Samarqand iqtisodiyot va servis instituti ekskursiya xizmatini tashkil qilish

Gidga q
3.2-jadval
o yiladigan talablar
Tashqi ko‘rinishi
Professional talablar
•
shaxsiy gigiyenaga rioya 
qilishi;
• ozoda tashqi ko'rinishi;
• harakatlaridagi 
tartib 
-intizomi;
• madaniyatli kiyinishi;
• ish paytida chekmasligi;
• yoqimli tashqi ko‘rinishi 
va h.k.
• ekskursiya ishini bilishi;
• eruditsiya va ma’lumotni yetkazish 
qobiliyati;
« marshrut haqida to‘liq ma’Iumot 
berishi;
• guruhni qiziqtira olishi, shuning- 
dek, har bir mijozga individual yon- 
dashishi;
• milliy va xorijiy etiketni bilishi;
• tibbiy yordam ko‘rsata olishi;
• nostandart vaziyatlarda qaror qa­
bul qilish qobiliyati, turli vaziyatda 
mas’uliyatni o‘z bo‘yniga olishi;
• nizolarni bartaraf eta olishi;
• barcha boshqaruvchi organiar bilan 
ishlay olishi.____________
Shaxsiy fazilat
Tuifirmaning talablari
• yaxshi jismoniy sog‘liq;
• ruhiy barqarorlik;
• kirishimli bo‘ lishi;
• tartib-intizomli bo‘lishi;
• xushmuomala bo‘lishi;
• artistlik qobiliyati, rejis- 
syor va tashkilotchi bo'la 
olishi;
• vatanparvar bo‘lishi;
• subordinatsiyaga 
rioya 
ijilishi.
• marshrutda yuzaga keladigan bar­
cha hodisa uchun mas’uliyatli bo‘lishi;
• turistning xavfsizligini ta’minlashi;
• firma tomonidan topshirilgan bar­
cha vazifalami bajarishi (faoliyati 
doirasida);
• vaziyatni tahlil qila olish qobiliyati, 
xato va kamchiliklami turist shikoyat- 
laridan oldinroq anglab, to‘g‘irlashi;
• hamkasblar va hamkorlar bilan ja- 
moada ishlay olishi;
• optimist bo‘lishi va sarosimaga 
tushmasligi;
• firma obro‘sini saqlab qolishi, al- 
damasligi va h.k._____
55

---

Uchinchi, jonkuyarlik,
ya’ni gLarnxo‘rlikni namoyon etish, har 
bir turistga (ekskursantga) individual yondashish. Shunday ho- 
latlar bo‘lishi mumkinki, biror sababga ko‘ra turist (ekskursant) 
xizmatlardan salbiy taassurot oladi. Gid darhol uni tushunishga 
harakat qilib, vaziyatni o‘zgartirish bo'yicha chora ko‘rishi kerak.
To‘rtinchi
, 
moddiylik.
ya’ni xizmatlami taklif etish jarayonida 
qo‘llaniladiganasbob-uskuna, texnologiya, xodimlar, zaruriy vosi- 
talarni bilishi. Masalan, toqqa chiqishda gid maxsus asbob-usku- 
nalardan foydalanishni ko‘rsata olishi kerak.
Yuqorida ta'kidlab o‘tilganidek, gid nafaqat guruhli yoki yakka 
turistga hamrohlik qiluvchi shaxs, balki menejment masalalarini 
talab qiluvchi xizmat ко "rsatish standartlariga ega boigan yaxiit 
tizimdir. Gidning asosiy vazifasi shartnoma va ekskursiya dasturi- 
da kiritilgan xizmatlami mijozlarga taqdim etish bo‘lib, bu yerda 
dastlabki tayyorgarlik ishlarisiz bo‘lmaydi.
Gid faoliyatidagi tashkiliy ishlar bir necha bosqichdan iborat.
Turistlar uchun tur dasturmi tuzish.
Odatda turistik dastumi 
yaratish bilan turfirma turoperatorlari shug‘ulfanadi, lekin ekskur- 
siyaning o‘ziga xos jihatlari, vaqti, marshrutini aniqlashtirish gid­
ning mas’uliyatidir. Hozirda ba’zi turistik firmalar yangi ekskur­
siya marshrutini tuzishni gidlarning o'ziga topshiradi, firma esa 
ushbu marshrutlar uchun 0 ‘zstandart va <<0‘zbekturizm» MK dan 
sertifikat oladi. Ba’zida gidlar yakka tadbirkor sifatida ushbu faoli­
yat bilan shug‘ullanish uchun patent, sertifikatga ega bo'ladilar va 
turistlarga (ekskursantlarga) hamrohlik qiladiiar.
Tumi kirn shakllantirishidan qat’i nazar (firma yoki gid), unga 
talab mavjud bo'lishi, sifatli boMishi, standartlarga javob berishi 
va aniq iste’molchilar kategoriyasiga (katta yosh, yoshlar, sport- 
chilar, oilalilar va sh.k) yo‘naltirilgan bo'lishi lozim. Shuning 
uchun, qulay dastumi tuzish gidning birinchi va asosiy vazifasidir.
Eng avvalo, boshqa o‘xshash marshrutlardan farqlash oson 
bo‘lishi uchun tur kodlashtiriladi. Masalan, Ch T-l (Trekking #1 in 
Chimgan - bu Chimyonda piyoda sayr degani), Keyin turga jarang-
56

