Samarqand iqtisodiyot va servis instituti ekskursiya xizmatini tashkil qilish

21 Долженко Г. «Экскурсионное дело». Уч.пос. М.: 2006.
132

---

Ekskursiya jarayonida obyektlar, manzara o'zgarib turadi va bu 
ekskursantlar e ’tiboriga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Lekin bitta obyekt 
oldida 10-15 daqiqa uzluksiz ma’Iumot berilsa yoki avtobus ha- 
rakatida atrof-muhit o ‘zgarishsiz qolsa, hikoyaning 4-5 daqiqa- 
sidayoq diqqat susayishi boshlanadi. Uni quyidagi belgilardan 
aniqlash mumkin: ekskursantlar bir-biriga savol bilan murojaat 
qilishadi, hikoyaga quloq solishmaydi, ko‘z qarashlaridan bilib 
olish mumkin, ba’zi ekskursantlar guruhdan ajralib, obyektni mus­
taqil o ‘rganishadi.
Ekskursantlardagi e’tibor susayishini oldini olish va uni yuqori 
darajada saqlab qolish uchun gid ulami faollashtiruvchi ruhiy- 
pedogogik usullarni oldindan o‘ylab qo‘yishi kerak. Ekskursantlar 
e’tiborini saqlab qolish uchun bir necha usullar tavsiya etiladi.
Birinchisi,
ekskursiya obyektlarini ko‘rsatish tartibi. Shahar 
ichidagi 3 soatli avtobusli ekskursiyada 30 tagacha asosiy 
obyektlarni kiritish mumkin. Bunda har bir obyektga 4 daqiqa- 
lik hikoya to ‘g ‘ri keladi. Obyektlarni ко‘rsatish jarayoni ekskur­
santlar e’tiborini faollashtiruvchi samarali jarayon bo‘lishi uchun 
u konkret, obrazli, faol, mantiqan ketma-ket, mavzu mazmunini 
yoritishda navbatdagi pillapoya boiishi kerak.
Ikkinchisi,
«gid portfeli»dagi ko‘rgazmali vositalardan foy­
dalanish. Obyektlar yetarli boim agan marshrut uchastkalarida va 
gid hikoyasi 10-15 daqiqa to‘xtovsiz davom etganda ko‘rgazmali 
vositalardan foydalanishi muhimdir. K o‘rgazmali vosita ekskur­
santlaming hikoyaga b o ig an e ’tiborini k o ‘taradi, ular eshitishdan 
ko‘rishga o ‘tadi22.
Ekskursiya mavzusi matniga «yorqin faktlar», qiziqarli epizod- 
lami kiritish tavsiya etiladi. Solishtirish uchun keltirilgan raqamli 
faktlar yaxshi samara beradi. Ekskursantlar e ’tiborini saqlab qo­
lish uchun qoilanilgan yorqin faktlar ekskursiya mavzusiga man­
tiqan mos kelishini ekskursiya matni ustida ishlayotganda inobatga 
olinadi.