilishi zarur. 
Ijodiy guruh yangi ekskursiya mavzusini tayyorlashda to ‘plangan 
ko‘rgazmali vositalardan mavzuni yoritishga gidga yordam be- 
radigan eng yorqinlarini tanlaydi va marshrutda ularni ko‘rsatish 
metodikasini tekshirib olishadi. Keyin «portfel»dagi vositalami 
qoMlash Bo‘yicha tavsiyalarni uslubiy ishlanmaga kiritishadi.
«PortfeI»dagi har bir ko‘rgazma!i vositaga eslatma qog‘ozi 
birkitiladi va ro‘yxatiga aniqlik kiritiladi. Muzeylar, ko‘rgazmalar, 
arxivlar «portfel» vositalarini tanlashga katta yordam qiladi.