Samarqand davlat universiteti sh. Q. Yuldashev, D. Q. Usmanova, L. N. Xalikova

 
 
8 .1. -rasm. Veb-serverlar tasnifi 
Trafiklarni boshqaruvchi 
serverlar yakunlovchi serverlarni 
yo`naltirishga bo`lgan ehtiyojini qondirishga mo`ljallangan.
 
Bu 
guruhga serverning qidiruv, katalog, tashabbuskorlik singarilarni ham 
kiritish mumkin 
Qidiruvchi tizimlar internetda veb -server mazmunini indeksiyalash 
maqsadida kalit so`zlarni topishda yordamlashish uhcun taqdim 
etishga xizmat qiladi. 
Qoidaga muvofiq qidiruv tizimi tarkibiga quyidagilar kiradi: 
-
Har bir qidiruv tizimi o'z spayderida ishlaydi;
-
Har bir tizim sahifalarni o'ziga xos tarzda indekslaydi va ularni 
qidirishda ustuvorliklarga ham ega. Shuning uchun, har bir 
qidiruv tizimidagi muayyan kalit so'zlar yoki birikmalarning
so'rovi natijalari turlicha bo`ladi. 
Qidiruv tizimlariga o'xshash vazifalar server-kataloglari tomonidan 
amalga oshiriladi, unda qidiruv foydalanuvchi tomonidan qo'lda 
Internet veb-serverlari 
Yakunlovchi serverlar 
Trafikni boshqarish serverlari 
Qidiruvchi 
tizimlar 
системы 
Servelar 
ishtiroki
рисутст
вия 
в 
интерне
т 
Interaktiv 
savdo 
tizimlari 
Tashabbus
kor 
serverlar 
Axborot 
beruvchi 
serverlar 
Kataloglar 

---

85 
pog`analashtirilgan tarzida tashkil etilgan kataloglarning Bobiy tuzilishi 
bo'yicha amalga oshiriladi. Katalog ichidagi sahifalar alifbo tartibida 
beriladi. Katalogda ro'yxatdan o'tish uchun ma'lum bir shaklni 
to'ldirishingiz yoki sahifangizni qaysi bo'limga 
joylashtirishni 
istayotgangizni, saytning qisqacha tavsifini va katalogdagi sahifani 
qidirish uchun kalit so'zlar ro'yxatini o'z ichiga olgan so'rov 
yuborishingiz kerak bo`ladi. 
Ba'zi qidiruv tizimlarining o`z katalogi bor. Qidiruv tizimining o'zi 
uchun indekslar spayder tomonidan olinadi va katalogning ro'yxatga 
olish shakli yoki tizim moderatorlar tizimi orqali bilan to'ldiriladi. 
Serverlarni ishga tushirish serverlar guruhini boshqarish trafikiga 
ham 
tegishlidir. 
Ular 
yanada 
keng 
qamrovli 
yondashuvdan 
foydalanadilar va axborotni qidirish va foydalanuvchilarga ko'chirish 
vazifalari bilan birga Bob bo'yicha juda keng axborot mazmunini taqdim 
etadi. 
Ularning eng kattasi portallar deb ataladi. Portallar veb-saytlar 
bo'lib, ular axborotni to'ldirish, foydalanuvchi jamoasi bo`lib, elektron 
pochta kabi asosiy xizmatlarning kombinatsiyasi hisoblanadi. Ular 
internet muhitida boshlang'ich navigatsiya nuqtasi bo'lib xizmat qiladi, u 
yerda siz yangiliklar sarlavhalari bilan tanishishingiz, tarmoqdagi 
voqealar haqida bilib olishingiz mumkin va hokazo. Farqlar barcha 
vazifalar 
muvaffaqiyatli 
birlashtirilganligi 
va 
foydalanuvchilar 
jamoalari, veb-sahifalar, suhbatlar, elektron pochta va tezkor xabarlarni 
yuborish uchun texnologiya qanchalik muvaffaqiyatli tanlanganligi bilan 
belgilanadi. Bundan tashqari, portallar ular bilan ishlash qulayligi va 
muayyan foydalanuvchining ehtiyojlari uchun sozlash, shuningdek, 
tarmoqda vaqt o'tkazishni istaganlar portalida uchrashish ehtimoli 
jihatidan farq qiladi. 
Portallarning asosiy tarkibiy qismlari: 
- Kanallar. Portallarning asosiy vazifalaridan biri barcha qiziqarli
ma'lumotlarni 
kanallarga 
taqsimlash 
orqali 
uni 
topishni 
osonlashtirishdir. Ushbu sohaning kashshofi AOL xizmati bo`lib, u
ishlab chiquvchilar bilan bog`liq ma'lumotlarni o'rganish natijasi va 
asosan o`zining tajribasidan kelib chiqqan holda ma'lumotlar jamlangan 
14 – 18 qismli xabarlarni osongina tanib olish mumkin bo`ladigan 
kichik toifalarga ajratadi. 
- Elektron pochta. Elektron pochta orqali mijozlar bilan - nafaqat 
mustaqil, balki veb-ga asoslangan holda siz HTML pochta xabarlarini 

---

86 
ko'rishingiz, papkalar yaratishingiz va manzillar daftaringizni tartibga 
solishingiz mumkin. 
- Munozaralar. Fikr almashish uchun forum tashkil etish imkoniyati 
va boshqa foydalanuvchilar bilan uchrashish har qanday portalning
asosiy atributlardan biridir. Ko'pgina portallarda barcha portal 
xizmatlarini qamrab olishga qaratilgan suhbat vositalari mavjud bo`lib, 
ular munozaralarning keng doirasi - ochiq shaklda moderator tomonidan 
olib boriladi. Shunigdek onlayn brifinglar, seminarlar va matbuot 
anjumanlarini tashkil etish va o'tkazish bo'yicha xizmat ham taqdim 
etiladi. 
- Xaridlar.Internet tovarlar va xizmatlarning ulkan bozoriga aylanadi va 
portal ishlab chiquvchilar ushbu vaziyatdan foydalanib, tijorat saytlariga 
havolalarni joylashtirib, foydalanuvchilarga kerakli mahsulotlarni topish 
yo`llarini taqdim etadilar. 
"Yakuniy serverlar" guruhiga foydalanuvchilar turli xil axborot 
resurslarini ta'minlovchi saytlar kiradi. Shunga asoslangan veb-serverlar 
tomonidan bajariladigan vazifalarni serverlarning internetda axborot 
tizimida interaktiv savdo tizimi asosida guruhlariga ham bo`lish 
mumkin. 
Servelar intrenetda firmalarning virtual ishtiroki va ularning 
takliflarining amalga oshishini ta`minlaydi. Ushbular asosida ular ikki 
guruhga: relama serverlari va axborot serverlariga bo`linishi mumkin.
Reklama server bir yoki bir necha veb sahifalardan iborat bo'lishi
va turli tipdagi axborot reklamalalari mazmunini qamrab olishi 
mumkin.Mahsulotlar yoki firma xizmatlari ta`minoti reklama matni 
doirasida iste`molchilar ehtiyojini qondirishni nazarda tutgan holda 
amalga oshiriladi. 
Axborot serverlari firma va / yoki uning takliflari haqida batafsil 
ma'lumot beradi. Bunday serverlar har xil tuzilishda bo`lib, murakkab 
tuzlishdagi navigatsiya qilishni osonlashtirish uchun taqdim etilayotgan 
ma'lumotlarning miqdori-yoki katta hajmda taqdim etilayotgan 
axborotlarni qidirish vazifasini bajarishda qidiruv vazifasi ishlatiladi.