Samarqand filiali fan nomi: Elektronika va sxemalar 2

Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti
SAMARQAND FILIALI

Fan nomi: Elektronika va sxemalar 2


Labaratoriya ishi №7 8 9
Mavzu: Emitter qaytargich sxemasini tadqiq etish
Mavzu: Operatsion kuchaytirgich parametrlarini tadqiq etish



Guruh: 20-07 AX
Bajardi: Nabiyev G’affor
Tekshirdi: Jamshid Urinov

Ишдан мақсад: Биполяр транзисторда ясалган эмиттер қайтаргич схемасини тадқиқ қилиш, NI Multisim дастурий миҳити ёрдамида дифференциал параметрларини ўлчаш, динамик характеристикаларини таҳлил қилиш.



7.1 – расм. Эмиттер қайтаргич схемаси



Схеманинг NI-Multisim дастурий муҳитида йиғилган ҳолати
Берилган параметрлар:
Эмиттер қайтаргич схемасини тадқиқ этишда NI Multisim датурий муҳитида фойдаланилиш тавсия этиладиган транзисторлар: BC847C, BC547А.


7.1- жадвал

Талаба т/р	1	2	3	4	5	6	8	7	9	10	11	12
А	0,6	0,5	0,3	0,5	0,3	0,6	0,4	0,3	0,7	0,4	0,3	0,5
RЭ(Ом)	1000	510	1000	620	750	820	1000	910	820	750	820	820
IК(мА)	1	1,8	2	3	3,5	2	3	2,5	1,5	1	3	2
E2(В)	14	13	15	16	14	15	15	14,5	14	15	15	13

Вариант № 5.
Дастлабки ҳисоблашлар.
Е1 – кучланиш билан бошқарилувчи ўзгармас манбаа қийматини хисоблаш:
𝐸1 = 𝐸0(1 + 𝐴 sin(𝜔𝑡)); E₀=3.29
𝐸10 = 3.29 (1 + 0,3 sin( )) = 3.29;
𝐸11 = 3.29 (1 + 0.3 sin(3 )) = 3.7835;
𝐸12 = 3.29 (1 + 0,3 sin(6 )) = 4.144;
𝐸13 = 3.29 (1 + 0,3 sin(9 )) = 4.277 ;
𝐸14 = 3.29 (1 + 0,3 sin(12 )) =4.144;
𝐸15 = 3.29 (1 + 0,3 sin(15 )) = 3.7835;
𝐸16 = 3.29 (1 + 0,3 sin(18 )) = 3.29;
𝐸17 = 3.29 (1 + 0,3 sin(21 )) = 2.7965;
𝐸18 = 3.29 (1 + 0,3 sin(24 )) = 2.435;
𝐸19 = 3.29 (1 + 0,3 sin(27 )) =2.303;
𝐸110 =3.29 (1 + 0,3 sin(30 )) = 2.435;
𝐸111 = 3.29 (1 + 0,3 sin(33 )) = 2.7965;
𝐸112 = 3.29 (1 + 0,3 sin(36 )) = 3.29.
7.2- жадвал

𝜔𝑡, 𝑔𝑟𝑎𝑑	0	30	60	90	120	150	180	210	240	270	300	330	360
𝐸1(𝜔𝑡), 𝑉	3.29	3.7835	4.144	4.277	4.144	3.7835	3.29	2.7965	2.435	2.303	2.435	2.7965	3.29
𝐼б(𝜔𝑡), mk𝐴	6.661	7.994	8.882	7.994	8.882	7.994	6.661	5.773	4.441	3.997	4.441	5.773	6.661
𝐼к(𝜔𝑡), m𝐴	3.5	4.151	4.629	4.805	4.629	4.151	3.5	2.853	2.38	2.206	2.38	2.853	3.5
𝑈э(𝜔𝑡), 𝑉	2.631	3.119	3.476	3.608	3.476	3.119	2.631	2.143	1.787	1.657	1.787	2.143	2.631

Олинган натижаларга ишлов бериш.
– Кучланиш бўйича кучайтириш коэффициенти:

𝐾𝑈 = = = = = 1,011

бунда, 𝑈б.кир = Е1.

– Ток бўйича кучайтириш коэффициенти:

𝐾I = = = = =532.03

– Қувват бўйича кучайтириш коэффициенти:

𝐾𝑃 = 𝐾𝑈 × 𝐾𝐼 = 1,011 * 532.03= 537.88

– Динамик кириш қаршилиги:

𝑅дин.кир = = = = = 404.09 кОм

бунда, 𝑈б.кир = Е1.

– Динамик чиқиш қаршилиги:

𝑅дин.кир = = = = 0.75 Ом

Олинган натижалар асосида қуйидаги графикларни чизинг:


1. 𝑬𝟏 = 𝒇(𝝎𝒕);


2. 𝑰б = 𝒇(𝝎𝒕);


3. 𝑰к = 𝒇(𝝎𝒕);


4. 𝑼э = 𝒇(𝝎𝒕).





ХУЛОСА
Мен ушбу лабаратория машғулотини ўзимга белгиланган вариантга мос келувчи( Вариант № 5 ) параметерлардан фойдаланиб бажардим.Ушбу лабаратория машғилотини виртуал схемасини NI Multsim 13.0 дастури ёрдамида йиғиб чиқдим ва ўлчаб топилиши керак бўлган параметрларни ўлчаб топдим . Лабаратория мащгулоти давомида BC847C транзисторидан фойдаландим. Олинган натижалар асосида хисоб китоб килиб кучланиш, ток ва кувват буйича кучайтириш коеффицентларини топдим. Динамик кириш ва чикиш каршиликларини хисобладим. Ушбу олинган қийматлардан фойдаланиб параметрларни бир-бирига боғлиқлик графикларини Microsoft Excel ёрдамида чиздим. ҳурмат билан Набийев Ғаффор

9-labaratoriya ishi

Operatsion kuchaytirgich parametrlarini tadqiq etish
Ishning maqsadi: Operatsion kuchaytirgichlar bilan tanishish.Inverslaydigan va inverslanmaydigan operatsion kuchaytirgich ishlash prinsipini o’rganish va LM324 (N) mikrosxemasi yordamida parametrlarini tadqiq etish.

Integral ko’rinishda bajarilgan operatsion kuchaytirgich (OK) – bu universall analog mikrosxemadir. U ikki kirishli differensial kuchaytirgichda bajarilgan keng polosali o’zgarmas tok kuchaytirgichi bo’lib, chiqishida shakllanayotgan signal kirishdagi signallarning farqiga teng bo’ladi.

9.1-rasm.Operatsion kuchaytirgich sxematik ko’rinishi

• 
   V₊ – тескари алоқасиз кириши;
  
• 
   V_- – тескари алоқа кириши;
  
• 
  ^{ V}out – чиқиш
  
• 
  ^{ V}S+ манбанинг мусбат кучланиши;
  
• 
  ^{ V}S- –– манбанинг манфий кучланиши;
  
• 
  
  

9.2– расм. LM324 микросхемаси ва корпусининг тузилиши бўйича турлари

9.4– расм. LM324 асосидаги оддий кучайтиргич схемаси



9.5– расм. Инверсламайдиган ОК схемаси

9.6– расм. инверслайдиган ОК схемаси


2.1. Laboratoriya ishini bajarish.
Ilovadan tadqiq etilayotgan OK shartli belgisini chizib oling (chiqish raqamlari va tahrirlash elementi bilan), chegaraviy qiymatlarini yozib oling. 9.5– rasmdagi inverslamaydigan OK sxemasi Multisim dasturiy muhitidan foydalangan holda yig‘ing. Generatorni sozlashda chastota E va R kafedrasi assistenti X.N. Teshaboyev qiymatini 1 kHz, amplitudasini 100 mV qilib o‘zgaruvchan signalga sozlang (qo‘llanma ohirida Multisim dasturiy muhiti yig‘ilgan sxema keltirilgan). Berilgan variant bo‘yicha R1 qarshilik qiymatidan foydalangan holda OK kuchaytirish koeffitsiyenti K = (1 +𝑅2/𝑅1) ni hisoblang va 9.1-jadvalga R2 qiymatlariga mos holda kiriting.
9.5 – rasmda keltirilgan sxemani yig‘ing va berilgan variant bo‘yicha parametrlarini sozlang. R2 qarshilik qiymatini 9.1-jadvalga mos ravishda o‘zgartirib kirish va chiqish kuchlanishlarini o‘lchash orqali OK kuchaytirish koeffitsiyenti K = (𝑈chiq/𝑈kir) ni hisoblang va 9.1-jadvalga R2 qiymatlariga mos holda kiriting. Ossilogammalarini chizib oling.


9.5-rasmning Multisimda yig’ilgan holati

9.1- jadval

R2,кОм		1.2	2.2	3.2	4.2
Dastlabki hisoblash	K	2	2.83	3,66	4,5
O’lchash natijalari	K
	^Uкир, ^В	0,0769	0,0769	0,0769	0,0769
	^Uчиқ, ^В	3.138	3.367	3.271	3.336

Berilgan variant bo‘yicha R1 qarshilik qiymatidan foydalangan holda OK kuchaytirish koeffitsiyenti K = −(𝑅2/𝑅1) ni hisoblang va 9.2-jadvalga R2 qiymatlariga mos holda kiriting.
9.6 – rasmda keltirilgan inverslaydigan OK sxemasi Multisim dasturiy muhitidan foydalangan holda yig‘ing. Generatorni sozlashda chastota qiymatini 1 kHz, amplitudasini 100 mV qilib o‘zgaruvchan signalga sozlang (qo‘llanma ohirida Multisim dasturiy muhiti yig‘ilgan sxema keltirilgan). va berilgan variant bo‘yicha parametrlarini sozlang. R2 qarshilik qiymatini 9.2-jadvalga mos ravishda o‘zgartirib kirish va chiqish kuchlanishlarini o‘lchash orqali OK kuchaytirish koeffitsiyenti K = (𝑈chiq/𝑈kir) nihisoblang va 9.2-jadvalga R2 qiymatlariga mos holda kiriting. Ossilogammalarini chizib oling.
Nazariy:_R_1_=1200_Om________Amaliy'>Nazariy:
R₁=1200 Om






Amaliy:
















2-qism

9.6-rasmning Multisimda yig’ilgan sxemasi
9.2-jadval

R2,кОм		1.2	2.2	3.2	4.4
Dastlabki hisoblash	K	-1	-1,667	-2,33	-3
O’lchash natijalari	K	1	1,662	2,324	2.986
	^Uкир, ^В	0,071	0,071	0,071	0,071
	^Uчиқ, ^В	0,071	0,118	0,165	0,212

Nazariy:
R₁=1500 Om








Amaliy: