Samarqand iqtisodiyot va servis instituti ekskursiya xizmatini tashkil qilish

«banda tad-
bir etar, Alloh taqdir etar»
deb yozilgan.
Maqbara ko‘rinishi. 
K o‘p qobirg‘ali, bahaybat gumbazli si- 
lindr shaklidagi aylanalarini ko‘tarib turgan sakkizyoqli prizma 
bino me’moriy kompozitsiyaning asosini tashkil etadi. Maqbara
140

---

devorlariga zangori, havo rang va oq sirli koshinlar qoplangan, bu 
koshinlar geometrik shaklda terilib, arabcha xat bitib, ustalik bilan 
ishlangan. M e’mor bir-biriga o‘xshagan shakllardan foydalanib, 
binolaming katta sathlarini mohirlik bilan bezagan. Maqbara- 
ning tashqi tomonini bunyod qilganda gumbazga katta ahamiyat 
berilgan. Gumbaz ostki qismining aylanasi 15 metr, balandligi
12,5 metr bo‘lsada, og ‘irligi sezilmaydi. Buning sababi shun- 
daki, 64 qobirg'adan iborat gumbazning vazni ajoyib ishlangan 
sharafa orqali mustahkam asos-aylanaga tushadi. Gumbazning 
rang-barang qilib ishlanishi katta ahamiyatga ega. Gumbazda havo 
rang ko‘proq ishlatilgani uchun bu rang gumbazning egri chiziqli 
qobirg‘alarida tovlanib turadi, quyoshda charaqlab, go‘yo osmon- 
ga qadalib turadi. Gumbazning usti sirli koshinlar bilan qoplan­
gan. Sharafalaridaham shunday koshinlardanhajmi bir-biriga mos 
qilib ishlangan chiroyli jimjimalar bor. Maqbaraning tashqi gum- 
bazi yodgorlikning tashqi qiyofasi yanada salobatli bo‘lishi uchun 
ichki gumbaz ustiga o‘rnatilgan. Gumbazda jez, lojuvard, tillo 
suvlari ishlatilgan. Rivoyatlarga ko‘ra, buyuk Amir Temur doimo 
o‘zi kelib bevosita suyukli nevarasi Muhammad Sulton sharafiga 
qurilayotgan maqbaraning qurilish ishlarini nazorat qiladi va gum­
bazning qurilishi bo‘yicha o ‘z takliflarini beradi.
Amir Temur maqbara majmuasi Amir Temuming suyukli ne­
varasi, taxt vorisi sifatida e ’lon qilingan Muhammad Sulton to­
monidan XIV asming oxirida o ‘z nomidan madrasa va xonaqoh 
qurdiradi. Tanlangan joy 0 ‘rta asrda Samarqandning janubiy- 
sharqiy qismida qurilib, o‘zaro katta bir majmuani tashkil etgan. 
Maqbara qurilishi esa 1404-yilda Amir Temuming vorisi Muham­
mad Sultonning vafot etishi munosabati bilan boshlanib, Amir 
Temuming vafotidan so‘ng, Temuriylar xilxonasiga aylantiriladi 
hamda Mirzo Ulug‘bek davrida tugallanadi.
Dastlab maqbaraga mana bu janubiy eshikdan kirilgan. Ammo 
Amir Temuming piri Mir Sayyid Barakaning bosh qismidan kirish- 
ni Mirzo UIug‘bek hurmatsizlik deb hisoblaganligi bois, uning
141

---

farmoniga binoan sharqiy eshik 1425-yilda ochilgan. Ulug‘bek 
davrida maqbaraga kirisb uchun qurilgan eshikning yoni va te- 
palari nafis bezatilgan. Ilgari eshik tepasida: «Bu shavkatli Amir 
Temuming qabri...» deb yozilgan koshinli lavha boigan (bu plita 
hozir Sankt-Peterburgdagi Davlat Ermitajida saqlanadi). Shuning- 
dek, 1868-yilda maqbara devoridagi darvozasi o‘g‘irlangan. 
Vereshagin Temur saroyi darvozalarini aks ettirgan. Bu darvoza- 
laming biri Londonda, biri Ermitajda saqlanmoqda. Marhamat 
endi esa Mirzo Ulug‘bek tomonidan ochilgan sharqiy eshik orqali 
ichkariga kirsak!