Samarqand davlat universiteti pedagogika kafedrasi

Ruhan sust rivojlangan bolalar.

RRS bolalar uchun tashkil etilgan o‘quv muassasalari.

Ulgurmovchi o‘quvchilar orasida ruhan sust rivojlangan bolalar ham uchrab turadi. Ularning bilish faoliyati markaziy nerv sistemasidagi modda almashinuvi buzilishidan kelib chiqqan yengil patalogik o‘zgarishlar vaqtinchalik buzilgan bo‘ladi.

Ruhan sust rivojlangan bolalar aqliy darajasi jihatidan 2 guruhga bo‘linadi;

1. 
   Yengil nuqsoni bor bolalar bular maxsus sharoitda 1-3 yil ta’lim-tarbiya olganlardan so‘ng o‘qishni umumta’lim maktabining tegishli sinfida davom ettirishlari mumkin.
   
2. 
   Ruhiy jihatdan rivojlanishida sezilarli darajada orqada qolgan bolalar- bular o‘rta maktabni bitirgunga qadar maxsus sharoitda o‘qitilishi maqsadga muvofiqdir.
   

So‘nggi yillarda olimlar ruhiy sust rivojlangan bolalarni klinik-psixologik jihatdan qo‘yidagi xillarga bo‘lishni tavsiya etadilar;

1. 
   Konstitutsional;
   
2. 
   Somatogen;
   
3. 
   Psixogen;
   
4. 
   Serebral shakli;
   

Konstitutsional xilini xarakterlovchi belgilarga qo‘yidagilar kiradi; bolaning gavda tuzilishi sog‘lom tengdoshlarnikiga nisbatan 1-2 yosh kichik ko‘rinadi. 7 yashar bola o‘zini 5 yashar bolaga o‘xshab tutadi va ta’lim olish uchun xali «yetilmagan» bo‘ladi. Bunday bola o‘quv faoliyatiga yaxshi kirishib ketmaydi, unda o‘qishga qiziqish yo‘q, ish qobiliyati past.

Somatogen xilida surunkali infeksiyalar, allergik xolat, tug‘ma porok va shu kabi kasalliklar ayniqsa tez uchrab turganligi tufayli bolada asteniya holati kuzatiladi. Bola o‘z kuchiga ishonmaydigan, tez charchaydigan, injiq, qo‘rqoq bo‘ladi, hech narsaga qiziqmaydi.

Psixogen xilida bola noqulay, noto‘g‘ri sharoitda tarbiyalanadi. Natijada u ham ulgurmovchi o‘quvchilar qatoriga qo‘shilib qoladi. Psixogen xilida bolalarning 50% da nerv sistemasida organik jarohatlanish kuzatiladi, shuning uchun u nisbatan turgun bo‘ladi. Bu narsa bolaning bilish faoliyati, xis-tuyg‘ulari, irodaviy holatlarining rivojlanmasligiga olib keladi, organik infantalizm kuzatiladi. Bola yo ko‘tarinki ruhda, o‘zidan yosh bolalarga o‘xshab, yoki aksincha kayfiyati past bo‘lib, mayus tortib yuradigan, ishni mustaqil hal qila olmaslik tashabbus ko‘rsata olmaslik, qo‘rqish holatlari kuzatiladi.

Ruhan sust rivojlangan bolalar maxsus yordamga muhtoj, ular maxsus muassasalarda yoki differensial ta’limga jalb etilishi kerak.