Progress in International Reading and Literacy Study (PIRLS) — boshlangʻich 4-sinf oʻquvchilarining matnni oʻqish va tushunish darajasini baholash uchun;
Trends in International Mathematics and Science Study (TIMSS) — 4 va 8-sinf oʻquvchilarining matematika va tabiiy yoʻnalishdagi fanlardan oʻzlashtirish darajasini baholash uchun;
The Programme for International Student Assessment (PISA) — 15 yoshli oʻquvchilarning oʻqish, matematika va tabiiy yoʻnalishdagi fanlardan savodxonlik darajasini baholash uchun;
The Teaching and Learning International Survey (TALIS) — rahbar va pedagog kadrlarning umumiy oʻrta ta’lim muassasalarida oʻqitish va ta’lim olish muhitini hamda oʻqituvchilarning ish sharoitlarini oʻrganish uchun.
2021 yilda O’zbekiston Respublikasi qaysi xalqaro dasturlarda ishtirok etadi:
(PISA) — 15 yoshli oʻquvchilarning oʻqish, matematika va tabiiy yoʻnalishdagi fanlardan savodxonlik darajasini baholash,
(PIRLS) — boshlangʻich 4-sinf oʻquvchilarining matnni oʻqish va tushunish darajasini baholash.
PISA - oʻquvchilarni ta'lim sohasidagi yutuqlarini baholash boʻyicha xalqaro dastur boʻlib, undagi test jahon davlatlaridagi maktab oʻquvchilarining bilimi va ularni amaliyotda qoʻllay olish mahoratini baholaydi. Dasturning asosiy maqsadi ‑ 15 yoshli oʻquvchilar ta'lim dargohida olayotgan bilim va tajribalarini ijtimoiy munosabatlarda va inson faoliyatida uchraydigan turli xil hayotiy vazifalarni yechishda qanchalik foydalana olish qobiliyatini baholashdir. Ushbu sinov har uch yilda bir marotaba oʻtkaziladi. Testda faqat 15 yoshdagi oʻsmirlar ishtirok etadi. Maktabdagi ta'lim sifatini monitoring qilishga qaratilgan PISA dasturi asosiy uch yoʻnalishda: oʻqish,matematika va ijtimoiy fanlar savodxonligi boʻyicha olib boriladi.
Birgina 2015 yilning oʻzida 70 dan ortiq davlatlar PISA xalqaro dasturi sinovida ishtirok etgan. Umuman olganda, PISA dasturi davlatlarning ta'lim sohasidagi siyosatiga sezilarli darajada ta'sir oʻtkazadi. Har bir davlat oʻtkazilgan tadqiqot natijalari asosida oʻzining ta'lim sohasidagi kuchli va kuchsiz tomonlarini xolisona aniqlab, boshqa davlatlarga nisbatan mavqeini koʻradi hamda ta'lim muassasalarida oʻquv jarayonini takomillashtirishda oʻz yoʻnalishlarini va strategiyasini belgilab oladi.
PIRLS - tadqiqotida 50 dan ortiq davlatlar ishtrok etib kelmoqda. Mazkur xalqaro tadqiqotning maqsadi turli xil ta'lim tizimidan iborat boʻlgan davlatlardagi boshlangʻich maktab oʻquvchilarining matnni oʻqish va qabul qilish boʻyicha tayyorgarligi hamda oʻquvchilarning har xil yutuqlarga erishishga sabab boʻluvchi ta'lim tizimidagi oʻziga xos xususiyatlarni aniqlash va baholashdan iborat. Albatta bunday tadqiqot xalq ta'limi sohasidagi ishchilar, olimlar, metodistlar, oʻqituvchilar, ota-onalar va jamoat vakillari uchun katta ahamiyatga egadir.
Umuman olganda mamlakatimizda aynan mana shunday xalqaro dasturlarning ta'lim tizimini baholash va monitoring qilishdagi ishtiroki mavjud emasligi yoki oʻquvchi yoshlar bilimlari darajasini baholash yoki monitoring qilishning “Milliy dasturi”yaratilmaganligi, hududlar kesimida yoshlar tomonidan u yoki bu fanni oʻzlashtirish darajasining sifati va sohada amalga oshirilishi lozim boʻlgan ishlar koʻlamini belgilab borish va tegishli islohotlar oʻtkazish imkoniyatini cheklab qoʻymoqda. Shuningdek, boshlangʻich va umumiy oʻrta ta'lim muassasalaridagi oʻqitish darajasining islohotlar tempidan ortda qolayotganligi yaqin kelajakda malakali kadrlar tanqisligini keltirib chiqaradi.
Shuni inobatga olgan holda quyidagi takliflarni amalga oshirish joiz deb hisoblaymiz:
Xalqaro ta'lim sifatini baholash dasturlarida O‘zbekistonning ishtiroki masalasini atroflicha oʻrganib chiqish va ushbu dasturlarda ishtirokini ta'minlash;
Xalqaro tajribadan kelib chiqqan holda oʻquvchi yoshlar bilimlari darajasini baholash yoki monitoring qilishning “Milliy dasturi”ni yaratish;
Ilm-fan yutuqlarining eng ilgʻor natijalari va adabiyotlarning ingliz tilida nashr qilinishini inobatga olgan holda, maktablarda ingliz tilini oʻrgatuvchi turli xorijiy dasturlarni tadbiq etish masalasini koʻrib chiqish;
Maktabgacha ta'lim muassasalarida ta'lim–tarbiya berishga mas'ul mutaxassislarning malaka talablarini aniq mezonlar orqali belgilab qoʻyish va bolalarning umumiy ta'limga yoʻnaltirilishida butunlay mas'ulligini qonun bilan belgilab qoʻyish;
Maktabgacha ta'lim hamda umumiy oʻrta ta'lim muassasalaridagi guruh va sinflarda xalqaro tajribada sinalgan usullardan kelib chiqqan holda oʻquvchilar sonining maksimal hamda minimal koʻrsatkichlarini belgilab qoʻyish;
Psixologik testlar yordamida boshlangʻich sinflardagi iste'dodli bolalarni ajratib olib 8-9 yoshlilar uchun har bir maktabda ixtisoslashgan sinflar tashkil etish.
