Samarqand iqtisodiyot va servis instituti ekskursiya xizmatini tashkil qilish

9.2. Ekskursantlarda e’tibor susayishi va uni bartaraf
etish yo‘llari
E ’tibor qilish
(diqqat qilish) insonning u uchun muhim bo‘lgan 
biror obyektga ruhiy faoliyatini yo‘naltirishi va fikrini jamlashidir. 
Ekskursantlaming e’tibori faqatgina ekskursiya mavzusi materi- 
allariga qaratilishi uchun gid ulaming fikrlash faoliyatini to ‘g ‘ri 
tashkil etishi, yo ‘naltirishi lozimdir. Ekskursiya xizmatida obyekt- 
lami ko'rish va hikoyasida yangilik, mazmundorlik, soddalilik 
uyg'unlashib, mavzu dolzarb boMsagina ekskursantlar diqqati 
barqaror bo‘lishi mumkin. Katta hajmdagi ma’lumot ham qancha- 
lik qiziqarli bo‘lmasin e ’tibor susayishiga olib kelishi mumkin, gid 
bu kabi holatlar bilan kurashishni o‘rganishi lozim.
Gid hikoyasining qaysi daqiqalarida, qanday oraliqda e ’tibor 
susayishi boshlanadi? Ekskursiya xizmati amaliyoti bilan bog‘liq 
bunday ilmiy tadqiqotlar o ‘tkazilmagan, lekin har bir gid o‘z 
tajribasida bu kabi muammoga duch keladi. E’tibor susayishi- 
ning davriyligi va davomiyligi ko‘pgina sabablarga bog‘liq: gid 
ma’lumotlarining eskirganligi, nutqning yetarlicha obrazli, hissi- 
yotli bo‘lmasligi, obyektni ko‘rsatish va hikoyasi mazmunidagi 
bog'liqlikning yo‘qligi, gid tomonidan ekskursantlar guruhining 
o ‘ziga xosligini tahlil qilmaganligi va h.k21.
M a’ruza o‘qish metodikasidan e ’tiboming susayishi vaqti bora- 
sidagi yo‘nalishli ma’lumotlami olish mumkin. Notiqlaming chi- 
qishini tadqiq qilgan olimlar shuni aniqlashdiki, tinglovchilarda 
birinchi e’tibor susayishi ma’mzaning 14—18 daqiqasida, ikkin- 
chisi birinchisidan so‘ng 11-4 daqiqada, uchinchisi 9-11 daqi- 
qadan so‘ng, to‘rtinchisi 8-9 daqiqadan so‘ng va keyinchalik har 
4-5 daqiqada yuzaga keladi. Birinchi raqamlar yoshlardagi e’tibor 
susayishini ko‘rsatsa, ikkinchisi katta yoshdagilarga xosdir. Bu 
m a’lumotlami gid ham notiq sifatida inobatga olishi mumkin, le­
kin uning faoliyati tashqi xalaqit bemvchi omillarning ta’siri bilan 
murakkablashadi(masalan, zaldagi ma’ruzachidan ko‘ra).