Samarqand davlat universiteti tarmoq texnologiyalari

Internet gigienasi: 10 ta oddiy qoida 

---

140 
•
1. Havolani bosishdan oldin ular qaysi saytga yo‘llashini tekshiring. 
Buning uchun havola ustiga sichqoncha kursorini olib boring. Agar sizga bir say-
tga kirish taklif etilayotgan bo‘lsa-yu, havolada boshqa saytning nomi yozilgan 
bo‘lsa, demak bu yerda nimadir bor. 
•
2. Shaxsiy ma’lumotlarni kiritishdan oldin brauzerning manzillar qatorini 
bir tekshirib ko‘ring. U yerda nimadir shubhali yozuv ko‘rinsa, masalan, odatiy 
odnoklassniki.ru o‘rniga odnokashnik.ru yoki vkontakte.ru emas, vkontok-
te.rukabilar yozilgan bo‘lsa, qalbaki saytga kirgan bo‘lasiz. Bu yerda kiritgan 
shaxsiy ma’lmotlaringiz qalloblar qo‘liga tushadi va sizning nomingizdan tanish-
laringizga spamlar, viruslar yuborishda qo‘llanilishi mumkin. 
•
3. Pochtangizga, ijtimoiy tarmoqdagi sahifangiz yoki vatsap, m-agent kabi 
messenjerlarga keladigan notanish havolalarni bosmang. Hatto tanish odamlardan 
kelgan bo‘lsa ham, juda ehtiyot bo‘ling. Chunki tanishingizning akkaunti buzilgan 
bo‘lishi va uning nomidan boshqalar spam tarqatishayotgan bo‘lishlari mumkin. 
•
4. Pochtangizga, messenjeringizga kelgan notanish fayllarni ko‘chirmang. 
Hatto tanishingiz yuborgan bo‘lsa ham, oldin undan bu nima fayl ekanligini 
so‘rab-surishtiring. 
•
5. Zamonaviy qidiruv tizimlari va brauzerlar, masalan Google Chrome, kir-
moqchi bo‘lganingiz saytda viruslar borligi haqida ogohlantiradi. Mana shunday 
ogohlantirishga e’tiborli bo‘ling. 
•
6. Shubhali reklama bannerlarini bosmang, ayniqsa bir pasda boyib ketishni 
taklif qiladigan, o‘ta manfaatli xizmatlar, bepul servislar taqdim etadigan 
reklamalarga umuman yaqinlashmang. 
•
7. Saytlar, o‘yinlar va dasturlarni buzish, kodlarini ochish dasturlari juda 
shubhalidir. Noqonuniy xizmat taqdim etayotgan sayt yoki dastur hech qachon toza 
bo‘lmaydi. Ularning xizmatidan foydalanaman deb, o‘zingiz qurbonga aylanish-
ingiz turgan gap. 
•
8. BitTorrent, DirectConnect va boshqa fayllar almashinuvi tarmoqlaridan 
yuklanadigan fayllarga ehtiyot bo‘ling. Ushbu tarmoqlarga fayllar foydalanuvchi-
lar tomonidan yuklangan bo‘lib, ular o‘zlari bilmagan holda viruslar yuklab 
qo‘ygan bo‘lishlari ham mumkin. 
•
9. Brauzerlar, ayniqsa Internet Explorerning eski talqinlarini ishlatmang. 
Virus yozuvchilar eski talqinlardagi «bag» – nuqsonlarni topib, ulardan foyda-
lanadilar. Yangi talqinlarda esa nuqsonlar bartaraf etilgan bo‘ladi. 
•
10. JavaScriptni o‘chirib qo‘ying. Aksariyat saytlar usiz ham bemalol ish-
layveradi. Mozilla Firefox brauzeridan foydalanadigan bo‘lsangiz, Noscript plagini 
yoqib qo‘ying, bu notanish saytlarning skriptlarinigina o‘chirib qo‘yish imkonini 
beradi.