Samarqand davlat universiteti maktabgacha ta’lim fakulteti maktabgacha ta`lim nazariyasi va metodikasi kafedrasi roʻyxatga olindi

atroflga 
o`zi kabi dovyurak yigitlarni 
to`plab, zulmkorlarga qarshi kurashga undaydi. 
Halolligi, mardligi, adolatliligi, yetimparvarligi uchun xalq 
Namoznl 
yaxshi ko`radi va 
uni Go`ro`g`liga qiyos qiladi. «Go`ro`g`libek Namozboy qiyofasida paydo bo`lgan emish. 
Afsun o`qisa ko`zdan g`oyib bo`lib qolarmish, Undan o`q o`tmas emish, qilich chopmas 
emish...» 
Namozning mardligi, jasorati xalq qalbida mangu yashab kelayotganligi«Qasoskorning 
oltin boshi» da yaxshi chizib berilgan. 
Talantli bolalar adibi Xudoyberdi To`xtaboyevning «Sir ochildi», «Akyuka Omonboy bilan 
Davronboyning qishloqqa gaz olib kelganlari haqida jn qissa», «Besh bolali yigitcha», «Shirin 
qovunlar mamlakatida yoki sehrgarili jangi», «Mungli ko`zlar», «Jarmati odamlar» kabi yirik 
asarlarining vujudga
 
kelishi o`zbek bolalar adabiyotining yutug`i hisoblanadi. U bolalar 
iieliu yanada o`qimishli asarlar yaratish maqsadida tinimsiz izlanmoqda. 
Farhod Musajon 
O'zining qisqa hajmli va hayajonli hikoyalari, mazmundor qissa lari,kichkintoylami 
to'lqinlantiradigan pesalari bilan bolalarning quvonchlariga quvonch ulashib kelayotgan
qalamkashlardan biri Farhod Musajon 1933yilda Toshkent shahrida tug'ilgan. 1956 yilda 
ToshMUning Sharq fakulteti! tamomlaydi. Bir necha yil O'zbekiston radiosida, 
«O'zbekiston madaniyati»gazetasida, «G'uncha» jurnalida mehnat qiladi. 1966 yildan esa 
«0'zbekfilm»da muharrir, bosh muharrir vazifalarida ishlab kelmoqda.Farhod Musajonning 
ilk asari 1955 yilda e’lon qilingan. Shundan so'ng 
«Daradagi qishloqda» (1960), «Turdi, qizil bog'ich va men» (1970), «Oftobni quvlab»
(1970), «Chin do'stlik» (1976), «Chevar qiz» (1982), «Buloq suvi»(1982), «Turdi,
velosiped vamen» (1983), «Glotokrodnikovoy vodbi»,«Tekin tomosha» (1989) kabi 
kitoblarining maydonga kelishi bolalar uchun katta bayram bo'ldi.1997 yilda adib o'zining
bolalaiga atab yozgan barcha hikoyalarinijamlab, yigirma ikki taboqdan iborat katta 
kitobini qayta ishlagan va to'ldirilgan holda chop ettirdi. Bu kitobini ham ilgarisiga o'xshab 
«Tekin tomosha» deb atadi. Oldingisidan farqli oiaroq bu kitob uch qismdan iborat: 
kichkintoylar,o'rtanchalar va o'smirlarga.Farhod Musajon ijodining o'ziga xos 
xususiyatlaridan biri shundaki, uning aksar hikoyalari quvnoq yumor hissi bilan
sug'orilgan. Adibning barcha hikoyalarida beg'ubor va zavqli bolalik davri ruhiyati
saqlangan. Shuning uchun uning hikoyalari oson o'qiladi, oson hazm bo'ladi. Natijada 
ta’sir kuchi ham ortadi. Adib ijodining yana bir jihati u o'z personajlarini yomon
yoki yaxshi, adabiy atamalar qo'Uab aytadigan bo'lsak, salbiy yoki ijobiyga
ajratmaydi. Ulaiga baho berar ekan, fe’li-atvori qandayligini tasvirlar ekan hech qachon 
kuchli iboralami, «ablah, iblis, yaramas, gazanda» va hokazo haqoratomuz, qattiq-quruq, 
so'zlarni ishlatmaydi. Zero, inson sifatida endi shakllanayotgan bolalaiga nisbatan bunday
o'tkir so'zlarni ishlatish insofdan va adolatdan emasligini tushunadi. U o'z
qahramonlarini qandayligidan qat’i nazar — o'yinqaroqmi, lapashangmi, ayyormi,