---

■■I lyqudagi malika tomon yo‘l»).
Dastur ko‘rmishi va qaysi toifa turistlarga (ekskursantlarga) 
yo naltirilganligiga ham aniqlik kiritish kerak. Tur aralash, ya’ni 
kombinatsiyalashgan (avtomobilda, piyoda, otda) yoki mono- 
formatli (alpinizm yoki rafting) bo‘lishi, ya’ni turistlarga tanlash 
imkoniyati mavjud bo"lishi kerak. Marshrutning mavsumiyligiga 
liam e ’tibor qaratish lozim.
Dasturntng davomiyligi kunVtunash yoki soatlarda ko‘rsatiladi. 
I'urga tashrif buyurgan kundan toki qaytgunga qadar izoh berila­
di. Joyni tasvirlash, marshrut bo‘yicha harakatlanish sxemasi, 
cho‘qqilar balandligi, harakatlanish davomiyligi, to‘xtash joylari 
kabi ma’lumotlarni keltirish tavsiyaetiladi.
Dasturga qatnashish imkoniyati qanday sharoitlardamumkinligi 
lo'g‘risida turist (ekskursant) ma’lumotga ega bo‘lishi kerak, Ma­
ria n , tabiiy iqlimiy sharoitlar (qor ko‘chish xavfi, sel kelish xavfi 
bo‘lganda sayohatni amalga oshirish xavfli), siyosiy (tog‘larda 
harbiy to‘qnashuvlar), texnik (aloqa, qutqaruv komandasi, verto- 
lyot, avtomashinaning mavjudligi), iqtisodiy (qulay narxlar, yax- 
■dii infratuzilma) va h.k.
Sayohatni tashkil etishda turist (ekskursant) o‘zi bilan nimalarni oli- 
dii mumkin yoki mumkinmasliginitushuntirish kerak (masalan: primus, 
lonar va h.k. zaruriy narsaiar). Ba’zida turfirmalarda zaruriy inventarlar 
soni kam miqdorda bo‘lganda, turistlar o‘zi bilanolibkelishi yoki ijara- 
jn> olishi mumkin. Dasturda marshrutdagi tur narxiga kiritilganyoki alo- 
liida toianadigan servis borasida ham axborot beri!adi(ovqatlantirish, 
) 
>
i
>jatxona, o‘z tilida taijimon, rasmga tushirish va sh.k).
A gar gidga tayyor dastur berilsa, u ushbu dastur bilan puxta tani-
I u h chiqishi, ijobiy va salbiy tomonlarini aniqlashi, ba’zi masa- 
l.-ilarga aniqliklar kiritishi zarur. Bu ko‘pgina tushunmovchiliklarni 
nldini olishi mumkinf masalan: otlar maTum bir hududga borgan- 
l;m keyin berilishi, cbo‘milish yo‘lda uchraydigan daryolarda 
■niiis, koida rejalashtirilganligi va sh.k).