Samarqand davlat universiteti raqamli texnologiyalar fakulteti axborot tizimlarini matematik va

Ma’lumotlar bazasi – 
tegishli ma’lumotlar to’plamini o’z ichiga olgan 
umumiy, birlashgan kompyuter tuzilmasi.
Axborot tizimining turiga va masalaning qo’yilishiga qarab, bu ma’lumotlar bir 
yoki ikki mavzudagi bir necha megabaytdan biznesning ichki va tashqi muhitidagi 
yuzlab mavzularni qamrab oladigan terabaytgacha o’zgarishi mumkin. 
Ma’lumotlar bazalari, kompyuterlarga asoslangan tizimlarga ma’lumotlarni 
tezda saqlash, boshqarish va olish imkonini beradigan ixtisoslashgan tuzilmalardir. 
 
Ma’lumotlar bazasi tushunchasi 
maydon, yozuv, fayl
atamalari bilan bog’liq. 
Maydon – bu saqlanadigan ma’lumotlarning eng kichik birligi. Tipik 
ma’lumotlar bazasida bir qancha tiplarning yoki saqlanadigan maydonlarning har 
birini tavsiflovchi ko’plab nusxalari (occurrence yoki instance) mavjud. Masalan, 
OTMlar haqida ma’lumot mavjud bo’lgan ma’lumotlar bazasida "OTM raqami" 
nomi bilan saqlanadigan maydon turini o’z ichiga olishi mumkin va ma’lumotlar 
bazasida tavsiflangan OTMlarning har bir turi uchun (fakultetlar, yo’nalishlar, 
guruhlar, talabalar va boshqalar) ushbu saqlanadigan maydonning alohida nusxasi 
mavjud bo’ladi. 
Yozuv – bu tegishli saqlanadigan maydonlar to’plamidir. Bunday holda, 
saqlangan yozuvning 
nusxasi 
saqlanadigan maydonlarning tegishli nusxalari 
guruhidan iborat.
Fayl - bu bir xil turdagi saqlangan yozuvlarning barcha mavjud nusxalari 
to’plami. Oddiylik uchun har qanday berilgan fayl faqat bitta turdagi saqlanadigan 
yozuvlarni o’z ichiga olishi mumkin deb qabul qilinadi. Ushbu soddalashtirish 
keyingi mulohazalarga jiddiy ta’sir ko’rsatmaydi. 

---

Ma’lumotlar bazasini loyihalash uchun axborot va ma’lumotlar o’rtasidagi 
farqni tushunib olish kerak.
Axborot - bu ma’lumotlarning ma’nosini ochib berish uchun qayta ishlash 
natijasidir. Axborotdan qaror qabul qilish uchun asos sifatida foydalanish mumkin. 
Masalan, OTM professor-o’qituvchilari haqidagi ma’lumotlarning qisqacha tavsifi 
attestatsiya organlariga OTM uchun attestatsiyani o’tkazish yoki o’tkazmaslikni 
belgilashda foydali bo’lgan tushunchalarni beradi. 
Ushbu misoldan ko’rinib turibdiki, ma’lumot o’z vaqtida va aniq ma’lumotlarni 
talab qiladi. Bunday ma’lumotlar to’g’ri yaratilishi va ularga kirish va qayta ishlash 
oson bo’lgan formatda saqlanishi kerak. Bundan tashqari, har qanday asosiy manba 
kabi ma’lumotlar muhiti ehtiyotkorlik bilan boshqarilishi kerak.