Samarqand davlat universiteti psixologiya va ijtimoiy munasabatlarfakulteti sotsiologiya va ijtimoiy ish kafedrasi

Dunyoqarash funksiyasi. Barcha davrlarda din hayot mazmuni, insonning turmush qiyinchiliklari, yorug‘ dunyoni tark etish mohiyati haqidagi savollarga javob beradi. Ushbu javoblar kishilarga yashashdan maqsadni hosil qilish hisini beradi. Xudoga ishonuvchi kishilar o‘zlarini taqdirning zarbalari ostida arang kun ko‘ruvchi ojiz mavjudot sifatida emas, balki hayotlarini yaxlit ilohiy mazmunning bir bo‘lagi sifatida tasavvur qiladilar.

Kompensatorlik funksiyasi. Hayot mazmuni haqidagi savollarga din tomonidan berilayotgan javoblar bu olamda kechirilayotgan azob-uqubatlar inson uchun bejiz emasligini uqtirib, din e’tiqod qiluvchilarga ruhiy osoyishtalik taqdim etadi. Tashvishli hodisalar (kasallik, o‘lim va hakozolar.) bilan aloqador bo‘lgan diniy rasm-rusumlar bunday musibatli kunlarda kishilarda ruhiy muvozanatni saqlash va ularning muqarrar achchiq qismatga ko‘nikishiga imkoniyat beradi. Kishi boshqalarni o‘ziga nisbatan hayrixohligini his qiladi va tanish hamda aniq o‘rnatilgan rasm-rusumlardan osoyishtalik topadi.

O‘zini sotsial identifikatsiyalash funksiyasi. Diniy ta’limotlar va amallar e’tiqod qiluvchilarni bir xil qadriyatlarni qabul qilgan va bir xil maqsadlarni ko‘zlayotgan kishilar uyushmasi bilan birlashtiradi (biz musulmonmiz, biz nasroniymiz, biz yahudiymiz va hokazolar.)

Sotsial-reglamentatsiya funksiyasi. Diniy ta’limotlarni mavhumlikka yo‘naltirilgan deyish to‘g‘ri emas. Aksincha, ularni kishilarning kundalik hayotlariga ta’siri sezilarli darajada degan xulosani ilgari surish mumkin. Masalan, islom dinida kishilarni ota-onalari, farzandlari, qo‘ni-qo‘shnilari, qarindosh-urug‘lari va xatto boshqa dinga e’tiqod qiladigan fuqarolarga nisbatan bo‘ladigan o‘zaro munosabatlari qat’iy tarzda tartiblab qo‘yilgan va ular ijtimoiy hayotda o‘z o‘rniga egadir.

Sotsial nazorat funksiyasi. Din kundalik hayot uchun o‘z me’yorlarini belgilash bilan cheklanmasdan kishilarning xulq-atvorini ham nazorat qiladi. Diniy guruhning aksariyat cheklovlari faqat uning a’zolariga taalluqlidir. Lekin ayrim me’yorlar diniy jamoaga taalluqli bo‘lmagan kishilarga ham tegishli hisoblanishi mumkin. Masalan, giyohvand moddasini iste’mol qilish, boshqa dinga e’tiqod qiluvchilarga zo‘ravonlik qilish, o‘ziga tegishli bo‘lmagan mulkka egalik qilishga intilish kabi boshqa salbiy hodisalarga qarshi turish umumiy cheklov va nazoratga bog‘liqdir.