Samarqand iqtisodiyot va servis instituti ekskursiya xizmatini tashkil qilish

Ekskursiya xizm atida obyektni hikoya qilish
- individual nutq 
(monologik) namunasi bo‘lib, omma oldida qabul qilingan nutq 
m e’yorlariga rioya qilingan holdagi gidning ovozli shaxsiy matni- 
dir. Ekskursiya xizmati obyektlarini hikoya qilish jarayoni og‘zaki 
axborotdan - ko‘rgazmali, ko‘rgazmali taassurotlardan - so‘zli ba­
holash va xulosalarga qarab kengayib boradi. N.A.Geynikening 
ta’kidlashicha, mavzuni o ‘rganishda hikoyaning m e’yoridan oshi- 
shi, ekskursiya xizmatida og‘zaki materiallaming ko‘payishi uning 
asosiy ahamiyatliligini yo ‘qotadi. Gidlarda tez-tez uchrab turadi- 
gan kamchilik ular tomonidan ekskursiya obyektlari unchalik ko‘p 
ko‘rsatilmaydi aksincha, hikoya qilinadi. Bu esa ekskursantlaming 
o ‘z ustida mustaqil ishlash qobiliyatini susaytiradi, y a’ni ekskur­
siya jarayonini illyustratsiyaga boy ma’ruzaga aylantiradi. Demak, 
ekskursiya xizmatida hikoya qilinayotgan har bir narsako‘rgazmali 
qatorda boiishi lozim. Gid guruhga obyektni ko‘rsatish bilan birga 
uni chuqur tahlil qiladi, tushuntiradi, tarixiy dalillami keltiradi.
Ekskursiya jarayonida obyektlar ekskursantlar ko‘z oldida 
tarixni tiklaydi, ishonchli tarzda uni tasvirlashga yordam beradi. 
Hikoyaning mazmundorligi obyektga, y a ’ni uning o ‘ziga xosli­
gi, axborotga naqadar boyligiga bog'liq. Ekskursiya xizmatining 
umumiy davomiyligiga hikoya qilish jarayonining ulushi kamroq 
bo‘lishi zarur.
Ekskursiya xizmati hikoyasiga oldindan tayyorgarlik ko'riladi. 
Hikoya qilishda gidning xayoliga to‘satdan biror fikr kelishi mum­
kin. Masalan: mamlakat, xalqning ayni damda boshidan kechi- 
rayotgan holatlari, voqea, hodisalar, dalillar, she’riy ijod hamda 
badiiy asar namunalari va shu k. Ekskursiya xizmati hikoyasiga 
qo‘yiladigan asosiy talablar quyidagilardan iborat:
• 
mavzuiyligi;
• 
aniqligi;
• 
bog‘liqligi;
• 
mantiqiyligi;
• 
qisqa va lo‘ndaligi;
115

---

• 
ishonchliligi;
• 
soddaligi;
• 
yakunlanganligi;
• 
ko‘rsatish jarayoni bilan bog‘ liqligi,
• 
ilmiyligi.
Ekskursiya obyektlarini hikoya qilish monolog xususiyati- 
ga ega. Shuni ham ta ’kidlash joizki, ayrim gidlar ekskursiya ja- 
rayonini m a’lum bir qismini dialogga aylantirishadi. Gid hamda 
ekskursantlar o‘rtasidagi dialog jarayonida materialni qabul qilish 
faollashadi. Ekskursiya xizmatida monologdan dialogga o ‘tishda 
ekskursantlar tomonidan beriladigan savollarga javob berishi va 
ulaming replikalari bilan ishlash giddan katta mahorat talab qiladi.