Samarqand davlat universitetining 90-yilligiga bag‘ishlanadi

deb atalgan rentani olishga imkon beradi.
 
Renta nazariyasiga ko‘ra qishloq xo‘jaligida rentaning yana bir turi – 
monopol renta
 ham mavjud 
bo‘ladi.  Boshqa  yerda  uchramaydigan  tabiiy  sharoit,  ba’zan  noyob  qishloq  xo‘jalik  mahsulotlari 
(uzumning  alohida  navlarini,  sitrus  ekinlari,  choy  va  hokazolarning  alohida  turlarini)  yetishtirish 
uchun imkoniyat yaratadi. Bunday tovarlar monopol narxlar bilan sotiladi.
 
 
Faqat qishloq xo‘jaligida emas, balki 
undirma sanoatda
 ham qo‘shimcha daromad olinadi. 
Ma’lumki  foydali  qazilma  konlari  joylashuvi  (va  demak,  ishlash  uchun  qulayligi)  jihatidan  ham, 
konning boyligi jihatidan ham bir-biridan farq qiladi. Xuddi qishloq xo‘jaligidagi singari, o‘rta va 
yaxshi konlardagi korxonalar qo‘shimcha foyda oladilar, u ham differensial rentaga aylanadi. 
 
Ijara haqi.
 Renta munosabatlarini qarab chiqishda rentaning ijara haqidan farqiga e’tiborni 
qaratish zarur. Agar ijaraga beriladigan yerga oldin bino, inshoot va shu kabilar qurish bilan bog‘liq 
ravishda  kapital  qo‘yilmalar  sarflanmagan  bo‘lsa,  ijara  haqi  va  renta  miqdoran  bir-biriga  to‘g‘ri 
keladi. Aks holda, ijara haqi yer rentasidan farq qiladi. 
 
 

---

123 
 
 
 
 
 
Ma’lumki,  bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  yer  faqat  ijara  obyekti  emas,  balki 
oldi-sotdi obyekti hamdir. Yer ham qishloq xo‘jalik mahsuloti yetishtirish va tabiiy 
qazilma  boyliklar  qazib  olish  uchun,  har  xil  ishlab  chiqarish  va  turar  joy  binolari, 
inshootlar,  yo‘llar,  aeroportlar  va  hokazolar  qurish  uchun  sotib  olinadi.  Bunday 
hollarda yerning narxi nima bilan belgilanadi?  
 
 
 
 
 
 
 
 
Shunday qilib, yerning narxi ikkita miqdorga bog‘liq: 1) yer uchastkasi egasi 
olish mumkin bo‘lgan yer rentasi miqdoriga; 2) ssuda foizi me’yoriga. 
Shundan kelib chiqib yerning narxi quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:  
 
 
 
 
 
bunda B - yer narxi;  
         R- renta;  
         r

 - ssuda foizi me’yori. 
Faraz  qilaylik,  R  –  15  ming  doll.,  r

  =  5%.  Bunda  B=300  ming  doll.  ga  teng 
bo‘ladi.  Yer  egasi  faqat  shu  narxdagina  yerini  sotishi  mumkin,  chunki  muayyan 
miqdordagi  kapitaldan  olinadigan  foiz  unga  bankdan  shunday  yillik  daromad 
olishga imkon beradiki, u rentaga teng bo‘ladi.