---

94 
dangasami, maqtanchoqmi — hammasini birday sevadi va sevib tasviriaydi. Uning uchun 
mutlaqo yomon bola umuman yo'q, kamchiligi bo'lishi mumkin, deylik yolg'onchiroq, 
xasisroq, xudbinroq, lekin nokas bola yo'q, har qanday bolani ham to'g'ri yo'lga solib 
yuborish mumkinligiga ishonadi. Va shu muborak maqsad yo'lida ijod qiladi. Farhod
Musajonning o'ziga xos uslubi bor. Uning asarlaridan bir parchagina o'qigan odam 
muallifning kimligini aniqlab olishi mumkin. U aniq, sodda, tushunarli va ixcham yozadi. 
Shu sababli katta mahorat evaziga yillar davomida paydo bo'ladigan va shakllanadigan 
badiiy soddalik tufayli uning asarlari o'qimishli chiqadi. Bolalar tili bilan aytsak,
hikoyalari «rostakam bo'lgan voqeaga o'xshaydi». Darhaqiqat, adib voqealarni xuddi 
hayotdagidek ishonarli va qiziqarli qilib so‘zlab beradi. Bu juda muhim. Negaki bolalar 
hikoya voqealariga ishonmasalar, asarning ta'sir kuchi yo'qqa chiqadi. Mana shu omil — 
ishontira olisn mahorati F. Musajon ijodining eng muhim xususiyatidir. Farhod Musajon 
barcha yoshdagi bolalar uchun yozadi. Uning kitoblari orasida maktabgacha tarbiya 
yoshidagi, maktab yoshidagi, kichik hamda o‘rta va katta yoshdagi bolalarga va o‘s rniriaiga 
bag'ishlangan asarlarni ham uchratish mumkin. Bolalarning pedagogik-psixologik
xususiyatlarini yaxshi o'rgangan Farhod Musajon kichik yoshdagi bolalarga bag'ishlab 
«Eng yaxshi bobo», «Shodiyona kun», «Shiqildoq». «Pahlavon va nimjon», «Sovg'a»,
«Ajoyib buzoqcha», «Yaxshilik», «To lab ber», «Varrak», «Dor» kabi o'nlab hikoyalar
yaratgan. Adibning «Varrak» asari mazmuni oddiygina varrak yasash voqeasi asosiga 
qurilgan. Asarda kichkinoylami bolalikdan boshlab mustaqil harakat qilishga chaqiriladi. 
Ana shunday jozibali asarluridan yana biri «Eng yaxshi chana» dir. Bu hikoyada qo'li
ochiq, sahovatli, bag'ri butun bo'lishlik, xasis, ziqna bo'lmaslik kabi g'oyalar 
kichkirtoylar ongiga yetkaziladi: Latifjonga dadasi chana olib kelib beradi. Quvonc hdan 
bolaning boshi ko'kka yetay deydi. Latifjon boshda ancha qizg'anchiq bo'ladi. Shuning 
uchun chanada bitta o'zi uchadi. Boshqalami chanaga yaqin keltirmaydi, unga birovning 
qo'li tegib ketsa, chanani ko'tarib uyiga chopadi. Latifjonning dadasi o'g'lidagi bunday 
qizg'anchiqlikni payqaydi, lekin unga pand-nasihat qilib o'tirm lydi. Aksincha, quyidagi
ibratli hikoyatni keltiradi: — Bilasanmi, — dedi dadasi o'g'liga, — men bu ajoyib
chanani qaerdan oldim? Bunaqasi magazinda sotilmaydi, bu buyurtma bilan qo'lda yasalgan 
chana. Yoshi oltmishda. Ha, oltmish yil burun bitta og'ayninming dadasi olib bergan ekan.
Og'ayi .im o'sha paytda sendek ekan. Chananing chiroyliligini ko'rib uchishga unin3 ham 
ko'zi qiymabdi. Kattaroq bo'lganimda ucharman, hozir bolalar tortib olib eskitib qo'yishadi, 
deb asrab yuraveribdi. Adibning «Sovg'a» hikoyasi bolalami mehnatkash bo'lishga
da'vat etadi. Oqiljonning gul ekishi, uni mehr bilan parvarish qilishi kichik kitobxonda 
katta taassurot qoldiiadi. «Turdi, qizil bog'ich va men» hikoyasi uzoq yillardan beri
yosh kitobxonlaming sevimli asarlaridan biri sifatida e'zozlanib kelinadi. Hikoyada 
ozodalik, shahar tozaligi uchun kurashish bosh masala qilib qo'yiladi. Turdi va G'iyos
kabilarning shahar tozaiigida faol qatnashmaganliklari, dangasaliklari fosh qilinadi. 
Xullas, Farhod Musajon o'zining maktabgacha va maktab yoshidagi kichik bolalaiga 
bag'ishlab yozgan hikoyalarida salmoqdor fikrlami sodda, bolalarbop shaklda aytadi. Adib 
nasihat qilish yo'lidan bormaydi, aksincha, bolalar hayotida ko'p uchrab turadigan oddiy
voqealami tasvirlaydi va aytmoqchi bo'lgan muhim gaplami ana shu voqealar mag'ziga
singdirib yuboradi. Farhod Musajonning «Orzuga ayb yo'q», «Bo'sh kelma, Aliqulov», 
«Buloq suvi» kabi boshqa qissalari o'zbek bolalar adabiyotida muhim o'rinda turadi. Farhod 
Musajon dramatuig sifatida ham yoshlaming mehrini qozongan. «Xayolparastlar», «Oq
kabutar», «Sabil qoldi», « 0 ‘g‘limni qaytarib beringlar» pesalari shular jumlasiga kiradi. 
Bular orasida ayniqsa, «O'g'limni qaytarib beringlar» asari mashhur bo'ldi. Dramaturg 
uning nomini o'zgartirib «Najot istab» deb qaytadan ishladi. U Hamza nomidagi Akademik 
drama teatrida muvaffaqiyat bilan qo'yildi. Dushanbe, Olmaota shaharlarida, Tataristonda 
sahna yuzini ko'rdi. Pesada asosan bola taibiyasida ota-onaning o'ynaydigan beqiyos kata 
roli haqida gap boiadi. Farhod Musajon kattalarga bag'ishlab «Bahor nafasi», «Bu 

---

95 
ko'zlaiga ishonsa bo'ladi», «Xotin kishining ra'yi», «Ko'r shofyor», «Zo'raki kashanda», 
«Nozik masala», «Kallapocha», «Himmat», «Bog‘ ko'cha» kabi kitoblar yozgan.