Samarqand iqtisodiyot va servis instituti ekskursiya xizmatini tashkil qilish

7.1-jadval


Ekskursiya jarayonida obyektlarni ko‘rsatishning bosqichlari

Birinchi	Gidning «Qarshingizda Imom al-	«Imom al-Buxoriy»
	Buxoriy majmuasi» so‘zlaridan	obyektining
bosqich	keyin ekskursantlaming umumiy	ko‘rinishi
	nigohi obyektga bo'ladi.	o‘zlashtiriladi.
		Obyekt haqidagi
Ikkinchi	Ekskursantlar obyektni batafsil	voqealarni
		eshitganidan so‘ng
bosqich	tomosha qilishadi.
		uning o‘ziga xosligi
		o'zlashtiriladi.
Uchinchi	Gid tahlilidan keyin obyektni	Obyektning alohida
		qismi va detallari
bosqich	qayta tomosha qilishadi.
		o'zlashtiriladi.
	Ekskursantlaming tomonidan
TWtinchi		Obyekt va uning
	obyektni mustaqil tomosha
		joylashuvi eslab
bosqich	qilishadi, bunda muhit va voqea
		qolinadi.
	joylari eslab qolinadi.
Beshinchi
	Ko‘rilgan obyektlarni gid	Mavzu yuzasidan
bosqich	tomonidan umumlashtiriladi.	xulosalar qilinadi.

104

		Ekskursant
	Ekskursantlar obyektga oxirgi	obyekt haqidagi
Oltinchi		tasawurining
bosqich	nigohini qaratishadi.	to‘g‘riligiga
		ishonch hosil
		qiladi.

Murakkab konstruksiyali obyektlarni yoki keng joy­

lar - bog‘lami, urush maydoni kabi obyektlarni ekskursantlar
*
o‘zlashtirishlari oson kechishi uchun aw al hududni maket, model, chizma, rejada ko‘rsatish maqsadlidir. Bu ekskursantlarga obyekt konstruksiyasini tushunishga, o‘lchamlarini his etishga, detallarini o‘rganishga yordam beradi.

Ekskursiya xizmatida obyektlarni ko‘rsatish jarayoni ikki to-monlama jarayon bo‘lib, u quyidagilami birlashtiradi:

obyektning mohiyatini tushuntirishga yo‘naltirilgan gidning faol harakatlarini;

ekskursantlaming faol harakatlarini (kuzatish, o‘rganish, tadqiq qilish).

Quyidagi jadvalda obyektni kuzatish murakkabligining jadvali va gid ko‘rsatmalarining mazmuni keltirilgan:

7.2-jadval


Ekskursiya xizmatida obyektlarni ko‘rsatishni


tashkillashtirish

Gid ko‘rsatm alari

Ushbu masjidga nigoh tashlang

Shahar markazida juda qulay joylashgan ushbu mehmonxonaga nigoh tashlang

Moviy rang yarashib turgan ushbu binoga e’tibor qaratsangiz

Ekskursantlar harakati Ekskursant obyektga umumiy nigoh tashlaydi.

Ekskursant mehmonxona binosiga qarab uning «qulayligi» nimada ekanligini tushunishga harakat qiladi.

Ekskursant binoga e’tibor qaratib,

nima uchun aynan moviy rang ko‘proq ma’qulligini o'ylaydi.

105

Shoir ish kabineti joylashgan	Ekskursant ushbu derazalarni
ikkinchi qavatning chap	topib ish kabinetini tasawur
tomonidagi ikki derazaga e’tibor	qilishga harakat qiladi.
bering
Erta sahardan katta yozuv	Ekskursant xayolan bino
stoli yonida o‘tirib o‘z ishini	devorlarini olib tashlab, yozuv
boshlagan olimni tasavvur qiling	stoli yonida o'tirgan olimni
	tasavvur qiladi.
Ushbu muzeyga e’tibor qarating.	Ekskursant gidning hikoyalariga
U awalgi observatoriya o‘rniga	tayanib, voqeani ko‘z oldida
qurilgan. Uning diametri 46 metr	jonlantiradi.
va balandligi 30 metr ichida
ulkan marmar sektanta bo‘lib,
undan Ulug‘bek Quyosh, Oy
va yulduzlami kuzatgan

Gid o‘z izohlari bilan ekskursantlar qarshisida turgan obyektlar­ ni ko‘rishga yordam qiladi. Gid ko‘rsatmalarini bir necha guruhga bo‘Iish mumkin:

ekskursantlami obyektning ma’lum bir qismi yoki detaliga yo'naltiruvchi;

ekskursantlar diqqatini aniq obyektga yo‘naltiruvchi;

bir obyektni (awal ko‘rilgan) ikkinchisi bilan solishtiruvchi;

obyektni chuqurroq tushunish maqsadida uning o‘ziga xos-ligini izohlovchi;

obyektni atrof-muhitdan, bir qator olxshash obyektlar, an-sambllardan ajratuvchi;

o‘z kuzatuvlari asosida xulosalar qiluvchi.

7.2. Obyektlarni ko‘rsatishning turlari va o‘ziga xos


xususiyatlari

Avtobusli ekskursiyada obyektlarni ko‘rsatishning to'rt turi mavjud:

Avtobusning 50-60 km/s tezligida obyekt oynada ko‘rsatiladi, gidko‘ringanlarni sharhlabboraveradi. Ko‘rsatishning

106

bunday turida yo‘l-yo‘lakay obyektlar haqida qisqa ma’Iumot beriladi.

Avtobus harakati sekinlashtirilganda obyektlar oynadan kuzatiladi. Bu jarayon tarixiy, madaniy obidalami tomosha qi­ lish va yuzaki taassurot olish imkonini beradi. Odatda qo'shimcha obyektlar bu tartibda ko‘rsatiladi.

Avtobus to‘xtaganda, undan tushmasdan oynasidan obyektlar kuzatiladi. Ekskursantlar obyektlar bilan chuqurroq tanishadi, obyekt-lami ko‘rsatish usullarini qo‘llash imkoniyati chegaralangan bo‘ladi.

Avtobusdan to‘xtash joylariga tushgandan keyin obyektlar obdon ko‘rsatiladi. Ushbu jarayonda obyektlarni ko‘rsatish usul­ larini qo'llash imkoniyati mavjud bo‘ladi.

Obyektlarni ko‘rsatish ekskursiya xizmatining asosiy elementi sifatida o'zining bir necha xususiyatlariga ega.

Ко ‘rsatishning faolligi. Obyektlarni ko‘rsatish jarayoni bu inson qo‘li bilan yaratilganyoki tabiat in’omi bolgan obyektlarni shunchaki passiv tomosha qilib bahramand bo‘lish emas, balki maqsadli kuza­ tish, ekskursiya xizmati metodikalari yordamida obyektlarni tahlil qi­ lish, gid va ekskursantlaming faol harakatini talab etuvchi jarayonidir.


Obyektlarni ко ‘rsatishning mantiqiy ketma-ketligi. Ekskursiya xizmatida har keyingi obyekt mavzuni yoritishdagi pillapoya hi­ soblanadi. Bu holat obyektning boshqa obyektlar orasidagi o‘mini belgilaydi. Ko‘rsatishning mantiqiyligi, obyektlar orasidagi bogMiqlik aniq ketma-ketlik bilan ta’minlanadi.