Samarqand davlat universiteti psixologiya va ishtimoiy fanlar fakulteti psixologiya kafedrasi

Download 3,39 Mb. bet 151/159 Sana 26.07.2021 Hajmi 3,39 Mb. #129712

Bog'liq
психогенетика

Gen mutatsiyalari. Gen deganda u yoki bu oqsil molekulasini, polipeptid zanjirini sintez qilishda qatnashadigan nuklein kislota DNK ning bir qismi tushuniladi. Genlar odatda hujayra metobolizmini o‘zgartirish orqali belgi-xossalar rivojlanishiga ta’sir ko‘rsatadilar. Genlar nukleotidlar tizimidan tashkil topgan. Gen tarkibidagi bir nukleotidni ikkinchi xil nukleotid bilan o‘rin almashishi, nukleotidlar sonining ortishi, yoki kamayishi gen mutatsiyasining paydo bo‘lishiga sababchi sanaladi. Masalan, qizil qon tanacha -

25-rasm

bo‘lmish GUA o‘rin olganligidir. Binobarin tripletdagi, ikkinchi nukleotid A o‘rniga U joylashishining natijasida gen mutatsiyasi yuqorida qayd qilingan kasallikni keltirib chiqaradi. Biroq, tripletdagi nukleotidlarning almashishi hamma vaqt mutatsion o‘zgaruvchanlik hosil qilavermaydi. Triplet tarkibidagi uchinchi nukleotidning o‘zgarishi, chunonchi, valin aminokislotaningiRNK dagi kodi GUU tripletning uchinchi nukleotidi o‘rin almashib, kod GUTS, GUA, GUG holatda bo‘lgan taqdirda ham, baribir polipeptidning maxsus joyidan valin o‘rin oladi. Demak, tripletdagi uchinchi nukleotidning o‘zgarishi genning funksional jihatdan o‘zgarmasdan qolishiga olib keladi. Bunday mutatsiya, «indamas» mutatsiya nomini olgan. Mutatsiyalar gen tarkibidagi bir yoki bir necha nukleotidning ikki yoki ko‘p marotaba ortishi (duplikatsiya) yoki kamayishi (deletsiya) tufayli ham kelib chiqadi. Odamlarda gen mutatsiyasiga misol qilib gemofiliya, daltonizm, galaktozemiya, fenilketonuriya, albinizm kabi kasalliklarni ko‘rsatish mumkin. 25-rasmda gen mutatsiyasi tufayli egizaklarni turli tana rangiga ega bo‘lishi ko‘rsatilgan.

Download 3,39 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: