Samarqand davlat universitetining 90-yilligiga bag‘ishlanadi

Mulkchilik  munosabatlari
  –  bu  mulk  obyektini  o‘zlashtirish  bo‘yicha  mulk 
subyektlari  o‘rtasidagi  iqtisodiy  munosabatdir.  Bu  qoidani  quyidagi  tasvir  orqali 
ifodalash mumkin:
 
Mulkchilik  huquqlari
  esa  mulk  subyektining  mulk  obyektiga  nisbatan 
munosabatidir,  ya’ni  undan  foydalanish  va  nazorat  qilish  yuzasidan  kelib  chiquvchi 
huquqlar majmuidir: 
 

---

23 
 
 
 
 
 
   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Obyekt 
 
Sub’yekt 
Sub’yekt 
 
Sub’yekt 
 
Ob’yekt 
 
Mulkchilik  huquqlari  nazariyasi  namoyondalari  mazkur  muammoni  tadqiq 
etishdagi ikkita o‘ziga xos yondashuvlari bilan ajralib turadi.  
 
Birinchidan,
  ular  o‘z  tadqiqotlarida  odatdagi  «mulkchilik»  tushunchasini  emas, 
balki «mulkchilik huquqlari» tushunchasini qo‘llaydilar. Ularning fikricha, resursning 
o‘zi mulk hisoblanmaydi, balki resursdan foydalanish bo‘yicha huquqlar to‘plami yoki 
ulushi mulkchilikni tashkil etadi. 
 
Mulkchilikning to‘liq «huquqlar to‘plami» o‘z ichiga quyidagi 11 ta huquqni oladi 
1.
 
Egalik  huquqi,  ya’ni  ne’matlar  ustidan  to‘liq  jismoniy  nazorat  o‘rnatish 
huquqi; 
 
2.
 
Foydalanish  huquqi,  ya’ni  ne’matlarning  foydali  xossalarini  o‘zi  uchun 
qo‘llash huquqi; 
 
3.
 
Boshqaruv  huquqi,  ya’ni  ne’matlardan  foydalanishni  kim  va  qay  yo‘sinda 
ta’minlashini hal etish huquqi; 
 
4.
 
Daromad  olish  huquqi,  ya’ni  ne’matlardan  foydalanish  orqali  natija  olish 
huquqi; 
 
5.
 
Suverenlik  huquqi,  ya’ni  ne’matni  begonalashtirish,  iste’mol  qilish, 
o‘zgartirish yoki yo‘k qilish huquqi; 
 
8.
 
Ne’matga ega bo‘lishning muddatsizligi huquqi; 
 
7.
 
Ne’matni merosga berish huquqi; 
 
6.
 
Xavfsizlikni  ta’minlash  huquqi,  ya’ni  ne’matni  ekspropriatsiya  qilinishi 
hamda tashqi muhit tomonidan zarar keltirilishidan himoyalash huquqi; 
 
9.  Ne’matdan  tashqi  muhitga  zarar  etkazuvchi  usullar  orqali  foydalanishni 
taqiqlash huquqi; 
 

---