Samarqand davlat universitetining 90-yilligiga bag‘ishlanadi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Aholi  daromadining  iste’molga  sarflanadigan  ulushi  iste’molga  o
‘
rtacha 
moyillik (IO
‘
M) deyiladi va quyidagicha aniqlanadi:
  
 
Y
С
hajmi
daromad
Sof
hajmi
sarflari
mol
Iste
IUM


'
 
Aholi  daromadining  jamg
‘
armaga  ketadigan  ulushi  esa  jamg
‘
armaga 
o
‘
rtacha moyillik (JO’M) deyiladi: 
Y
S
hajmi
daromad
Sof
hajmi
arma
Jamg
M
JO


'
'
. 
 
Daromad hajmining o
‘
zgarishi natijasida iste’mol sarflari hajmining 
o
‘
zgarishi darajasi iste’molga keyingi qo
‘
shilgan moyillik (IQM) deyiladi,
 
yoki  
        
zgarish
o
i
daromaddag
Sof
zgarish
o
moldagi
Iste
IKM
'
'
'

.                  
Daromad  hajmining  o
‘
zgarishi  natijasida  jamg
‘
arma  hajmining 
o
‘
zgarishi  darajasi  jamg
‘
armaga  keyingi  qo
‘
shilgan  moyillik  (JQM)
 
deyiladi
, ya’ni:  
Y
S
zgarish
o
i
daromaddag
Sof
zgarish
o
armadagi
Jamg
JKM




'
'
'
. 
 
 
 
 
 
2. Jamg
‘
arishning mohiyati, omillari va samaradorligi
 
 
 
 
 
Jamg
‘
arish
 
deb,  milliy  daromadning  bir  qismi  asosiy  va  aylanma 
kapitallarni,  shuningdek,  ehtiyot  zahiralarini  ko
‘
paytirish  uchun  sarflanishiga 
aytiladi.
 
 
Ishlab  chiqarish  va  noishlab  chiqarish  maqsadidagi  jamg‘arish  bir-biridan 
farqlanadi. 
Jamg
‘
arilgan  mablag
‘
larning  moddiy  ishlab  chiqarish  sohasining 
asosiy  kapitallarini  va  aylanma  mablag
‘
larini  kengaytirishga  ketadigan  qismi 
ishlab  chiqarish  sohasidagi  jamg
‘
arish  summasini  hosil  qiladi.
  Ishlab  chiqarish 
sohasidagi jamg‘arish iqtisodiy o‘sishning muhim omilidir. 
 
Ijtimoiy-madaniy sohadagi jamg
‘
arish
 
(noishlab chiqarish jamg
‘
arishi) uy-
joy fondini, kasalxonalar, o
‘
quv muassasalari, madaniyat, sog
‘
liqni saqlash, sport 
muassasalari,  ya’ni  nomoddiy  ishlab  chiqarish  tarmoqlarini  kengaytirish, 
rekonstruksiyalash, yangilashga sarflanadi.
 

---

141 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3. Investitsiyalar va uning darajasini belgilovchi omillar
 
 
 
 
 
Investisiyalar
 
–  asosiy  va  aylanma  kapitalni  qayta  tiklash  va 
ko
‘
paytirishga,  ishlab  chiqarish  quvvatlarini  kengaytirishga  qilingan 
sarflarning  pul  shaklidagi  ko
‘
rinishidir.
  U  pul  mablag‘lari,  bank  kreditlari, 
aksiya  va  boshqa  qimmatli  qog‘ozlar  ko‘rinishida  amalga  oshiriladi.  Pul 
mablag‘lari  ko‘rinishidagi  investitsiya 
nominal  investitsiya
,  ana  shu  pul 
mablag‘lariga  sotib  olish  mumkin  bo‘lgan  investitsion  resurslar 
real  investitsiya
 
deyiladi.  
 
Investitsiyalarni  ro
‘
yobga  chiqarish  bo
‘
yicha  amaliy  harakatlar  - 
investitsion  faoliyat,  investitsiyalarni  amalga  oshiruvchi  shaxs  -  investor 
deyiladi. 
 
Investisiyalarning  manbalaridan  biri  bo‘lib  aholi  keng  qatlamlarining 
jamg‘armalari hisoblanadi. Shuni ta’kidlash  lozimki, amalda jamg‘arma egasi va 
investor  bir  shaxsda  namoyon  bo‘lishi  va  bo‘lmasligi  ham  mumkin.  Odatda, 
jamg‘arma jamiyatdagi ko‘pchilik subyektlar tomonidan amalga oshirilib, ulardan 
investisiya sifatida foydalanish esa butunlay boshqa subyektlar tomonidan amalga 
oshirilishi mumkin. Shuningdek, iqtisodiyotda faoliyat yurituvchi sanoat, qishloq 
xo‘jalik  va  boshqa  korxonalar  jamg‘armasi  ham  investisiya  manbai  bo‘lib 
hisoblanadi.  Bu  o‘rinda  «jamg‘aruvchi»  va  «investor»  bir  subyektda 
mujassamlashadi. 
 
-  investorlarning o‘z  moliyaviy  resurslari (foyda, amortizatsiya  ajratmalari, pul 
jamg‘armalari va h.k.); 
 
Investitsiya faoliyati quyidagi manbalar hisobiga amalga oshiriladi. 
 
Jamg‘arish  summasi,  uning  hajmi  va  tarkibi  takror  ishlab  chiqarish 
sur’atlarini  belgilab  beradigan  hal  qiluvchi  omillardir.