Samarqand davlat universitetining 90-yilligiga bag‘ishlanadi



Download 2,58 Mb.
Pdf ko'rish
bet164/253
Sana25.01.2022
Hajmi2,58 Mb.
#408476
1   ...   160   161   162   163   164   165   166   167   ...   253
Bog'liq
iqtisodiy nazariya

102 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Xulosalar: 
7.
 
Narx  o‘zida  faqatgina  naflilik  yoki  ijtimoiy  mehnat  sarflarining  birini 
emas,  balki  har  ikkalasining  bir  vaqtda  puldagi  ko‘rinishini  ifoda  etadi.  Demak, 
Narxlarni  erkinlashtirish  xom-ashyo  bilan  mahsulot  ayrim  turlarining  narxlari, 
narx  bilan  aholi  va  korxonalar  daromadlari  o‘rtasida  mutanosiblikka  erishishga 
qanday  yondashilishi  bilan  farqlanadi.  Shu  yondashuvlarga  asoslanib,  narxlar 
quyidagi yo‘llar bilan erkinlashtiriladi: 
a) narxlarni birdaniga, yoki «esankiratadigan» tarzda  qo‘yib yuborish;  
b) narxlarning o‘sishini
 
sun’iy ravishda to‘xtatib qo‘yish;  
v)  narxni  davlat  tomonidan  boshqarish  va  nazorat    qilishni  ma’lum  darajada 
saqlab qolish. 
 
Bozor  munosabatlariga  o‘tayotgan  har  bir  mamlakat,  shu  yo‘llardan  birini 
tanlashda ulardan  har  birining  mavjud  real  shart-sharoitlarga  qanchalik  mos  kelishi, 
aholi  asosiy  qismining  moddiy  ahvoliga  qanday  darajada  ta’sir  ko‘rsatishi,  isloh 
qilishning  tanlab  olingan  yo‘liga  qanchalik  darajada  javob  berishi  va  kutiladigan 
salbiy oqibatlarini hisobga olish muhim ahamiyatga ega bo‘ladi. 
 
O‘zbekistonda  iqtisodiyotni  isloh  qilishning  o‘ziga  xos  tamoyillari,  mamlakat-
dagi  vaziyat  va  aholining  turmush  darajasi  hisobga  olinib,  narxlarni  asta-sekinlik 
bilan  va  bosqichma-bosqich  erkinlashtirish  yo‘li  tanlab  olindi.  Shu  yo‘l  bilan 
narxlarni  erkinlashtirishning  dastlabki  bosqichida  (1992-yilning  boshida)  keng 
doiradagi  ishlab  chiqarish-texnika  vositasi  bo‘lgan  mahsulotlar,  ayrim  turdagi  xalq 
iste’moli  mollari,  bajarilgan  ishlar  va  xizmatlarning  erkin  narxlari  va  tariflariga 
o‘tildi.  Aholini  himoyalash  maqsadida  cheklangan  doiradagi  oziq-ovqat  va  sanoat 
tovarlari  narxlarining  chegarasi  belgilab  qo‘yildi,  ayrim  turdagi  xizmatlarning  eng 
yuqori tariflari joriy qilindi. 
 
Narxlarni  erkinlashtirishning  keyingi  bosqichida  (1993-yil)  kelishilgan  ulgurji 
narxlarni  davlat  tomonidan  tortibga  solish  to‘xtatildi.  Qat’iy  belgilangan  va  davlat 
tomonidan tartibga solib turiladigan narxlarda sotiladigan tovarlar va ko‘rsatiladigan 
xizmatlarning soni ancha qisqardi. 
 
Narxlarni  erkinlashtirishning  navbatdagi  bosqichida  (1994-yil,  oktyabr, 
noyabr)  xalq  iste’mol  mollari  asosiy  turlarining  narxlari  erkin  qo‘yib  yuborildi, 
transport va kommunal xizmatlarning tariflari oshirildi. Shunday qilib, respublikada 
iqtisodiyotni  isloh  qilishning  birinchi  bosqichi  narxlarni  bosqichma-bosqich  (uch 
bosqichda) to‘liq erkinlashtirish bilan tugadi.
 


103 
 
narx – real bozor iqtisodiyoti sharoitida tovar va xizmatlarning ijtimoiy qiymati va 
ijtimoiy nafliligining puldagi ifodasidir. 
8.
 
Narxning  darajasiga  ta’sir  etuvchi  omillarni  bilish  muhim  ahamiyatga 
egadir. Bulardan asosiylari bo‘lib qiymat  yoki ishlab chiqarish sarflari; tovarning 
naflilik darajasi;  mazkur tovarga  talab  va  taklif  nisbati;  raqobat  holati;  davlatning 
iqtisodiy  siyosati,  pulning  qalr-qimmati  va  h.k.  hisoblanadi.  Bu  omillar  ichida 
tovar qiymati va nafliligi uning narxini belgilovchi asos bo‘lib xizmat qiladi. 
9.
 
Narx quyidagi asosiy vazifalarni bajaradi: muvozanatlikni ta’minlash 
vazifasi;  qiymat  va  naflilikni  hisobga  olish  vazifasi;  tartibga  solish  vazifasi; 
raqobat vositasi vazifasi; ijtimoiy himoya vazifasi. 
10.
 
Narxning juda ko‘p turlari mavjud bo‘lsada, ularning barchasi bir-biri 
bilan  o‘zaro  bog‘langan,  chunki  ularda  jamiyatdagi  iqtisodiy  resurslarning 
ishlatilish samarasi o‘z ifodasini topadi. 
11.
 
Buyruqbozlikka  asoslangan  iqtisodiyotdan  bozor  iqtisodiyotiga 
o‘tayotgan barcha mamlakatlarda davlatning narx sohasidagi siyosati ko‘p jihatdan 
narxlarni  erkinlashtirish,  milliy  bozor  narxlarini  jahon  bozori  narxlariga 
yaqinlashtirishga qaratiladi. 
12.
 
O‘zbekistonda  iqtisodiyotni  isloh  qilishning  o‘ziga  xos    tamoyillari, 
mamlakatdagi vaziyat va aholining turmush darajasi hisobga olinib, narxlarni asta-
sekinlik bilan va bosqichma-bosqich erkinlashtirish yo‘li tanlab olindi. 
13.
 
Respublikada  narxlarni  bosqichma-bosqich  erkinlashtirish  aholini 
ishonchli iqtisodiy va ijtimoiy himoyalash tadbirlari bilan birga olib borildi. 

Download 2,58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   160   161   162   163   164   165   166   167   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish