Samarqand davlat universiteti psixologiya va ishtimoiy fanlar fakulteti psixologiya kafedrasi

Geneologik metod. Bu metod dastlab F.Galton tadqiqotlarida qo’llanilgan. Geneologiya yunoncha – «genealogiya» so’zidan olinib, shajara degan ma’noni anglatadi. Geneologiya genetik metod sifatida, odamning shajarasida biror belgi-xossaning avlodlarda irsiylanishini tadqiq qilishga asoslangan. Geneologik metoddan foydalanish uch bosqichda amalga oshiriladi. Birinchi bosqich probanda (nemischa provand - shajaradagi boshlang’ich shaxs) va uning oilasi, qarindoshlaridagi u yoki bu belgi-xossaning borligi to’g’risidagi ma’lumotlarni to’plashdan boshlanadi. Bunday ma’lumotlar probanda, uning oila a’zolari, qarindoshlarida o’rganilmoqchi bo’lgan belgining irsiylanishini bilishga oid kuzatish, suhbat, anketa savollariga yozma javob olish orqali to’planadi. Har millatda piru-badavlat oilalar, ya’ni chol-kampir ularning farzandlari, nevaralari, chevaralari, evaralari bor bo’lgan oilalar topiladi. Qo’yilgan genetik maqsadga qarab ana shunday oila a’zolari bilan suhbat o’tkazish, anketa savollariga javob olish, kuzatish ya’ni probanda, uning ota-onasi, buvisi, farzandlari, nevaralarida o’rganilmoqchi belgi-xossa qanday taraqqiy etilgani to’g’risida ma’lumot to’planadi. Tadqiqot ko’lami, qarindoshlar soni, ularni yozib borish, shajara tuzishdan ko’zlangan maqsadga bog’liq bo’ladi.

Geneologik metod qo’llanishining ikkinchi bosqichida shajara tuzishga kirishiladi. Shu maqsadni ko’zlaganda alohida genetik simvollardan foydalanish talab etiladi. (I-rasm)

Tuzilgan shajarada erkak to‘rtburchak, ayol doiracha, ular orasidagi nikoh esa gorizontal chiziq bilan belgilanadi.

1. 
   Shajarani tuzish o’rganiladigan belgiga ega shaxs probanddan boshlanadi.
   
2. 
   Tadqiq qilinayotgan har bir avlodi shajaraning bir qatoriga yoziladi.
   
3. 
   Avlodlar shajarada yuqoridan pastga tomon rim raqamlar orqali belgilanadi.
   
4. 
   Har bir avlod vakillari arab raqamlari orqali shajaraning chapdan o’ng tomonga tug’ilgan yiliga qarab belgilanadi.
   
5. 
   Ba’zi bir belgilar, ayniqsa kasalliklar shaxsiy taraqqiyotning turli bosqichlarida rivojlanishi e’tiborga olinib, shajarada oila a’zolarning yoshi ko’rsatiladi.
   

	- Ayol;		- Bir yoshgacha nobud bo’lgan;
	- Erkak;		- ¡lik tug’ilgan;
	- Nikoh;		- Tibbiy abort;