Samarqand davlat universitetining 90-yilligiga bag‘ishlanadi

Oltin va qog‘oz pullarning o‘zaro bog‘liqligi.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Nafliligi  
Oltin pul 
Qiymati  
Cheklangan rasmiy 
naflilik
 
Qog‘oz pullar 
Qiymat   belgisi 
Real  naflilik
 
 
Rasmiy  naflilik
 
 
Oltinning qiymati 
Qiymat  belgisi 
Qog‘oz pullar 
 
Cheklangan rasmiy 
naflilik
 
 
Qo‘shimcha naflilik 
Qiymat   belgisi 
 
Naqd  pullar 
 
Kredit  pullar 
 
Vakolatli qiymat 
Pulning vazifalari: 
1) qiymat o‘lchovi;  
2) muomala vositasi;  
3) boylik to‘plash vositasi; 
4) to‘lov vositasi. 
 
 
 
Qog‘oz  pul  umumiy  ekvivalentlik  vazifasini  bajarganda,  boshqa  tovarlar 
qiymati  bevosita  qiymatga  ega  bo‘lgan  tovar  (oltin)  bilan  emas,  balki  qiymat 
belgisiga ega bo‘lgan vakolatli «tovar» bilan o‘lchanadi. 
 
Qog‘oz  pullar ikkita tarkibiy qismga ajraladi:
 
 

---

37 
 
Xulosalar: 
 
1.
 
Tovar  ishlab  chiqarish  va  ayirboshlashning  paydo  bo‘lishi  ijtimoiy  mehnat 
taqsimotining  hamda  xususiy  mulk  kelib  chiqib,  ishlab  chiqaruvchilar  alohida-
lashuvining rivojlanishi bilan bog‘liq. 
2.
 
Tovarning nafliligi va qiymati inson mehnati bilan yaratiladi, faqat birinchisi 
aniq mehnat mahsuli, ikkinchisi abstrakt mehnat. 
3.
 
Qiymat mehnatning ijtimoiy xossasi bo‘lib, unda tabiat ashyolarining birorta 
ham molekulasi, zarrachasi yo‘qdir. Qiymatning asosida odamlar bir-birlari uchun 
mehnat qilishlarini bildiruvchi ijtimoiy mehnat yotadi. Biroq, alohidalashgan tovar 
ishlab  chiqaruvchilar  mehnati  singari  o‘zining  ijtimoiy  xususiyatini  faqat  mehnat 
mahsullarini ayirboshlash orqali ko‘rsatadi.  
4.
 
Tovar  qiymatini  aniqlash  borasida  iqtisodiyot  nazariyasida  ikki  xil  yonda-
shuv  bor:  qiymatning  mehnat  nazariyasi  va  keyingi  qo‘shilgan  miqdor  nafliligi 
nazariyasi.  Birinchisi  tovar  qiymatini  unda  mujassamlashgan  ijtimoiy  zaruriy 
mehnat tashkil qiladi desa, ikkinchisi tovarning qiymatini uning nafliligi, ayniqsa, 
keyingi qo‘shilgan tovar nafliligi belgilab beradi, deb ko‘rsatadi. 
5.
 
Tovarlarni  ayirboshlash  jarayonining  uzoq  vaqt  rivojlanishi  natijasida 
umumiy  ekvivalent  vazifasini  bajaruvchi,  boshqa  hamma  tovarlarni  ayirboshlash 
mumkin bo‘lgan alohida tovar pul sifatida ajralib chiqadi. 
6.
 
Pul  o‘zining  rivojlanish  tarixida  quyidagi  bosqichlarni  bosib  o‘tdi:  tovar 
pullar (pul o‘rnini har xil mahsulotlar bosgan); to‘la qiymatga ega pullar (oltin yoki 
kumush);  to‘la  qiymatga  ega  bo‘lmagan  pullar  (qog‘oz  pullar,  oddiy  metall 
tangalar); kredit pullar (veksel, banknot, chek, kredit kartochka).